نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه پریودانتیکس دانشکده دندانپزشکی و مرکز تحقیقات دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد
2 اندودونتیست
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Dentinal hypersensitivity is one of the most common complications which many patients complain in different ways. Dentinal hypersensitivity is caused by the opening of dentinal tubules to an oral cavity due to fractures, attritions, etc. It is a common complications after periodontal surgery. Many treatments have been suggested for this problem, till now. Calcium hydroxide is one of the materials used for treatment of root hypersensitivity after periodontal surgery. The aim of this study was to evaluate the effect of calcium hydroxide combined with periodontal dressing on root hypersensitivity after periodontal surgery.
Materials & Methods: This study was done on 30 patients with severe periodontitis who needed periodontal surgery for both quadrants in each jaw. In each patient one quadrant was treated as a test and the other side was used as a control. In the test group 90mg of Calcium Hydrixude powder mixed with 1cm of Co-pack covered the site surgical. Twenty-one patients completed the procedure After surgery, a periodontal dressing combined with calcium hydroxide covered the area on the test side. The other side was used as a control and covered with a pure dressing. After one week the dressing was removed and the amount of hypersensitivity was measured with air flow and an explorer using the visual analog scale. Data were analyzed using the Wilcoxon sign rank test.
Results: The results showed that there were not any significant differences between the two sides in root sensitivity, but Plaque index in the test sides was lower than the control side.
Conclusion: The periodontal dressing can not be used as a carrier for calcium hydroxide to reduce root hypersensitivity after periodontal surgery. Decrease in plaque accumulation after using the combination of calcium hydroxide and periodontal dressing may accelerate surgical wound healing but further investigations are necessary.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
فلپ های پریودنتال معمولاً به منظور کاهش عمق پاکت پریودنتال بکار می روند. در برخی موارد جهت در دسترس قرار دادن سطوح ریشه ای به منظور کنترل بهتر و رعایت دقیق تر بهداشت دهان، این فلپ ها در جهت آپیکال جابجا می شوند و در نتیجه سطوح عاجی بیشتری عریان می گردد. افزایش طول دندانها پس از جراحی و روش های متنوع کنترل پلاک ممکن است موجب افزایش حساسیت دندانها گردد.(1) شیوع حساسیت های عاجی متعاقب درمانهای پریودنتال شایع بوده و بین 5/72-98 درصد گزارش گردیده است.(2)
بطور کلی شیوع افزایش حساسیت دندانها در بالغین بین 8-57 درصد گزارش گردیده است.(7-3) اختلاف در میزان شیوع ممکن است مربوط به
روش های مختلف تشخیص باشد.(5-3) میزان شیوع در زنان بیشتر از مردان است که ظاهراً این اختلاف ناشی از مراقبت بهتر و تقاضای درمان بیشتر از طرف زنان می باشد.(11-8و5و4) حساسیت دندانی معمولاً در دهه سوم و چهارم زندگی دیده می شود و حداکثر شیوع آن در دهه سوم است.(10و6و4و3) اکثراً افزایش حساسیت در ناحیه طوق در سطح باکال دندانهای دائمی دیده
می شود و شیوع آن بترتیب در دندانهای کانین، پرمولر اول، ثنایاها، پرمولر دوم و مولرها است.(12و10و8)
حساسیت های دندانی که بطور دقیق تر به آن حساسیت عاجی گفته می شود از لحاظ کلینیکی به صورت درد گذرا در پاسخ به تحریکات غیرسمی عنوان می شود. کنترل پلاک یک فاکتور بسیار مهم در کنترل حساسیت عاج می باشد. وجود یا عدم وجود پلاک در گشادی دهانه توبولهای عاجی بسیار مؤثر است. مطالعه(2001) Kawasaki نشان داد وقتی برنامه کنترل پلاک حذف شود قطر توبولهای عاجی به سه برابر اندازه اصلی آن طی سه هفته افزایش می یابد و وقتی کنترل پلاک انجام شود قطر توبولهای فوق به 20% قطر اولیه طی یک هفته کاهش می یابد.(12) تاکنون مطالعه ای که بتواند درمانی ایده آل که صددرصد بیماران را راضی نماید ارائه نگردیده است. علت این امر مشکلات موجود در روش استاندارد کردن تحریکات و پاسخ آن است، این امر انجام یک مطالعه بسیار دقیق را مخدوش می کند.(13)
با توجه به این نکته که شیوع حساسیت متعاقب درمان های جراحی پریودنتال بیشتر می باشد این مطالعه با هدف بررسی امکان استفاده از پانسمان جراحی پریودنتال بعنوان حامل پودر هیدروکسید کلسیم در کاهش حساسیت های عاجی صورت گرفت.
مواد و روش ها
این تحقیق از نوع Randomized clinical trial بود که در سال 83-82 به روش mouth Split در بخش پریودنتولوژی دانشکده دندانپزشکی مشهد انجام گردید. 30 نفر بیمار زیر 40 سال مبتلا به بیماری پریودونتیت مهاجم انتخاب شدند. بیمارانی وارد مطالعه گردیدند که حتماً در دو کوادرانت در یک فک نیاز به جراحی داشتند. انتخاب بیماران با روش نمونه گیری آسان صورت گرفت و در صورت داشتن معیارهای زیر وارد مطالعه می شدند:
1- عدم ابتلا به بیماری سیستمیک
2- عدم استفاده از داروهای مسکن یا ضدالتهاب استروئیدی و غیراستروئیدی
3- عدم وجود پوسیدگی در ناحیه مورد نظر
4- عدم وجود شکستگی یا Crack در دندانهای ناحیه عمل
5- تعداد ونوع مشابه دندانها در طرفین فک انتخاب شده.
در هر فک یک کوادرانت به عنوان مطالعه و کوادرانت دیگر به عنوان شاهد انتخاب شد. بیماران قبلاً توجیه شده و از آنان رضایت کتبی گرفته می شد. انتخاب سمت مورد و شاهد بصورت تصادفی و با استفاده از جدول اعداد تصادفی صورت گرفت.
بعد از انجام بی حسی موضعی جراحی با استفاده از فلپ Full thickness انجام شده برای همه دندانها Scaling و Root planing و در صورت لزوم استئوپلاستی و استکتومی انجام می شد. پس از پایان جراحی لبه فلپ چنان آپیکالی قرار می گرفت که لبه استخوان عریان نماند سپس ناحیه مورد نظر با گاز خشک می شد. از پودر هیدروکسید کلسیم ساخت کارخانه گلچای (ایران) و پانسمان پریودنتال نیز از نوع Co-Pack و ساخت کارخانه GC آمریکا استفاده شد.
در ناحیه تست از مخلوط mg 90 پودر هیدروکسید کلسیم با 1cm از پانسمان پریودنتال استفاده گردید (ابتدا با Base مخلوط شده سپس Base و کاتالیست با هم مخلوط می شد) در ناحیه کنترل خمیر پانسمان بدون اختلاط با هیدروکسید کلسیم استفاده شد. بیماران پس از یک هفته جهت برداشتن پانسمان پریودونتال مراجعه کرده و بلافاصله پس از حذف پانسمان و کشیدن بخیه ها، (به منظور بررسی تأثیر ماده مورد مطالعه بر میزان تشکیل پلاک) شاخص پلاک O'leary با استفاده از قرص آشکارساز تعیین در چارت مربوطه ثبت می گردید.
به منظور بررسی میزان حساسیت ریشه ها پس از جراحی پریودنتال بیماران یک هفته بعد فراخوانی شده و با کشیدن نوک سوند (نوع داسی شکل) در ناحیه CEJ و دمیدن پوار هوا، میزان حساسیت و شدت آن طبق اظهار نظر بیمار با استفاده از Visual analog scale در چهار حالت بی اثر، خفیف، متوسط و شدید ارزیابی گردید.(13) ضمناً سعی بر این بود شرایط سنجش حساسیت در تمامی بیماران یکسان و نوع سوند و فاصله پوار هوا تا دندان و میزان فشار برروی شاسی پوار برای تمام بیماران مشابه باشد. میزان پاسخ بصورت زیر درجه بندی گردید: بی اثر=1؛
خفیف=2؛ متوسط=3؛ شدید=4 وسپس اطلاعات
بدست آمده با استفاده از آزمون ناپارامتری
Wilcoxon sign test و با استفاده از نرم افزار آماریSPSS مورد ارزیابی قرار گرفت. در مورد شاخص پلاک بعد از بررسی یافته ها مشخص گردید توزیع داده ها نرمال نمی باشد و لذا در این مورد نیز از آزمون ناپارامتری Wilcoxon sign test استفاده گردید.
یافته ها
از 30 بیمار شرکت داده شده در مطالعه، یافته ها در مورد 21 بیمار تکمیل گردید و 9 مورد بدلایل مختلف از مطالعه خارج شدند.
جدول 1 میزان تشکیل پلاک بین دو ناحیه در گروه مورد و کنترل را نشان می دهد. همانطور که مشاهده می شود و با توجه به مقدار 001/0P= میزان تشکیل پلاک در زیر مخلوط پانسمان با پودر هیدروکسید کلسیم تفاوت معنی داری با پانسمان تنها دارد.
جدول 2 فراوانی درجات مختلف پاسخ حساسیت دندانی با استفاده از پوار هوا را در بین دو گروه آزمایش (خمیر پانسمان همراه با هیدروکسید کلسیم) و کنترل (خمیر پانسمان بدون هیدروکسید کلسیم) نشان می دهد.
در جدول 3 مقایسه پاسخ تست پوار هوا بین گروه آزمایش و کنترل نشان داده شده است. همانطور که مشاهده می شود تفاوتی بین دو گروه دیده نمی شود.
جدول 4 توزیع فراوانی پاسخ حساسیت دندانی با استفاده از سوند را نشان می دهد.
در جدول 5 مقایسه پاسخ تست سونداژ بین گروه آزمایش و کنترل نشان داده شده است و تفاوتی بین دو حالت وجود ندارد.
جدول 1 : مقایسه میزان تشکیل پلاک بین گروه آزمایش و کنترل
|
گروه |
تعداد کوادرانت |
میانگین |
انحراف معیار |
Pvalue |
|
آزمایش |
21 |
07/18 |
82/29 |
001/0 |
|
کنترل |
21 |
77/29 |
28/38 |
جدول 2 : فراوانی درجات مختلف پاسخ حساسیت دندانی با استفاده از پوار هوا در دو گروه کنترل و آزمایش
|
پاسخ |
گروه کنترل |
گروه آزمایش |
||
|
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
|
|
بی اثر (Score 1) |
14 |
7/66 |
11 |
4/52 |
|
خفیف (Score 2) |
3 |
3/14 |
7 |
3/33 |
|
متوسط (Score 3) |
3 |
3/14 |
1 |
8/4 |
|
شدید (Score 4) |
1 |
8/4 |
2 |
5/9 |
|
کل |
21 |
0/100 |
21 |
0/100 |
جدول 3 : مقایسه پاسخ تست پوار بین گروه آزمایش و کنترل
|
گروه |
تعداد |
میانگین |
انحراف معیار |
Pvalue |
|
آزمایش |
21 |
71/1 |
95/0 |
18/0 |
|
کنترل |
21 |
57/1 |
92/0 |
جدول 4 : فراوانی درجات مختلف پاسخ حساسیت با استفاده از سوند در دو گروه کنترل و آزمایش
|
پاسخ |
گروه کنترل |
گروه آزمایش |
||
|
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
|
|
بی اثر (Score 1) |
18 |
7/85 |
17 |
81 |
|
خفیف (Score 2) |
2 |
5/9 |
2 |
5/9 |
|
متوسط (Score 3) |
1 |
8/4 |
1 |
8/4 |
|
شدید (Score 4) |
0 |
0/0 |
1 |
8/4 |
|
کل |
21 |
100 |
21 |
100 |
جدول 5 : مقایسه پاسخ تست سونداژ بین گروه آزمایش و کنترل در روش مخلوط
|
گروه |
تعداد |
میانگین |
انحراف معیار |
Pvalue |
|
آزمایش |
21 |
33/1 |
79/0 |
083/0 |
|
کنترل |
21 |
19/1 |
51/0 |
بحث
افزایش حساسیت عاجی حکایت از عریان شدن عاج و از دست رفتن پوشش سمانی آن دارد. در 10% دندانها سمنتوم، ناحیه سرویکال ریشه را هرگز
نمی پوشاند و در این دندانها تحلیل لثه به تنهایی باعث افزایش حساسیت عاج می شود. تحلیل لثه می تواند به دنبال بیماری پریودنتال یا ناشی از جراحی پریودنتال باشد. درد ناشی از حساسیت عاجی بعد از
جراحی های پریودنتال بسیاری از بیماران را از
پی گیری ادامه درمان منصرف می کند. هیدروکسید کلسیم یکی از موادی است که به عنوان از بین برنده حساسیت عاجی از آن استفاده می شود. نحوه اثر آن کاملاً شناخته شده نیست ولی شواهد حکایت از آن دارد که ممکن است توبولهای عاجی را مسدود کند و یا اینکه تشکیل عاج را سبب شود. در این بررسی سعی بر آن بود که از خمیر پانسمان پریودنتال به عنوان حاملی جهت رساندن هیدورکسید کلسیم به دهانه توبولهای عاجی به منظور رفع حساسیت استفاده شود.
در این مطالعه بعد از یک هفته پس از برداشتن پانسمان پریودنتال اقدام به ارزیابی حساسیت با دو روش پوار هوا و کشیدن سوند برروی ریشه شد. علت انتخاب یک هفته بعد این بود که بعد از جراحی به دلیل انجام تسطیح برروی ریشه لایه اسمیر شکل
می گیرد که از بروز حساسیت طی هفته اول بعد از حذف پانسمان جلوگیری می کند. در نتایج حاصل از گروه تست و گروه کنترل تفاوت معنی داری از نظر حساسیت در مقابل پوار هوا نشان داده نشد. همچنین استفاده از سوند نیز تفاوتی را در میزان حساسیت بیمار و گروه شاهد تأیید ننمود.
پس از حذف پانسمان پریودنتال و با استفاده از قرص آشکارکننده با شاخص O'Leary وجود پلاک اندازه گیری شد در گروه کنترل میزان پلاک به شکل معناداری بیشتر از گروه آزمایش مشاهده گردید. با توجه به قلیایی بودن هیدروکسید کلسیم و توان جلوگیری از رشد باکتری ها می توان انتظار کاهش تجمع باکتریها را داشت. ضمن اینکه به نظر می رسد که عدم وجود باکتری در ناحیه جراحی پریودنتال برروی التیام زخم بعد از جراحی تأثیر خواهد داشت.
Levin و همکاران از کلسیم هیدروکسید در ناحیه طوق 118 دندان حساس در 50 بیمار استفاده کردند و دریافتند در کاهش فوری حساسیت دندانها در 98 درصد موارد موثر بوده است.(14)
بعد از جراحی پریودنتال Jorkjerd و همکاران از خمیر های هیدروکسید کلسیم بر سطح ریشه های اکسپوز استفاده کردند و سپس بافت را با یک لایه از متاکریلات محافظت کرده و خمیر پانسمان را برروی این لایه قرار دادند. هفت روز بعد از برداشتن خمیر پانسمان، دندانهای مورد آزمایش به سرما و پوار هوا حساس نبودند.(15) این نتایج با نتایج مطالعه حاضر مغایرت دارد. دلیل آن عدم تماس مستقیم هیدروکسید کلسیم با سطح عاج در طی مطالعه ما بوده است.
در مطالعه حاضر، پانسمان پریودنتال به عنوان حامل جهت کاربرد هیدروکسید کلسیم استفاده شد و همانطور که ذکر شد اثر مثبتی در مقایسه با گروه کنترل یافت نشد. به نظر می رسد علت این امر آن باشد که خمیر مورد آزمایش به خوبی با عاج اکسپوز در تماس نبوده است. همچنین در اثر مخلوط شدن با خمیر پریودنتال، PH مخلوط احتمالاً پایین آمده است. دلیل دیگر ممکن است این باشد که قبل از جراحی، دندانها از نظر حساسیت تست نشده اند چه بسا بسیاری از این دندانها حساسیتی نداشته باشند. اضافه کردن خمیر هیدروکسید کلسیم به پانسمان پریودنتال در گروه مطالعه پلاک باکتریائی را کاهش داد.
نتیجه گیری و پیشنهادات
استفاده از پانسمان پریودنتال به عنوان حاملی جهت کاربرد هیدروکسید کلسیم به منظور از بین بردن حساسیت ناشی از جراحی پریودنتال موثر نمی باشد و لذا انجام تحقیقات در جهت کاربرد هیدروکسید کلسیم به صورت مستقیم در روش هائی که بتواند آنرا در تماس دندان نگهدارد توصیه می شود. در ضمن کاربرد هیدروکسید کلسیم به روش مخلوط با خمیر پانسمان پریودنتال در کاهش پلاک باکتریائی موثر بوده است و ممکن است در ترمیم زخم مؤثر باشد لذا تحقیقات بیشتر در این زمینه توصیه می شود.
)