بررسی رابطه بیماری پریودنتال با بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)

فاطمی, کاظم; بنی هاشم راد, سید علی; توحیدی, محمد; حسینی, سید حسین

doi:10.22038/jmds.2009.1270

بررسی رابطه بیماری پریودنتال با بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار گروه پریودانتیکس دانشکده دندانپزشکی و مرکز تحقیقات دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد

² استاد بخش داخلی ریه بیمارستان قائم (عج) دانشگاه علوم پزشکی مشهد

³ دندانپزشک

10.22038/jmds.2009.1270

چکیده

مقدمه: حفره دهان به عنوان منبع احتمالی پاتوژن‏های تنفسی شناخته شده است و از طرفی بیماری مزمن انسدادی ریه از شایعترین بیماری‏های موجود در جامعه و از مهمترین عوامل مرگ و میر به شمار می‏آید؛ بدین جهت ضروری است که نقش عفونت‏های دهانی در بروز و پیشرفت عفونت‏های تنفسی بررسی شود. هدف از این مطالعه، ارزیابی ارتباط میان بیماری پریودنتال و بیماری مزمن انسدادی ریوی بود.
مواد و روش‏ها: این مطالعه مورد-شاهدی بود که گروه مورد از 30 بیمار که به علت بیماری مزمن انسدادی ریه در بیمارستان بستری شده بودند و گروه شاهد از30 فرد مراجعه‏کننده به دانشکده دندانپزشکی مشهد که هیچ علایمی از بیماری تنفسی را نداشتند در زمان مشابه انتخاب شدند. شاخص‏های سن، جنس و استعمال دخانیات در دو گروه همگن بودند. پس از ثبت اطلاعات شخصی هر گروه، عمق پروبینگ پاکت (PPD)، از دست رفتن چسبندگی (LOA)و خونریزی هنگام پروبینگ (BOP)تعیین و دو گروه با هم مقایسه شدند. داده‏های مطالعه با تست‏های آماری t-test، کای دو و Kruskal Wallis و با استفاده از SPSS تحلیل گردید.
یافته‏ها: سن متوسط بیماران در گروه شاهد 5±54 و گروه مورد 7±53 سال بود. تعداد افراد سیگاری در گروه مورد 18 نفر (60%) و در گروه شاهد 19 نفر (3/63%) بود. میزان متوسط از دست رفتن چسبندگی (LOA) در گروه مورد mm8/0±72/5و در گروه شاهد mm5/0±92/3بود که اختلاف قابل توجهی میان گروه‏های مورد و شاهد وجود داشت (04/0P=).
میزان BOP در گروه مورد 12±86% و شاهد 16±71% بود (001/0P<). مقدار متوسط PPD در گروه مورد mm5/0±4و شاهد mm3/0±75/2 بود که اختلاف قابل توجهی میان دو گروه وجود داشت (01/0P=).
نتیجه گیری: بررسی داده‏ها نشان داد که ارتباط قابل توجهی میان بیماری پریودنتال و بیماری مزمن انسدادی ریه COPD)) وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of the Relationship Between Periodontal Disease and Chronic Obstructive Pulmonary Disease

نویسندگان [English]

Kazem Fatemi ¹
SayedAli Banihashemrad ¹
Mohammad Tovhidi ²
SayedHossein Hosseini ³

¹ Assistant Professor, Dept of Periodontics, School of Dentistry and Dental Research Center of Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran

² Professor, Dept of Respirotery Disease, Ghaem Hospital, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran

³ Dentist

چکیده [English]

Introduction: Oral cavity has been recognized as a potential reservoir for respiratory pathogens; so it is necessary to determine the role of oral infections in the occurrence and progression of respiratory infections. Therefore, a study was carried out to evaluate the relationship between periodontal disease and chronic obstructive pulmonary disease (COPD).
Materials & Methods: In this study, 30 hospitalized patients with COPD (case group) were selected. The control group consisted of 30 individuals referred to Mashhad dental school at the same time who did not have any signs and symptoms of respiratory disease. The two groups matched in age, gender and smoking habit. After recording personal information of the patients, probing pocket depth (PPD), loss of attachment (LOA) and bleeding on probing (BOP) were determined in both groups. Finally, the data were compared and analyzed by Kruskal Wallis, Chi square and t-tests.
Results: The mean age of patients in case and control groups were 53±7 and 54±5 years respectively. The number of smokers in the case group was 18 (60%); while there were 19 smokers in the control group (63.3%). The average loss of attachment (LOA) in the case group was 5.72±0.8 mm but it was 3.92±0.5 mm in the control group. The difference was significant (P=0.04). BOP was 86±12 % in the case group and 71±16 % in the control group and there was a significant difference between the two groups (P<0.001). The average of PPD was 4±0.5 mm in the case group and 2.75±0.3 in the control group and there was a significant difference between the two groups (P=0.01).
Conclusion: The data showed that all of the periodontal indices were significantly higher in the case group; It could be concluded that there was a significant relationship between periodontal disease and COPD.

کلیدواژه‌ها [English]

periodontal disease
Periodontal Index
Chronic Obstructive Pulmonary Disease

اصل مقاله

مقدمه

امروزه بیماری های ریوی از جمله بیماری مزمن انسدادی ریه COPD[1] از شایع ترین بیماری های موجود در اجتماع و از مهم ترین عوامل بروز مرگ و میر در افراد سالخورده است.⁽¹⁾ مطالعات زیادی انجام شده است که بر نقش و اهمیت بهداشت دهان در سیر بیماری‏های ریوی و از جمله COPD تأکید میکند.

Mojon و همکاران^(3و2) در دو مطالعه جداگانه، رابطه بین عفونت مجرای تنفسی و سلامت دهان را در افراد سالمند بررسی کرده و نتایج نشان داد که افراد باسابقه بیماری ریوی شاخص پلاک دندانی بالاتری داشتند.

در مطالعه Scannapieco و همکاران⁽⁴⁾در سال 1998 با بررسی 23808 مورد، نشان داد که افراد با بهداشت دهانی ضعیف دارای بیماری تنفسی بیشتری هستند.

در مطالعه دیگر همین محقق⁽¹⁾ رابطه بیماری پریودنتال و COPD را بررسی کرده که یافته‏ها نشان داد در افراد دارای COPD میزان تحلیل لثه، از دست رفتن چسبندگی، عمق پاکت و خونریزی لثه بیشتر بود.

در تحقیق Hyman⁽⁵⁾ در سال 2005 رابطه COPD با بیماری پریودنتال و سیگار کشیدن مورد بررسی قرار گرفت. یافته‏ها نشان داد که سیگار کشیدن می‏تواند یک فاکتور کمکی در ارتباط میان بیماری پریودنتال و COPD باشد. در این بررسی ارتباط قابل توجهی بین بیماری پریودنتال و COPDدر افراد غیرسیگاری وجود نداشت.

Azarpazhooh و همکاران⁽⁶⁾ در سال 2006 در یک مطالعه سیستماتیک بر روی ارتباط بین بیماری‏های تنفسی و بهداشت دهان، نشان دادند که ارتباط نسبتاً خوبی بین پنومونی و بهداشت دهان وجود دارد بطوری که انجام مراقبت‏های بهداشت دهان روزانه، سبب کاهش در بروز و پیشرفت بیماری‏های ریوی می‏گردد.

حتی در بعضی مطالعات حفره دهان بعنوان منبع و منشأ اصلی پاتوژن‏های ریوی شناخته شده و مکانیسم‏هایی نیز برای آن ارائه شده است.⁽²⁾ بررسی نتایج مطالعات از وجود مشابهت میان میکروارگانیسم‏های موجود در فلور دهان و ریه‏های عفونی حکایت می‏کند. باکتری‏های دهان از طریق پلاک وارد بزاق شده و سرانجام در نتیجه آسپیراسیون وارد مجاری تنفسی فوقانی می‏گردد و سپس به مجاری تنفسی تحتانی وارد می‏شوند که در آنجا تکثیریافته و سبب عفونت می‏گردند. هدف از این مطالعه ارزیابی رابطه بیماری COPD و بیماری پریودنتال بود.

مواد و روش‏ها

این تحقیق از نوع مورد- شاهدی بود و متغیر مستقل بیماری پریودنتال بود که بر اساس سه شاخص عمق پاکت،‏ از دست رفتن اتچمنت‏ و خونریزی حین پروبینگ، تعیین گردید. متغیر وابسته در این مطالعه بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) بود. گروه مورد شامل 30 بیمار مبتلا به COPD بود که طی بهار و تابستان سال 1385 در بخش ریه بیمارستان‏های قائم و امام رضا (ع) مشهد بستری بودند و افرادی وارد مطالعه شدند که حداقل دارای 8 دندان طبیعی بودند و فاقد سایر مشکلات سیستمیک از قبیل دیابت و ... بوده و اعمال پریودنتال در مورد آنها در 6 ماه اخیر انجام نشده بود.

گروه شاهد نیز 30 بیمار مراجعه‏کننده به دانشکده دندانپزشکی مشهد در زمان مشابه بود که از نظر سن و جنس مشابه با گروه مورد بودند. روش نمونه گیری در این تحقیق مبتنی بر هدف بود که با انتخاب افراد گروه مورد و ثبت مشخصات فردی و بیماری آنها جستجو برای انتخاب افراد شاهد به عمل آمد. روش جمع‏آوری داده‏ها با مصاحبه، مشاهده و انجام معاینات و تکمیل فرم‏های اطلاعاتی بود. بیمارانی که با تشخیص قطعی COPD با نظر متخصص ریه بستری شده بودند به عنوان کاندیدای مورد، تلقی شدند و برای آنها پس از توجیه طرح و کسب رضایت جهت همکاری، فرم اطلاعاتی تکمیل گردید. اطلاعات مربوط به سن، جنس و مصرف سیگار از طریق پرسش شفاهی از خود بیماران ثبت شد.

معاینه پریودونتالی هر دو گروه توسط آینه و پروب پریودنتال ویلیامز با نور صندلی دندانپزشکی و در مورد بیماران بستری با نور چراغ قوه انجام گردید. شاخص‏های BOP[2] (خونریزی حین پروب)، PPD[3] (عمق پروبینگ پاکت) و LOA[4] (از دست رفتن چسبندگی) اندازه‏گیری شدند. PPD و LOA در هر دو گروه مورد و شاهد در اطراف تمام دندان ها در سه نقطه واقع در مزیال و دیستال و مید باکال و یک نقطه در وسط سطح لینگوال یا پالاتال هر دندان اندازه‏گیری و خونریزی حین پروب پس از 30 ثانیه ثبت گردید. بررسی آماری داده‏ها با استفاده از نرم‏افزار SPSS و تست‏های آماری t-test و Kruskal Wallis و کای دو انجام شد.

یافته‏ها

میانگین سنی در گروه شاهد 5±54 و در گروه بیمار 7±53 سال بود.

براساس یافته های جدول 1 اختلاف معنادار بین توزیع فراوانی جنس در دو گروه دیده نشد (07/0‍=P).

نمودار 1 از نظر کشیدن سیگار گروه بیمار (مبتلا به COPD) با 60% سیگاری در مقابل 3/63% گروه شاهد را نشان می‏دهد (t-test). و ارتباط معنی‏دار بین سیگاری بودن افراد در دو گروه وجود نداشت (05/0P>).

بر اساس یافته‏های جدول 2، تفاوت معناداری در شاخص‏های پریودنتال مورد نظر بین دو گروه دیده شد. به عبارت دیگر، میزان از دست رفتن چسبندگی، عمق پاکت و خونریزی هنگام پروب در گروه مبتلا به COPD اختلاف قابل توجهی با گروه شاهد که فاقد بیماری بودند، داشت.

نمودار 1 : توزیع فراوانی افراد سیگاری در گروه شاهد و بیمار

جدول 1 : توزیع فراوانی جنس در گروه مورد و شاهد

جنس	گروه		P-value
	مورد	شاهد
	(درصد) تعداد	(درصد) تعداد
مرد	(0/63) 19	(0/73) 22	07/0
زن	(0/37) 11	(0/27 ) 8	07/0
کل	(0/100) 30	(0/100) 30

جدول 2 : میانگین LOA، PPD وBOP در گروه شاهد و بیمار ((t-test

	LOA	PPD	BOP
	انحراف معیار±میانگین (میلیمتر)	انحراف معیار±میانگین (میلیمتر)	انحراف معیار±میانگین (درصد)
بیمار	8/0±72/5	5/0±00/4	12±86
شاهد	5/0±92/3	3/0±75/2	16±71
	04/0P=	01/0P=	00/0P=

بحث

در این مطالعه مورد- شاهدی ابتدا گروه مورد و سپس گروه شاهد انتخاب شدند تا از لحاظ متغیرهای مداخله‏گر اساسی (سن، جنس و استعمال دخانیات و بهداشت دهان) مشابه باشند. پس از حذف اثر متغیرهای مداخله‏گر به بررسی شاخص‏های پریودنتال پرداختیم. مقدار متوسط PPD در گروه شاهد mm3/0±75/2 و در گروه بیمار mm5/0±4 بود که نشان‏دهنده وجود رابطه این شاخص با بیماری ریوی است (01/0P=). نتایج مطالعه ما با تحقیقات Hayes⁽⁷⁾، Garcia⁽⁸⁾، Trepanning^(10و9) در سال 2001 و در سال 2004، Kowalsi⁽¹¹⁾، Suominen⁽¹²⁾، Katincik⁽¹³⁾ و Scannapieco⁽¹⁾ هماهنگی دارد.

میزان متوسط LOA در مطالعه ما در گروه بیمار

mm8/0±72/5 و در گروه شاهد mm5/0±92/3 بود که نشان می دهد افزایش معنی داری در این شاخص در گروه بیمار وجود دارد (04/0P=) که نتایج مطالعه ما با یافته‏های Hyman⁽⁵⁾، Katincik⁽¹³⁾ و Scannapieco^(14و1) در سال های 2001 و 2003 هماهنگی دارد.

شاخص بعدی، خونریزی حین پروب (BOP) است که مقدار آن در گروه بیمار 12±86% مناطق پروب شده و در گروه شاهد 16±71% (001/0P<) بود. BOP در گروه بیمار بیشتر بود که این یافته با نتایج Kowalsi⁽¹¹⁾، Katincik⁽¹³⁾، که شاخص لثه ای را بررسی کرده و Scannapieco^(14و1) در سال های 2001 و 2003 مطابقت داشت.

سایر تحقیقات انجام شده در این زمینه نیز از وجود

ارتباط میان بیماری پریودنتال و بیماری COPD یا دیگر بیماری‏های تنفسی حمایت کرده اند بطوری که Hayes⁽⁷⁾ و همکاران در سال 1998 بر اساس شواهد رادیوگرافیک تحلیل استخوان آلوئولار نتیجه گرفتند که بیماری پریودنتال و COPD با هم مرتبط اند.

Fourrier⁽¹⁵⁾ و همکاران در سال 1998 در مطالعه ای روی 57 بیمار اتاق مراقبت‏های ویژه (ICU) با کشت پلاک دندانی دریافتند که کلونیزاسیون پاتوژن‏های هوازی در پلاک دندانی منبع اختصاصی عفونت‏های ریوی در افراد بستری در ICU است.

Russell⁽¹⁶⁾ و همکاران در تحقیقی در سال 1999 روی بیماران تحت مراقبت درازمدت دریافتند که این افراد ارقام پلاک بالاتری نسبت به بیماران سرپایی دارند و وجود COPD می‏تواند مرتبط با تکثیر پاتوژن‏های ریوی در پلاک دندانی این افراد باشد با توجه به اینکه COPD و بیماری پریودنتال احتمالاً مکانیسم‏های پاتوژنیک مشابه‏ای دارند که در هر دو بیماری، پاسخ آماسی میزبان با یک مواجهه مزمن (بوسیله باکتری پلاک دندانی در بیماری پریودنتال و یا بوسیله عواملی نظیر مصرف دخانیات در COPD) افزایش می‏یابند که ورود نوتروفیل ها، آزادشدن آنزیم‏های اکسیداتیو و هیدرولیتیک را به دنبال دارد که بطور مستقیم سبب تخریب بافتی می‏گردند.

حدود 14 میلیون مبتلا به COPD هستند ولی در کشور ما آمار دقیقی وجود ندارد بطوریکه نتایج این تحقیقات می‏تواند تاثیر قابل توجهی بر بهبود وضعیت افراد در

معرض خطر COPD داشته باشد. از آنجا که این گروه را بیشتر افراد سالمند بستری در اتاق مراقبت‏های ویژه (ICU)، افراد بستری در خانه‏های سالمندان و آسایشگاه ها و افراد تحت مراقبت طولانی مدت چه در بیمارستان و چه در منزل تشکیل می‏دهند، می‏توان پیش‏بینی کرد که مهم ترین تاثیر این نتایج بر این گروه است زیرا در صورت نامساعد بودن وضعیت بهداشت دهان، ریسک ابتلا به COPD و دیگر بیماری‏های ریوی که در افراد در معرض خطر ذکر شده یک بیماری وخیم و تهدیدکننده حیات است بالا می رود. آمار بالای ذکر شده مرگ و میر و هزینه‏های سرسام آور ناشی از آن در سالمندان، موید این مطلب است. پس ضرورت برنامه‏ریزی جامع و گسترده جهت بهبود وضعیت بهداشت دهان در این افراد احساس می‏شود.

نتیجه گیری

در این مطالعه بین بیماری پریودنتال و بیماری COPD رابطه وجود داشت که نیاز به تحقیقات بیشتر و مطالعات مداخله‏ای دیگر را می‏طلبد و توصیه می‏شود که رعایت و تاکید بر بهداشت دهان در بیماران سالمند بستری شده بیمارستانی، یک پروتکل دقیق جهت ارتقای وضع سلامت دهان و دندان آنها اجرا شود.

تشکر و قدردانی

از پرسنل بخش داخلی (ریه) بیمارستان قائم و امام رضا (ع) که در این تحقیق ما را یاری نمودند تقدیر و تشکر می‏گردد.

[1]. Chronic obstructive pulmonary disease

[2]. Bleeding on probing

[3]. Proning pocket depth

[4]. Loss of attachment

مراجع

Scannapieco FA, Ho AW. Potential associations between chronic respiratory disease and periodontal disease: Analysis of National Health and Nutrition Examination Survey III. J Periodontol 2001; 72(1): 50-6.
Mojon P, Budtz-Jorgensen E, Micheal JP, Limeback H. Oral health and history of respiratory tract infection in frail institutionalised elders. Gerodontology 1997; 14(1): 9-16.
Mojon P. Oral health and respiratory infection. J Can Dent Assoc 2002; 68(6): 340-5.
Scannapieco FA, Papadonatos GD, Dunford RG. Associations between oral conditions and respiratory disease in a national sample survey population. Ann Periodontol 1998; 3(1): 251-6.
Hyman JJ, Reid BC. Cigarette smoking, periodontal disease and chronic obstructive pulmonary disease . J Periodontol 2004; 75(1): 9-15.
Azarpazhooh A, Leake JL. Systematic review of the association between respiratory diseases and oral health. J Periodontol 2006; 77(4): 1465-82.
Hayes C, Sparrow D, Cohen M, Vokonas P, Garcia RI. The associations between alveolar bone loss and pulmonary function: The VA Dental longitudinal study. Ann Periodontol 1998; 3(1): 257-61.
Garcia RI , Nunn ME, Vokanos PS. Epidemiologic associations between periodontal disease and chronic obstructive pulmonary disease. Ann Periodontol 2001; 6(1): 71-7.
Trepanning MS. The relationship between infections and chronic respiratory diseases: An overview. Ann Periodontol 2001; 6(1): 66-70.
Trepenning MS, Taylor GW, Lopatin De, Kerr CK, Domingoez BL, Loesche WJ. Aspiration pneumonia: Dental and oral risk factors in an older veteran population. J Am Geriatr Soc 2001; 49(5): 557-63.
Kowalski M, Kowalska E, Split M, Split W, Wierzbickaerszt FA, Pawlicki L, et al. Assessment of periodontal state in patients with chronic obstructive pulmonary disease part II Pol Merkur Lekarski 2005; 19(12): 537-41.
Hamalaines P, Suominen H, Keskinen M, Meurman JH. Oral health and reduction in respiratory capacity in a cohort of community-dwelling elderly people: A population-based 5-year follow up study. Gerodontology 2004; 21(4): 209-15.
Katancik JA, Kritcheusky S, Weyoant RY, Corby P, Bretz W, Crapo RO, et al. Periodontitis and airway obstruction. J Periodontol 2005; 76(II suppl): 2161-7.
Scannapieco FA, Bush RB, Paju S. Associations between periodontal disease and risk for nosocomial bacterial pneumonia and chronic obstructive pulmonary disease. A systematic review. Ann Periodontol 2003; 8(1): 54-69.
Fourrier F, Duvivier B, Boutigny H, Roussel-Delvallez M, Chopin C. Colonization of dental plaque: A source of nosocomial infections in intensive care unit patients. Crit Care Med 1998; 26(2): 301-8.
Russell SL, Boylan RG, Kaslick RS, Scannapieco FA, Katz RV. Respiratory pathogen colonization of the dental plaque of institutionalized elders. Spec Care Dentist 1999; 19(3): 128-34.