نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار رادیولوژی دهان، فک و صورت، مرکز تحقیقات پیشگیری از پوسیدگی دندان، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران
2 استادیار اندودانتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران
3 دندانپزشک عمومی
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction:Background and Objectives: This descriptive study aimed to evaluate root canal morphology of maxillary first premolars using cone beam computed tomography (CBCT).
Materials and Methods: Data were collected and registered using CBCT images of a maxillofacial imaging center that were simultaneously evaluated by a radiologist and an endodontist. The assessed variables included the number of roots and their morphology, number of canals, and direction of root curvature and canals in buccolingual and mesiodistal directions. Data analysis was performed using Chi-squared, exact Fischer’s, and Cohen's kappa coefficient tests. In all the measurements, P-value less than 0.05 was considered statistically significant.
Results: In this study, 106 eligible CBCT showing 106 maxillary first premolars were evaluated, out of which, 34.5% of them were from male and 65.5% were from female individuals. Moreover, 67 teeth (57.8%) had only one root, and 48 teeth (41.4%) had two roots, and only 1 tooth (0.9%) had three roots. According to Vertucci et al. classification, out of 67 first premolars with one root, 19.4% (n=13), 56.7% (n=38), 11.9% (n=8), 1.5% (n=1), 7.5% (n=5), and 3% (n=2) of them were type I, II, III, IV, V, and VI, respectively.
Conclusion: Regarding the results, the majority of maxillary first premolars had one root with type II canals. Furthermore, maxillary first premolar might have curvature in any direction.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
در دندانپزشکی نوین درمان اندودانتیک یک روش موثر و با اهمیت جهت حفظ و نگهداری دندانها
می باشد. آگاهی کامل دندانپزشکان از آناتومی دندان و کانال ریشه به طور قطعی یک پیش شرط ضروری جهت موفقیت در درمان ریشه می باشد.(1) برای دندانهای پره مولر دایمی فک بالا تنوع زیادی در تعداد و شکل
کانالها در هر ریشه، تعداد ریشه ها و بروز فیوژن ریشه گزارش شده است که تحت تاثیر سن، جنس و نژاد
می باشد. برای بررسی سیستم کانال ریشه از روشهای مختلفی مانند رادیوگرافی، رنگ آمیزی و... استفاده شده است. در سالهای اخیر با پیشرفت تکنولوژی و استفاده از روشهای پیشرفته مانند سی تی اسکن و میکروسیتی اسکن، درک انسان از پیچیدگیها و ارتباطات سه بعدی کانال ریشه افزایش یافته است.(2) تاکنون طبقه بندیهای مختلفی در رابطه با آناتومی کانال ریشه بیان شده است که از جمله آنها می توان به سیستمهای ارائه شده توسط Weine،(3) Vertucci و همکاران(4) و نیز Gulabivala و همکاران(5) اشاره کرد. به طور کلی روشهای مطالعه مورفولوژی ریشه و کانال دندانها به دو روش In vivo
و Ex vivo تقسیم می شود. در واقع در روش
In vivo مطالعه مورفولوژی ریشه و کانالها بر پایه تصویربرداریهای دو یا سه بعدی بر روی دندانهای موجود در بیمارانی انجام می‌گیرد که برای درمان مراجعه می نمایند. در حالیکه در روش Ex vivo ابتدا دندانهای کشیده شده جمع آوری شده و سپس خارج از بدن موجود زنده و در محیط آزمایشگاهی به روشهای مختلفی از جمله مشاهده مستقیم، رنگ آمیزی کانال ریشه، روش شفاف سازی، مقطع گیری عرضی و CBCT مورد مطالعه قرار می گیرند.(7، 6)
از آنجایی که کانال درمان نشده یکی از مهمترین دلایل شکست درمان اندودونتیک است، لذا هدف از مطالعه حاضر بررسی آناتومی و مورفولوژی دندانهای
پره مولر اول فک بالای بیماران با استفاده از تصاویر تهیه شده توسط CBCT می باشد.
مواد و روشها
در یک مطالعه توصیفی، تصاویر CBCTموجود در بایگانی یک کلینیک رادیولوژی در شهر قزوین در سال1393 مورد ارزیابی قرار گرفت. کلیه تصویربرداریها توسط دستگاه Promax 3D (Planmeca OY, Helsinki, Finland) انجام شده بود. تصاویر دندان های فاقد ضایعات پری اپیکال و درمان ریشه ، بدون پرکردگی وسیع تاج و فاقد اپکس باز استفاده گردید. همچنین تنها تصاویر CBCT با کیفیت بالا که دندان های پری مولر فک بالا در CBCT وجود داشت وارد این مطالعه شدند. تعداد کل CBCT ها 393 عدد بود که از بین آنها 106 عدد تصویر شامل 116 دندان شرایط فوق الذکر جهت ورود به مطالعه را داشتند. تصاویر مورد نظر با نرم افزار کامپیوتری Planmeca Romexis 3.8.3.R مورد ارزیابی
قرار گرفتند و به منظور داشتن یک تصویر واضح و اپتیمال، میزان نور و روشنایی تصاویر به وسیله نرم افزار تنظیم گردید. تصاویر به وسیله یک رادیولوژیست و یک اندودانتیست به صورت همزمان مورد ارزیابی قرار گرفت. در مواردی که اختلاف نظر بین دو مشاهده کننده وجود داشت با یک اندودانتیست مشورت می گردید و نتیجه واحدی ثبت می شد. در این تصاویر متغیرهایی که مورد ارزیابی و اندازه گیری قرار گرفتند شامل تعداد ریشه‌ها و مورفولوژی آنها، تعداد کانالها در ریشه ها، جهت انحنای ریشه و کانالها در ابعاد باکولینگوالی و مزیودیستالی بود و جهت ثبت داده ها مشاهده‌کنندگان مجاز بودند از همه مقاطع (کرونال، اگزیال و کراس سکشنال) استفاده نمایند (تصویر1). همچنین مشخصات دموگرافیک افراد مورد بررسی وکلیه اطلاعات مرتبط با موضوع تحقیق نیز از پرونده های مربوطه استخراج گردید.
تصویر1.مقطع عرضی ریشه و کانال (A)، بررسی انحنای ریشه و کانال در جهت بوکولینگوال (B) و نمای پانورامیک (CBCT)
جهت ارزیابی انحنای ریشه
اطلاعات مربوطه با استفاده از نرم افزار آماری SPSS نسخه 23 مورد آنالیز قرار گرفت. از آزمونهای آماری مربع کای و آزمون دقیق فیشر جهت بررسی تفاوتهای معنی دار استفاده گردید. بررسی تشابه نوع واریانت میان پری مولرهای اول قرینه با استفاده آمار تحلیلی (آزمونهای kappa) انجام شد. برای محاسبه پایایی کدهای انواع تشخیصها در سطوح مختلف کدها از کاپای کوهن استفاده شد. ضریب توافق کاپا بیش از 80 درصد یکسانی (توافق بالا)، بین 60 تا 80 درصد مقدار قابل قبول، کمتر از 40-60 درصد میزان متوسط و زیر 40 درصد میزان توافق غیر قابل قبول را نشان می دهد.
یافتهها
از میان پره مولرهای اول بررسی شده 40 مورد
(5/34 درصد) متعلق به افراد مذکر و 74 مورد (5/65 درصد) متعلق به افراد مونث بود. 61 مورد (6/52 درصد) از پره مولرهای اول در سمت چپ و 55 مورد (4/47 درصد) در سمت راست قرار داشتند. همچنین 34 جفت دندان پره مولر اول قرینه (12 جفت مرد و 22 جفت زن) قابل بررسی بود. تعداد ریشه ها و شکل کانالها به تفکیک جنس و به صورت کلی در جدول 1 آورده شده است.
جدول1.توزیع فراوانیa تعداد ریشه و شکل کانال در پره مولرهای اول فک بالا
|
جنسیت |
یک ریشه |
دو ریشه |
سه ریشه با سه کانال |
کل |
||
|
|
یک کانال |
دو کانال |
دو کانال |
سه کانال |
|
|
|
مذکر |
(1/23) 3 |
(6/42) 23 |
(4/30) 14 |
(0/0)0 |
(0/0)0 |
(5/34) 40 |
|
مونث |
(9/76) 10 |
(4/57) 31 |
(6/69) 32 |
(0/100) 2 |
(0/100) 1 |
(5/65) 76 |
|
کل |
(0/100) 13 |
(0/100) 54 |
(0/100) 46 |
(0/100) 2 |
(0/100) 1 |
(0/100) 116 |
a) داده ها بوسیله (درصد) تعداد توصیف شدند.
از 116 دندان پره مولر اول فک بالای بررسی شده، 67 دندان (8/57 درصد) دارای یک ریشه، 48 دندان (4/41 درصد) دارای دو ریشه و تنها 1 دندان
(9/0 درصد) دارای سه ریشه بود. در آقایان از دندانهای پره مولر اول فک بالای بررسی شده، 26 دندان تک
ریشه ای و 14 دندان دو ریشه ای بود. در خانمها، 41 دندان تک ریشه ای، 34 دندان دو ریشه ای و یک دندان سه ریشه ای بود. همچنین تفاوت معنی داری از نظر تعداد ریشه ها در دندان پره مولر اول بین خانمها و آقایان وجود نداشت (214/0P=).
ارزیابی شکل کانال در پره مولرهای اول فک بالا بر اساس طبقه بندی ورتوچی در جدول 2 آورده شده است.
جدول 2.توزیع فراوانی a مورفولوژی دندانهای پره مولراول فک بالای بر اساس طبقه بندی ورتوچی و سطح معنی داری بر اساس جنس
|
تعداد ریشه |
جنسیت |
تیپ I |
تیپ II |
تیپ III |
تیپ IV |
تیپ V |
تیپ VI |
کل |
P-Value |
|
|
تک ریشه ای |
مذکر |
(5/11) 3 |
17 (4/65) |
(7/7) 2 |
(8/3) 1 |
(7/7) 2 |
(8/3) 1 |
(0/100) 26 |
381/0 |
|
|
مونث |
(4/24) 10 |
(2/51) 21 |
(6/14) 6 |
(0/0)0 |
(3/7) 3 |
(4/2) 1 |
(0/100) 41 |
|||
|
کل |
(4/19) 13 |
(7/56) 38 |
(9/11) 8 |
(5/1) 1 |
(5/7) 5 |
(0/3) 2 |
(0/100) 67 |
|||
|
دو ریشه ای
|
کانال باکال |
مذکر |
(0/100) 14 |
(0/0)0 |
(0/0)0 |
(0/0)0 |
(0/0)0 |
(0/0)0 |
(0/100) 14 |
257/0 |
|
مونث |
(3/85) 29 |
(0/0)0 |
(8/8) 3 |
(9/5) 2 |
(0/0)0 |
(0/0)0 |
(0/100) 34 |
|||
|
کل |
(6/89) 43 |
(0/0)0 |
(3/6) 3 |
(1/4) 2 |
(0/0)0 |
(0/0)0 |
(0/100) 48 |
|||
|
کانال بالاتال |
مذکر |
(0/100) 14 |
(0/0)0 |
(0/0)0 |
(0/0)0 |
(0/0)0 |
(0/0)0 |
(0/100) 14 |
|
|
|
مونث |
(3/85) 29 |
(0/0)0 |
(8/8) 3 |
(9/5) 2 |
(0/0)0 |
(0/0)0 |
(0/100) 34 |
257/0 |
||
|
کل |
(6/89) 43 |
(0/0)0 |
(3/6) 3 |
(1/4) 2 |
(0/0)0 |
(0/0)0 |
(0/100) 48 |
|||
بیشترین نوع کانال ریشه در پره مولرهای اول فک بالای تک ریشه، بر اساس طبقه بندی ورتوچی، در خانمها و آقایان تیپ II و در رتبه بعدی تیپ I بود که در خانمها با درصد بیشتری یافت شد. همچنین تفاوت معنی داری بر اساس طبقه بندی ورتوچی در دندان پره مولر اول تک ریشه ای بین خانمها و آقایان مشاهده نگردید (381/0P=). بیشترین نوع کانال ریشه در پره مولرهای اول فک بالای دو ریشه ای، بر اساس طبقه بندی ورتوچی در هر دو کانال در خانمها و آقایان تیپ I بود که در آقایان کل نمونه ها را در برمیگرفت. در رتبه بعدی تیپ III قرار داشت که تنها در خانمها دیده شد. همچنین تفاوت
معنی داری بر اساس طبقه بندی ورتوچی در دندان پره مولر اول دو ریشه ای بین خانمها و آقایان مشاهده نگردید (05/0P>). نهایتاً در یک دندان پره مولر اول فک بالای سه ریشه و سه کانال، هر سه ریشه مستقیم بودند.
ارزیابی انحنای یک سوم اپیکال ریشه در دندان پره مولر اول فک بالای تک ریشه ای و دو ریشه ای در جدول 3 آورده شده است.
دول3. توزیع فراوانی دندان ها به تفکیک جنسیت بر اساس انحنای یک سوم اپیکال ریشه در دندان
پره مولر اول و سطح معنی داری بر اساس جنس
|
تعداد ریشه |
جهات انحنای ریشه |
ریشه |
انحنای ریشه |
مرد |
زن |
کل |
|
تک ریشه ای |
باکولینگوال |
|
باکال |
5 (7/35) |
9 (3/64) |
(0/100) 14 |
|
|
لینگوال |
2 (2/22) |
7 (8/77) |
(0/100)9 |
||
|
|
مستقیم |
19 (2/43) |
25 (8/56) |
(0/100)44 |
||
|
|
مزیودیستال |
|
مزیال |
9 (3/64) |
5 (7/35) |
(0/100)14 |
|
|
دیستال |
7 (9/21) |
25 (1/78) |
(0/100) 32 |
||
|
|
|
|
باکال |
4 (4/44) |
5 (6/55) |
(0/100) 9 |
|
دو ریشه ای |
باکولینگوال |
باکال |
لینگوال |
7 (2/41) |
10 (8/58) |
(0/100) 17 |
|
|
مستقیم |
3 (3/14) |
18 (7/85) |
(0/100) 21 |
||
|
|
|
باکال |
6 (3/33) |
12 (7/66) |
(0/100) 18 |
|
|
|
پالاتال |
لینگوال |
2 (0/50) |
2 (0/50) |
(0/100)4 |
|
|
|
|
مستقیم |
5 (8/20) |
19 (2/79) |
(0/100) 24 |
|
|
|
|
مزیال |
0 (0) |
3 (100) |
(0/100) 3 |
|
|
|
باکال |
دیستال |
5 (4/29) |
12 (6/70) |
(0/100) 17 |
|
|
مزیودیستال |
|
مستقیم |
9 (1/32) |
19 (9/67) |
(0/100) 28 |
|
|
|
|
مزیال |
5 (6/55) |
4 (4/44) |
(0/100) 9 |
|
|
|
پالاتال |
دیستال |
3 (1/23) |
10 (9/76) |
(0/100)13 |
|
|
|
|
مستقیم |
8 (6/28) |
20 (4/71) |
(0/100) 28 |
بیشترین تعداد انحنای ریشه در پره مولرهای اول
تک ریشه در جهت باکولینگوال، مستقیم و در جهت مزیودیستال، دیستالی بود. همچنین نوع انحنای ریشه در آقایان و خانمها تفاوت معنی داری داشت.(015/0P=) به طوری که در آقایان بیشترین مورد با کانال مستقیم و در خانمها دیستالی بود و در آقایان کمترین مورد دیستالی و در خانمها مزیالی بود. در دندانهای پره مولر اول دارای دو ریشه بیشترین انحنای ریشه در جهت باکولینگوال و پالاتال مستقیم بود. بیشترین تعداد ریشه در جهت مزیودیستال، در ریشه باکال، مستقیم و در ریشه پالاتال نیز مستقیم بود. تفاوت معنی داری بین خانمها و آقایان در هیچ مورد وجود نداشت (05/0P>).
جدول4.توزیع فراوانی دندانها به تفکیک جنس بر اساس انحنای یک سوم اپیکال کانال در دندان
پره مولر اول و سطح معنی داری براساس جنس
|
تعداد ریشه |
جهات انحنای کانال |
ریشه |
انحنای کانال |
مرد |
زن |
کل |
|
تک ریشه ای |
باکولینگوال |
|
باکال |
18 (0/45) |
22 (0/55) |
(0/100) 40 |
|
|
لینگوال |
13 (5/32) |
27 (5/67) |
(0/100) 40 |
||
|
|
مستقیم |
18 (9/43) |
23 (1/56) |
(0/100) 41 |
||
|
مزیودیستال |
|
مزیال |
18 (9/52) |
16 (1/47) |
(0/100) 34 |
|
|
|
دیستال |
18 (1/28) |
46 (9/71) |
(0/100) 64 |
||
|
|
مستقیم |
13 (5/56) |
10 (5/43) |
(0/100) 23 |
||
|
دو ریشه ای |
|
|
باکال |
3 (0/23) |
10 (0/77) |
(0/100) 13 |
|
|
باکال |
لینگوال |
7 (2/41) |
10 (8/58) |
(0/100) 17 |
|
|
|
|
مستقیم |
4 (2/22) |
14 (8/77) |
(0/100) 18 |
|
|
بوکولینگوال |
|
باکال لینگوال |
5 (0/25) |
15 (0/75) |
(0/100) 20 |
|
|
|
پالاتال |
1 (0/25) |
3 (0/75) |
(0/100) 4 |
||
|
|
|
مستقیم |
8 (3/33) |
16 (7/66) |
(0/100) 24 |
|
|
|
|
مزیال |
0 (0/0) |
3 (0/100) |
(0/100) 3 |
|
|
|
باکال |
دیستال |
4 (2/22) |
14 (8/77) |
(0/100) 18 |
|
|
مزیودیستال |
|
مستقیم |
10 (0/37) |
17 (0/63) |
(0/100) 27 |
|
|
|
|
مزیال |
1 (0/20) |
4 (0/80) |
(0/100) 5 |
|
|
|
پالاتال |
دیستال |
5 (4/29) |
12 (6/70) |
(0/100) 17 |
|
|
|
|
مستقیم |
8 (8/30) |
18 (2/69) |
(0/100) 26 |
بیشترین تعداد انحنای کانال در جهت مزیودیستال در کانال باکال مستقیم و در کانال پالاتال دیستال بود. در انحنای کانال در جهت مزیودیستال بین جنس و انحنای کانال رابطه معنی داری وجود داشت.(049/0P=) به طوری که در خانمها بیشترین انحنا مستقیم ولی در آقایان بیشترین انحنا در جهت دیستالی بود. همچنین در دندانهای پره مولر اول دو ریشه بیشترین تعداد ریشه در هر دو جهت باکولینگوال و مزیودیستال، در هر دو ریشه باکال و پالاتال مستقیم بود. در این مطالعه 34 جفت دندان پره مولر اول قرینه وجود داشت. ضریب توافق کاپا مورفولوژی کانال این 34 جفت نمونه 1/60 درصد بود. (000/0P=)
بحث
آگاهی از آناتومی معمول دندانها و همچنین تنوع آناتومیکی موجود در هر دندان و میان دندانهای مختلف از شروط ضروری درمان ریشه موفق بوده و خطا در این زمینه می تواند منجر به شکست درمان شود. آناتومی و مورفولوژی دندانها تحت تاثیر عوامل مختلفی می باشد. یکی از این عوامل ژنتیک است که باعث ایجاد تنوعات آناتومیکی در میان جمعیتها و نژادهای مختلف شده و ضرورت مطالعه در این مورد را فراهم نموده است. همچنین برای بررسی آناتومی دندان، ریشه و کانال از روشهای مختلفی استفاده می شود. اما استفاده از روش CBCT دارای مزایای بسیاری از جمله قابل مقایسه بودن آن با روشهای رایج، مانند شفاف سازی و رنگ آمیزی است. در عین حال در این روش امکان بررسی دندانهای مجاور و گاهی مقابل وجود داشته و شناسایی دقیق آناتومی دندان در محیط زنده امکان پذیر است.(8) تاکنون مطالعات مختلفی در زمینه بررسی آناتومی و مورفولوژی دندانهای پره مولر فک بالا انجام شده است؛ اما مطالعاتی که در آنها از CBCT جهت ارزیابی استفاده شده باشد تقریبا کمترهستند. در مطالعه حاضر آناتومی و مورفولوژی دندانهای پره مولر اول فک بالای بیماران با استفاده از تصاویر تهیه شده توسط CBCT مورد ارزیابی قرار گرفت و به صورت کلی مشخص گردید که در دندان پره مولر اول فک بالای بیشتر دندانها دارای یک ریشه با تیپ II طبقه بندی ورتوچی هستند. آناتومی کانال دندانهای پره مولر اول فک بالا در280 پره مولر اول کشیده در برزیل توسط Pecora و همکاران(9) با استفاده از رادیوگرافی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که اغلب دندانها یک ریشه ای (8/55 درصد) و دو کاناله (4/80 درصد) هستند. همچنین در دندانهای یک کاناله و دوکاناله بیشترین درصد انحنای کانال، دیستالی بود (به ترتیب 9/79 درصد، 33 درصد و 38 درصد).(9) Joseph و همکاران(10) در آمریکا 996 با بررسی100 دندان پره مولر اول فک بالا توسط مشاهده مستقیم و رادیوگرافی، شیوع دندان یک ریشه را 63 درصد و دندانهای دو ریشه را 37 درصد گزارش کردند. در دندانهای دو ریشه ای در 35 درصد موارد ناحیه انشعاب ریشه ها در یک سوم اپیکالی، در 38 درصد موارد در یک سوم میانی و در 27 درصد در یک سوم سرویکالی قرار داشت.Ketabi و همکاران(11) در ایران مورفولوژی ریشه 162 دندان پره مولر اول فک بالا که به روش تصادفی جمع آوری شده بودند را ابتدا از نظر خصوصیات کلی مانند تعداد و طول ریشه ها در دو نمای مزیال و دیستال و موقعیت انشعاب در دندانهای دو ریشه ای و جهت انحنای ریشه بررسی کردند و مشاهده نمودند که 6/66 درصد از دندانها دارای یک ریشه، 5/31 درصد دارای دو ریشه و 85/1 درصد سه ریشه ای بودند. همچنین در بیشتر دندانهای دو ریشه ای ناحیه انشعاب در یک سوم میانی ریشه قرار داشت. اغلب دندانهای تک ریشه ای دو کاناله بودند. تقعر پالاتالی ریشه باکال در بیشتر دندانهای دو ریشه ای وجود داشت. نتایج مطالعه ای که Atieh (12) در کشور عربستان توسط مشاهده مستقیم و رادیوگرافی بر روی 246 دندان کشیده شده پره مولر اول انجام داد نشان داد که 9/17 درصد از دندانهای پره مولر دارای یک ریشه، 9/80 دو ریشه ای و 2/1 درصد سه ریشه ای بودند. در این میان 9/8 درصد از دندانهای یک کاناله تیپ I، 8/89 درصد از دندانهای دوکاناله تیپ II و III، و 2/1 درصد از دندانهای سه کاناله تیپ IV بر اساس طبقه بندی ورتوچی بودند. در مطالعه Nasseri و همکاران(13) در ایران که بر روی 100 عدد دندان پره مولر اول و دوم فک بالای کشیده شده از بیماران مراجعه کننده به مراکز درمانی شهر تهران انجام شد، مشخص گردید که کمتر از 17 درصد کانالهای پره مولر اول در دو بعد مزیودیستال و باکولینگوال بدون انحراف به اپکس آناتومیک رسیدند. همچنین شایعترین تعداد و نوع کانال برای پره مولرهای اول فک بالای دو کاناله (94 درصد) و شایعترین انواع کانال بر اساس
طبقه بندی ورتوچی در پره مولر اول فک بالا تیپ IV بود. در دندانهای تک کاناله پره مولر اول فک بالا، بیشترین تمایل در جهت باکال و دیستال و در کانال باکال و پالاتال دندانهای دو کاناله ، بیشترین انحراف به ترتیب در مزیولینگوال (4/71 درصد) و دیستولینگوال (6/48 درصد) گزارش شد. در مطالعه ای که Al-Nazhanو همکاران(14) در کشور عربستان به کمک رادیوگرافی بر روی 894 دندان پره مولر اول و دوم فک بالا که درمان ریشه شده بودند، انجام دادند مشاهده کردند که بیشتر از 90% از دندانهای پره مولر اول فک بالا دو کاناله بودند و باقی موارد تک کاناله بودند. همچنین در این مطالعه هیچ
رابطه ای مبنی بر تاثیر فاکتور جنس در شیوع دو کاناله بودن دندانها مشاهده نشد. این تفاوتها بین مطالعات مختلف و مطالعه حاضر می تواند ناشی از تعداد نمونه، جمعیت مورد بررسی و تفاوت در نژاد مورد بررسی باشد. در مطالعه ای که Rwenyonyi و همکاران(15) در کشور اوگاندا بر اساس CBCT در 202 دندان پره مولر اول انجام دادند مشخص شد که تعداد 148 دندان (3/73 درصد) دارای دو ریشه بودند و تنها 54 دندان (7/26 درصد) تک ریشه ای بودند. همچنین به صورت کلی 11 دندان تک ریشه ای (4/20 درصد) بر اساس طبقه بندی ورتوچی تیپ I، III، V یا VII بودند؛ درحالی که 43 دندان دوریشه ای (6/79 درصد) تیپ IV یا VIII ورتوچی بودند.(15) مطالعه Rwenyonyi و همکاران(15) با مطالعه حاضر همخوانی نداشت. در واقع در مطالعه مذکور دندانهای دو ریشه براساس طبقه بندی ورتوچی تیپ VIII و IV بودند؛
در حالیکه در مطالعه حاضر دندانهای پره مولر اول فک بالای دو ریشه بر اساس طبقه بندی ورتوچی تیپ I، III و IV بود. در مطالعه ای که Tian و همکاران(16) در کشور چین توسط CBCT بر روی 300 دندان پره مولر اول فک بالا انجام دادند، مشاهده نمودند که تعداد 198 دندان
(66 درصد) دارای یک ریشه ، 100 دندان (33 درصد) دارای دو ریشه و 1 درصد باقیمانده (2 دندان) دارای سه ریشه بودند. همچنین آنها هیچ تفاوتی در مورفولوژی دندانهای سمت چپ و راست مشاهده ننمودند. شایعترین نوع کانال در پره مولرهای اول فک بالا با توجه به طبقه بندی ورتوچی تیپ IV (51 درصد) و سپس تیپ II (23 درصد) بودند. در مطالعه ای که Altunsoy و همکاران(17) در کشور ترکیه براساس CBCT بر روی مورفولوژی کانال دندانهای قدامی فک بالا و پایین انجام دادند، مشخص گردید که شایعترین تعداد و نوع کانال برای پره مولرهای اول فک بالا دوکانال (2/86 درصد) و تیپ IV (9/76 درصد) طبقه بندی ورتوچی می باشد. از طرفی مشاهده نمودند که شیوع دندانهای تک کاناله در زنان و شیوع دندانهای دو و سه کاناله در مردان بیشتر می باشد. همچنین پره مولرهای تک کاناله بیشتر در سمت چپ و دو کاناله بیشتر در سمت راست مشاهده شد. هر چند در مطالعه حاضر نیز این تفاوتهای جنسی دیده شد اما این تفاوت از نظر آماری معنی دار نبود. در مطالعه مروری Ahmad و همکاران(18) ذکر گردیده که اغلب پرمولرهای اول ماگزیلا دارای دو ریشه و دو کانال هستند. همانطوری که مشاهده می شود تفاوتهای متعددی در مطالعات مختلف وجود دارد که این تفاوتها را می توان ناشی از اختلاف نژاد، نسبت جنسی و همچنین تکنیکهای مورد استفاده جهت بررسی دانست.
نتیجهگیری
بر طبق یافته های موجود در نژاد ایرانی مورد بررسی، دندانهای پره مولر اول فک بالا بیشتر دارای یک ریشه با تیپ II هستند. همچنین دندانهای پره مولر اول فک بالا می توانند در هر جهتی دارای انحنا باشند و دندانهای قرینه پره مولر اول از نظر ویژگیهای انحنای کانال و ریشه با یکدیگر تفاوت معنی داری داشتند.
تشکر و قدردانی
بدینوسیله از همکاری مرکز تحقیقات پیشگیری از پوسیدگی دندان دانشگاه علوم پزشکی قزوین تشکر و قدردانی می گردد.
10. Joseph I, Varma BR, Bhat KM. Clinical significance of furcation anatomy of the maxillary first premolar: A biometric study on extracted teeth. J Periodontol 1996; 67(4): 386-9.
12. Atieh MA. Root and canal morphology of maxillary first premolars in a Saudi population. J Contemp Dent Pract 2008; 9(1): 46-53.
13. Nasseri M, Momayyez M, Ahangari Z. Topographic evaluation of apex and root canal of maxillary premolars in an iranian population. J Dent Sch 2013;.31(1): 8-14.
14. Al-Nazhan S, Al-Daafas A, Al-Maflehi N. Radiographic investigation of in vivo endodontically treated maxillary premolars in a Saudi Arabian sub-population. Saudi Endod J 2012; 2(1): 1-5.
15. Rwenyonyi CM, Kutesa A, Muwazi L, Buwembo W. Root and canal morphology of maxillary first premolar teeth in a ugandan population. Open J Stomatol 2011; 1(1): 7-11.
16. Tian YY, Guo B, Zhang R, Yu X, Wang H, Hu T, et al. Root and canal morphology of maxillary first premolars in a Chinese subpopulation evaluated using cone-beam computed tomography. Int Endod J 2012; 45(11): 996-1003.
17. Altunsoy M, Ok E, Gulsum Nur B, Aglarci OS, Gungor E, Colak M. A cone-beam computed tomography study of the root canal morphology of anterior teeth in a Turkish population. Eur J Dent 2014; 8(3): 302-6.
18. Ahmad IA, Alenezi MA. Root and root canal morphology of maxillary first premolars: A literature review and clinical considerations. J Endod 2016; 42(6): 861-72.
)