نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 مرکز تحقیقات بیماریهای دهان، فک و صورت، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ایران
2 مرکز تحقیقات مواد دندانی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ایران
3 مرکز تحقیقات میکروبیولوژی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ایران
4 دندانپزشک، گروه سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ایران
5 دندانپزشک
6 دستیار تخصصی دندانپزشکی کودکان، کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران
7 استاد گروه و اپیدمیولوژی و آمار زیستی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Surfaces mostly touched during dental treatments can be areservoir for infections and lead to cross-infection. The aim of the presentstudy was to evaluate the incidence of microbial infection of clinical surfaces in Mashhad Faculty of Dentistry.
Materials and Methods: Surface samples were randomly collected from unit headrest, light handle, and tabure of 10% of active dental units in Mashhad Dental Faculty. Samples were collected at two time points including beginning of the day and midday after surface disinfection. Samples were collected and transferred to the microbiology laboratory to determine the number of various microorganisms including staphylococcus, streptococcus, micrococcus, bacillus, tetragen, corena, and yeast. Data was analyzed by using Kruskal-Wallis test. P-value less than 0.05 were considered significant.
Results: The highest rate of contamination of headrest was observed at Prosthodontics Department, and the highest rate of contamination of light handle respectively in Endodontics, Pediatrics, and Prosthodontics departments. Furthermore, Prosthodontics Department showed the highest rate of tabure contamination. Kruskal-Wallis test revealed no significant difference in total microorganisms at different departments in various surfaces. A significant difference was found between departments regarding micrococcus infection (P<0.05).
Conclusion: Microbial contamination was found at all surfaces at one or both of the sampling times, to prevent cross-infection more is required.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
کنترل عفونت از موضوعات مهم و قابل تأمل در دندانپزشکی می‌باشد. بررسی و تحقیق در مورد نحوه سرایت عفونت، نقش بارزی در کنترل و ارائه روش‌های پیشگیری خواهد داشت.(1) بسیاری از عوامل عفونی شامل باکتری‌هایی همچون Streptococcus pneumoniae، Mycobacterium tuberculosis، Klebsiella pneumoniae، Escherichia coli،Legionella pneumophila، Legionella pneumophila و همچنین ویروس‌های ایدز و هپاتیت می‌توانند در هنگام کار دندانپزشکی منتقل شوند. منابع اصلی عفونت سیستم آبی یونیت، ذرات معلق در هوای میکروبی و سطوح تماس کلینیکی می‌باشند. بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که محیط کار دندانپزشکی (شامل آب، هوا و سطوح) می‌تواند نقش مهمی در این مساله داشته باشد و وسایل کار دندانپزشکی مانند توربین‌ها و پوار آب/هوا ممکن است بزاق و میکروارگانیسم‌های دهان بیمار را به محیط اطراف اسپری نموده و آن را آلوده سازند.(3و2)
سطوح مختلف در محیط کار دندانپزشکی بر اساس نوع تماس می‌توانند به دو دسته کلینیکی و غیرکیلینیکی تقسیم شوند. منظور از سطوح کلینیکی سطوحی هستند که در حین کارهای دندانپزشکی ممکن است با دستکش آلوده به ترشحات تماس پیدا کنند و یا سطوحی هستند که می توانند با خون، بزاق و سایر مواد آلوده تماس داشته باشند. کلید چراغ‌ها، کلیدهای کنترل یونیت، کلیدهای کنترل صندلی، زیر سری، دسته هندپیس، محل قرار دادن سینی وسایل، شلنگ هندپیس، پوآر آب و هوا، تابوره یا صندلی دندانپزشکی مثال‌هایی از سطوح کلینیکی هستند.(7-4) سطوح غیرکلینیکی با دستکش و یا وسایل آلوده به ترشحات و آلودگی‌ها تماسی ندارند.(4) این سطوح می‌توانند به عنوان منبع انتقال عفونت عمل کنند. با توجه به این امر که بعضی از میکروارگانیسم‌ها می‌توانند دوره‌های زمانی طولانی مدت را روی سطوح پلاستیک زنده بمانند، خطر انتقال عفونت متقاطع بایستی به عنوان موضوعی جدی در نظر گرفته شود.(8)
سطوح مشخصی که به طور شایع هنگام کار دندانپزشکی لمس می‌شوند (مانند دکمه‌های یونیت، دسته‌های چراغ و کشوهای میز کار و...) می‌توانند به عنوان منبع انتقال عفونت عمل کنند. میکروارگانیسم‌ها می‌توانند پس از تماس با این سطوح به سایر وسایل، سایر سطوح محیط کار، بینی، دهان یا چشم کارکنان حرفه سلامت و بیماران منتقل شوند.(11-8) مطالعه‌ای Rautemaa و همکاران(12) نشان داد که در سطوح دندانپزشکی با فاصله کمتر از 1 متر از بیمار، تراکم آلودگی باکتری‌های هوازی برابر 823 CFU در هر متر مربع بوده است، آلودگی در این مطالعه بیشتر از نوع کوکسی های گرم مثبت شامل استرپتوکوکوس ها و استافیلوکوکوس ها بود.
به صورت کلی به منظور ایجاد یا حفظ سطح ضدعفونی در محل کار دندانپزشکی دو راهکار کلی وجود دارد. استفاده از روکش‌ها برای پیشگیری از آلوده شدن سطح و استفاده از مواد ضدعفونی کننده پس از آلودگی سطح.(4) در محیط‌های کار دندانپزشکی معمولاً ترکیبی از هر دو روش برای کنترل عفونت استفاده می‌شود. Pasquarella و همکاران(13) در مطالعه خود بیان نمود که علت وجود آلودگی میکروبی بالای سطوح کار دندانپزشکی، عدم استفاده مطلوب از مواد ضدعفونی کننده و یا به کار بردن مواد ضدعفونی کننده ضعیف می‌باشد.
از لحاظ ارتقای سطح کنترل عفونت و کنترل بهتر شرایط هر واحد دندانپزشکی، نظارت و بررسی‌های دوره‌ای سطوح کلینیکی دارای اهمیت فراوان می‌باشند. از این طریق می‌توان نقاط ضعف موجود در کنترل عفونت هر بخش واحد دندانپزشکی را مشخص و سپس ارتقا داد. در همین راستا هدف از انجام پ‍‍ژوهش کنونی، بررسی فراوانی آلودگی میکروبی تعدادی از سطوح کار کلینیکی در دانشکده دندانپزشکی مشهد بود.
مواد و روش‌ها
در مطالعه حاضر به منظور سنجش میزان آلودگی باکتریایی سطوح مختلف کار، از سطح قسمت پشتی سر یونیت، دستگیره چراغ و تابوره یونیت‌های بخش کلینیکی دانشکده دندانپزشکی مشهد شامل بخش‌های اطفال، پروتز، اندو، ترمیمی، پریو و ارتودنسی، پذیرش و نیز اتاق ایزوله نمونه برداری صورت گرفت. با توجه به یکسان بودن شرایط یونیت‌ها در داخل بخش‌ها و نیز تفاوت میان بخش‌های مختلف از این نظر، نمونه گیری طبقه‌ای (تصادفی) به عنوان روش نمونه گیری اتخاذ گردید. به این ترتیب حجم نمونه‌ها در هر طبقه متناسب با حجم تعداد یونیت‌های آماده به کار موجود در همان طبقه (بخش کلینیکی) انتخاب شد. ضمن آنکه یونیت‌های معیوب و یونیت هایی که مورد استفاده نبودند از مطالعه خارج می‌شدند. از این رو در این مطالعه تعداد 10 درصد از یونیت‌های هر بخش و اتاق ایزوله دانشکده دندانپزشکی مشهد به صورت تصادفی (با مراجعه به سایت www.randomized.org) انتخاب شدند.
نمونه برداری در دو بازه زمانی پیش از شروع کار و اواسط روز کاری و هر دو پس از طی شدن فرآیند ضدعفونی کردن صورت گرفت؛ به این ترتیب که پس از پاکسازی با تکنیک "Spray-Wipe-Spray" با استفاده از محلول ضدعفونی کننده بازیلول آف (Bacillol AF) مورد استفاده روزانه، نمونه‌ها پیش از استفاده از روکش بوسیله چسب‌های استریل از هر یک از محل‌های تعیین شده تهیه شدند. به این ترتیب یک تکه چسب نواری با ابعاد 1´1 سانتی متر، که قبلاً با اتوکلاو (در دمای 135 درجه، فشار 20 بار و زمان 45 دقیقه) استریل شده بود، در تماس با سطوح قرار داده می‌شد و پس از سپری شدن دو دقیقه بر داشته شده و بر روی محیط کشت بلاد آگار قرار داده می شد. در نهایت پس از سپری شدن 5 دقیقه، چسب برداشته و در محیط کشت به انکوباتور با درجه حرارت 37 درجه سانتی گراد منتقل گردید. در حین نمونه گیری از دستکش استریل استفاده گردید و پس از هر مرتبه نمونه گیری، دستکش تعویض گردید. نمونه‌های تهیه شده بلافاصله به آزمایشگاه میکروب شناسی بیمارستان قائم منتقل شدند و نتایج کشت میکروبی به صورت میانگین Colony forming unit یا CFU در سانتی مترمربع سطح مورد ارزیابی، گزارش شد.
تجزیه و تحلیل آماری مطالعه با استفاده از نرم افزار SPSS با ویرایش 20 صورت گرفت. داده‌ها با استفاده از شاخص‌های توصیفی شامل میانگین و انحراف معیار گزارش شدند. با توجه به عدم همگنی واریانس ها در گروه های مختلف و در نتیجه عدم برقراری شرایط انجام آزمون آنالیز واریانس جهت مقایسه نتایج از آزمون های کروسکال- والیس (Kruskal- Wallis) استفاده شد. عملیات آماری با استفاده از نرم افزار SPSS با ویرایش 20 و سطح معنی داری 05/0 انجام شد.
یافته‌ها
در مطالعه حاضر، 21 یونیت دندانپزشکی در دانشکده دندانپزشکی مشهد (بخش پروتز، اتاق ایزوله، ارتودنسی، اطفال، ترمیمی، اندو، پریو، جراحی، تشخیص و پذیرش به ترتیب 4، 1، 3، 3، 2، 3، 2،1،1 یونیت) از نظر میزان میکروب‌های مختلف در سطوح مختلف کار مورد ارزیابی قرار گرفتند.
نتایج میزان CFU نمونه‌های مورد بررسی در مورد مجموع کل میکروارگانیسم‌های بررسی شده به تفکیک بخش‌های مورد ارزیابی، در جدول 1 خلاصه شده است. همانگونه که در این جدول مشاهده می‌شود، میزان آلودگی کلی پشتی سر یونیت در بخش پروتز، دستگیره چراغ به ترتیب در بخش اندو، اطفال و پروتز و در مورد تابوره در بخش پروتز بالا بود.
به منظور مقایسه مجموع کل کلنی‌های ارزیابی شده در سطوح مختلف بخش‌ها، از آزمون کروسکال- والیس استفاده گردید. نتیجه این آزمون نشان داد که تفاوت معنی داری از نظر کل میکروارگانیسم‌ها در میان بخش‌های مختلف و سطوح مختلف وجود نداشت (05/0P>) (جدول 1).
به منظور مقایسه تعداد کلنی‌های گونه‌های مختلف باکتری‌ها شامل استافیلوکوکوس، استرپتوکوکوس، میکروکوکوس، باسیلوس، قارچ، تتراژن و کورنا در سطوح مختلف بخش‌های متفاوت دانشکده، از آزمون کروسکال- والیس استفاده گردید (جدول 2). نتیجه این آزمون در مورد گونه‌های استافیلوکوکوس، استرپتوکوکوس، باسیلوس، تتراژن و کورنا نشان داد که تفاوت معنی داری از نظر میزان این چهار گونه باکتری در میان بخش‌های مختلف و در سطوح مختلف وجود ندارد (05/0P>). در مورد باکتری میکروکوکوس نتیجه این آزمون نشان داد که تفاوت معنی داری از نظر میزان باکتری میکروکوکوس در میان بخش‌های مختلف وجود داشت (05/0P<).
با استفاده از آزمون کروسکال - والیس به منظور مقایسه تعداد کلونی‌های میکروکوکوس در سطوح مختلف بخش‌های دانشکده دندانپزشکی مشهد، مشخص گردید که تفاوت معنی داری از نظر میزان میکروکوکوس در میان بخش‌های مختلف وجود داشته است. میزان میکروکوکوس یافت شده در سایر بخش ها (شامل بخش جراحی، تشخیص، اتاق ایزوله و پذیرش) و بخش ارتودنسی به صورت معنی داری بیشتر از بقیه بخش‌های مورد بررسی بود (002/0P=). در خصوص سایر میکروارگانیسم ها تفاوت معنی داری بین بخش های مختلف مشاهده نشد. همچنین نتایج آزمون کروسکال والیس نشان می دهد که میزان میکروارگانیسم های مختلف در سطوح مختلف کار در یونیت های دانشکده تفاوت معنی داری با هم ندارند (05/0P>).
جدول 1 : میانگین مجموع کل میکروارگانیسم‌ها در سطوح مختلف یونیت و به تفکیک بخش جمع آوری نمونه
|
|
تعداد یونیت |
پشتی سر یونیت |
دستگیره چراغ |
تابوره |
نتایج آزمون کروسکال-والیس |
|
پروتز |
4 |
8/250009± 1/499995 |
9/125010±1/250006 |
125003±249998 |
43/2c2= 297/0P= |
|
ارتودنسی |
3 |
2/2±3/3 |
10±6/15 |
5/2±1/3 |
80/1c2= 406/0P= |
|
اطفال |
3 |
7/17±2/30 |
8/166670±2/288673 |
2/8±2/3 |
08/1c2= 582/0P= |
|
ترمیمی |
2 |
5/0±7/0 |
1±4/1 |
5/3±1/2 |
78/0c2= 676/0P= |
|
اندو |
3 |
5/11±8/9 |
166689±5/288657 |
3/1±7/0 |
04/4c2= 133/0P= |
|
پریو |
2 |
12±4/8 |
2/2±1/1 |
2±1/0 |
68/0c2= 712/0P= |
|
سایر بخش ها* |
4 |
9/17±5/22 |
3/4±3/2 |
6/3±9/1 |
34/1c2= 512/0P= |
|
نتایج آزمون کروسکال-والیس |
281/0P= و 45/7c2= |
372/0P= و 48/6c2= |
300/0P= و 24/7c2= |
|
|
* سایر بخش ها شامل پذیرش، اتاق ایزوله، بخش تشخیص و جراحی می باشد.
جدول 2 : نتایج آزمون کروسکال-والیس در مقایسه میزان میکروارگانیسم های مختلف در بخش ها و سطوح کار کلینیکی
|
C |
Stre |
T |
F |
B |
M |
Sta |
میکروارگانیسم |
|
97/5c2= 427/0P= |
12/4c2= 660/0P= |
32/9c2= 157/0P= |
92/3c2= 688/0P= |
58/9c2= 144/0P= |
48/20c2= 002/0P= |
963/11c2= 281/0P= |
بخش |
|
01/1c2= 604/0P= |
72/4c2= 093/0P= |
89/4c2= 057/0P= |
65/1c2= 438/0P= |
67/5c2= 059/0P= |
14/0c2= 933/0P= |
13/0c2= 940/0P= |
سطح |
(در جدول فوق Sta:باکتری‌های استافیلوکوکوس،،M: باکتری میکروکوکوس، B: باکتری باسیلوس، F: قارچ، T: تتراژنStre: باکتری استرپتوکوکوس و نیز C: کورنا می باشد.)
بحث
کنترل عفونت از مقوله‌های بسیار مهم و قابل تأمل در دندانپزشکی می‌باشد. با توجه به وجود بیماریهای قابل انتقال مانند هپاتیت و ایدز، محیط کار دندانپزشکی می‌تواند به عنوان راهی برای انتقال این بیماری‌ها از یک فرد به فرد دیگر باشد. از این رو کنترل عفونت در دندانپزشکی از ضرورت بالایی برخوردار است.بسیاری از عوامل عفونی شامل باکتری هایی همچون Streptococcus pneumoniae، Mycobacterium tuberculosis، Klebsiella pneumoniae، Escherichia coli، Legionella pneumophila و Legionella pneumophila و همچنین ویروس های ایدز و هپاتیت می توانند در هنگام کار دندانپزشکی منتقل و سبب ایجاد بیماری می شوند.(2)
سطوح دندانپزشکی که به طور شایع هنگام کار لمس می‌شوند مانند دکمه‌های یونیت دندانپزشکی، دسته‌های چراغ و کشوهای میز کار ممکن است منبعی برای انتقال آلودگی‌ها باشند. از سوی دیگر آئروسل‌ها یا ذرات ریز معلق حاوی میکروب‌های حفره دهان بیمار هستند که طی کار با ابزارهای چرخنده پرسرعت نظیر توربین در اقدامات دندانپزشکی ایجاد می‌شوند. پتانسیل آلوده سازی و شعاع پراکندگی این ذرات معلق موجب می‌شود که نه تنها این ذرات وارد مجاری تنفسی افراد داخل محیط کار شوند، بلکه با نشست بر روی سطوح مختلف موجب آلودگی این سطوح می‌گردند.(4) با توجه به احتمال بالای آلودگی سطوح در دندانپزشکی و نیز اهمیت این سطوح در انتقال عفونت متقاطع، هدف از مطالعه کنونی بررسی فراوانی آلودگی میکروبی سطوح کار کلینیکی در دانشکده دندانپزشکی مشهد بوده است.
نتایج مطالعه کنونی نشان داد که میزان کلی میکروارگانیسم در بعضی از سطوح در بخش‌های مختلف دانشکده دندانپزشکی مشهد بالا است. در بعضی سطوح مورد بررسی، آلودگی بالایی به استافیلوکوکوس و باسیلوس وجود داشته است. Rautemaa و همکاران(12) گزارش کرد که آلودگی سطوح دندانپزشکی در بیشتر موارد از نوع کوکسی های گرم مثبت شامل استرپتوکوکوس ها و استافیلوکوکوس ها است که نتایج آن مشابه مطالعه کنونی است.
استرپتوکوکوس ها باکتری‌های گرم مثبت، بی هوازی اختیاری، بدون اسپور و کاتالاز منفی می‌باشند. این باکتری‌ها می‌توانند منجر به پنومونی، اندوکاردیت، مننژیت و بیماریهای عفونی دیگر شوند.(3) در مطالعه حاضر آلودگی محدودی از استرپتوکوکوس در بخش‌های مختلف مشاهده شد. در مقایسه بخش‌های مختلف با یکدیگر مشخص گردید که آلودگی بالاتری به این باکتری در پشتی سر یونیت بخش اندو و اتاق ایزوله وجود داشت. همچنین آلودگی استرپتوکوکوسی محدودی در بررسی دستگیره چراغ بخش و تابوره بخش پروتز مشاهده شد ولی این تفاوت در حدی نبوده است که به لحاظ آماری معنی دار بوده باشد.
استافیلوکوکوس ها باکتری‌های بدون اسپور و بدون حرکت می‌باشند. در میان استافیلوکوکوس ها، استافیلوکوکوس آرئوس دارای اهمیت بالایی می‌باشد. این باکتری که کوآگولاز مثبت است می‌تواند منجر به تعدادی از بیماری‌ها شامل مسمومیت غذایی، عفونت پوستی خفیف تا عفونت‌های تهدید کننده زندگی شود.(14و12) از آنجایی که این باکتری جزء فلور طبیعی پوست دست نمی‌باشد، حضور آن در کف دست نشانه آلودگی دست‌ها است.(15) در مطالعه Kurita و همکاران(16) احتمال انتقال استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به Methicillin از طریق سطوح کار دندانپزشکی را مورد مطالعه قرار دادند و گزارش نمودند که عفونت‌هایی با کلونیزاسیون این نوع باکتری در 8 نفر از 115 بیمار مراجعه کننده به مرکز دندانپزشکی وجود داشته است که در بررسی آنتی بیوگرام این 8 نفر مشخص شد که گونه‌های ایزوله شده در این بیماران همانندگونه های ایزوله شده از سطوح کار در دندانپزشکی بوده است.(16) مطالعه حاضر بیشترین میزان آلودگی استافیلوکوکوس را در بخش پروتز در بررسی تابوره نشان داد. همچنین آلودگی بالاتری از این باکتری در پشتی سر یونیت بخش اطفال، پشتی سر یونیت بخش پریو، دستگیره چراغ بخش ارتودنسی و نیز بخش اندو بررسی مشاهده شد. مهدویان در مطالعه خود بیشترین میزان آلودگی بخش پروتز دانشکده دندانپزشکی مشهد را در دستگیره چراغ و دستگیره یونیت بیان کرد که استافیلوکوکوس درصد بالایی از آلودگی‌ها (جایگاه دوم از نظر میزان فراوانی) را به خود اختصاص داده بود.(17)
به جز استافیلوکوکوس ها، میکروکوکوس ها نیز در گروه کوکسی های گرم مثبت و کاتالاز مثبت قرار دارند. میکروکوکوس ها اغلب جزء فلور نرمال پوست هستند که به عنوان یک باکتری فرصت طلب می‌توانند سبب اندوکاردیت باکتریایی شوند.(19و18) در مطالعه کنونی میکروکوکوس ها به صورت محدود اغلب در وسط روز کاری مشاهده شدند. گروه‌های ارتودنسی، پریو، جراحی، تشخیص و نیز پذیرش از جمله بخش‌هایی بودند که در سطوح مورد بررسی دارای میکروکوکوس بود. در بخش‌های ارتودنسی و تشخیص، آلودگی در هر سه سطح مورد بررسی مشاهده شد. نتایج آزمون آماری کروسکال والیس نشان می داد میزان باکتری یافت شده در سایر بخش ها (شامل پذیرش، اتاق ایزوله، بخش جراحی و تشخیص) و بخش ارتودنسی به صورت معنی داری بیشتر از بخش‌های اطفال، پروتز، ترمیمی و اندو بود. در این مطالعه تفاوت در میزان آلودگی میکروکوکوس ها در بخش های مختلف معنی دار بود.
باسیلوس ها باکتری‌هایی گرم مثبت و اسپوردار هستند و در آب، خاک و هوا وجود دارند. حضور این باکتری بر روی وسایل نشانه حضور گردوغبار در آن محل می‌باشد.(19) این باکتری‌ها در سیاه زخم و مسمومیت‌های غذایی نقش دارند. در مطالعه کنونی آلودگی بسیار بالایی از باسیلوس در پشتی سر یونیت بخش پروتز مشاهده شد. در بررسی دستگیره چراغ، آلودگی بالایی در بخش اطفال و بخش اندو و پروتز مشاهده شد. در بررسی آلودگی تابوره به باسیلوس، آلودگی محدودی در بخش‌های پروتز، اطفال و تشخیص مشاهده شد. مهدویان نیز در مطالعه خود در خصوص آلودگی سطحی بخش پروتز دانشکده دندانپزشکی مشهد بیشترین میزان آلودگی را در دستگیره چراغ و دستگیره یونیت مشاهده کردند که شایع ترین نوع باکتری مشاهده شده در مطالعه آنها باسیلوس بود.(17)
قارچ‌ها می‌توانند باعث ایجاد عفونت‌های فرصت طلب در انسان شوند. به خصوص در افراد دچار نقص سیستم ایمنی مانند ایدز می‌تواند موجب کریپتوکوکوز و حتی مرگ بیمار شود. از این رو ضدعفونی نمودن محیط دندانپزشکی از قارچ‌ها ضروری است.(20و19) با توجه به اینکه بیماران دارای نقص سیستم ایمنی در اتاق ایزوله دانشکده دندانپزشکی مشهد مورد درمان قرار می‌گیرند، در مطالعه حاضر هیچگونه آلودگی قارچی در بخش ایزوله مشاهده نشد که نشان دهنده وضعیت مناسب این اتاق می‌باشد. بیشترین آلودگی قارچی در پشتی سر یونیت اتاق پذیرش در مشاهده شد ولی به لحاظ آماری معنی دار نبود.
کورنا، باسیل گرم مثبت بدون اسپور و تتراژن کوکسی گرم مثبت بدون اسپور می‌باشد. این دو گونه بر روی سطح پوست به صورت فلور طبیعی یافت می‌شوند.(21) در مطالعه کنونی آلودگی محدودی از این دو گونه در سطوح کار در بخش‌های مختلف مشاهده شد. با این حال در بررسی آماری آلودگی تتراژنی مشخص شد که میزان آلودگی در بخش های مختلف دانشکده تفاوت معنی داری وجود نداشت. آلودگی تتراژنی تابوره بیشتر از آلودگی پشتی سر یونیت بود، اما این تفاوت از لحاظ آماری معنی دار نبود.
در مطالعه حاضر نمونه گیری در دو زمان ابتدای روز و نیز وسط روز کاری صورت گرفت. با توجه به اینکه سطوح کلینیکی بایستی پس از هر بیمار ضد عفونی شوند و یا با استفاده از روکش‌های مخصوص از آلودگی آنها جلوگیری شود، انتظار می‌رود در شروع روز کاری آلودگی در محیط کار حداقل باشد. Williams و همکاران(22) در مطالعه خود مشاهده نمودند که آلودگی سطوح کار در پایان روز بیشتر از ساعات پیش از شروع کار بوده است. ولیان و همکاران(23) در مطالعه خود در دانشکده دندانپزشکی شهید بهشتی هیچگونه آلودگی در ابتدای روز کاری مشاهده نکردند. با این حال در مطالعه حاضر آلودگی باکتریایی در بعضی سطوح در ابتدای روز وجود داشت که نشان دهنده عدم ضدعفونی مناسب این سطوح در ابتدای هر روز کاری می‌باشد.
در مطالعه حاضر به منظور بررسی آلودگی سطوح مختلف از کشت در محیط آگار استفاده شد. مشابه مطالعه کنونی، برخی دیگر از محققین دیگر نیز در مطالعات خود از محیط کشت برای بررسی آلودگی سطوح استفاده کردند.(27-24)
میزان آلودگی قسمت پشتی سر یونیت، دستگیره چراغ و تابوره در مطالعه کنونی مورد بررسی قرار گرفت. از یک سو سطوح مذکور سطوحی هستند که در تمامی بخش‌ها و قسمت‌های محیط کار دندانپزشکی وجود داشته و از سوی دیگر قسمت‌هایی هستند که بیمار و یا دست آلوده دندانپزشکی امکان تماس با آنها را داشته و آلودگی آنها نشانه‌ای از میزان رعایت روش‌های پیشگیری از انتقال عفونت می‌باشد. ولیان نیز از سه محل پشتی صندلی، کلید روشن خاموش چراغ و دستگیره سینی نمونه برداری کردد.(23) این در حالی است که Bortoluzzi و همکاران(27) در مطالعه خود سطوح تماس کلینیکی شامل اهرم صندلی دندانپزشکی، محل قرار دهی توربین‌ها، پوار آب/هوا، محل قراردهی ساکشن، میز چوبی، یونیفرم دانشجویان دندانپزشکی و یا سایر قسمت‌هایی که به وسیله دانشجویان در حین کار لمس می‌شدند مانند لایت کیور، آمالگاماتور، اسکیلر اولتراسونیک، تیوب رادیوگرافی و فیلم رادیوگرافی را مورد بررسی قرار دادند. در مطالعه Smith(28) آلودگی سطوح هندپیس های دندانپزشکی و در مطالعه Anjumn(24) آلودگی صفحه کلید لپ تاپ‌های موجود در بخش‌های کلینیکی دانشکده دندانپزشکی ارزیابی گردید. Selim و Abara(29) به بررسی آلودگی تلفن همراه کارکنان بخش مراقبت از سلامت پرداخته اند. تفاوت موجود در سطوح مورد بررسی در مطالعات مختلف موجب شده است که مقایسه مستقیم مطالعه کنونی با سایر مطالعات امکان پذیر نباشد.
بر اساس نتایج مشاهده شده می‌توان نتیجه گیری کرد که در تمام سطوح مورد بررسی دانشکده دندانپزشکی مشهد در یک یا هر دو زمان نمونه برداری آلودگی میکروبی وجود داشت که در مورد بعضی از گونه‌های میکروارگانیسم‌ها (میکروکوکوس) تفاوت معنی داری بین بخش های مختلف مشاهده شد. با این حال با توجه به نظر میکروبیولوژیست از لحاظ کلینیکی وضعیت سطوح کار دانشکده دندانپزشکی مشهد در محدوده ایمن قرار دارد.
از آنجا که در ابتدای روز کاری در بیشتر موارد آلودگی زیادی وجود داشته، لذا توصیه می‌شود بعد از اتمام کار کلینیک ویژه بلافاصله تمیز کردن یونیت ها انجام شود و این مهم به صبح روز بعد موکول نشود که قطعاً در این فاصله نه تنها آلودگی‌ها خشک شده و سخت‌تر پاک می‌شوند بلکه حضور این آلودگی‌ها منجر به ایجاد محیط کشت مناسبی برای تکثیر میکروارگانیسم‌ها می‌باشد.
در بخش‌هایی مثل ارتودنسی، جراحی و تشخیص که استفاده از توربین ندارند فراوانی میکروبی در بعضی سطوح کاری بالا بود؛ که احتمالاً به این خاطر است که پرسنل با این تصور که از وسایل چرخنده استفاده نمی‌شود و آلودگی کمتری ایجاد می‌شود، دقت کمتری در ضدعفونی سطوح به کار می‌برند. در مورد بخش پذیرش هم با توجه به نتایج به دست آمده، نیاز به نظارت بیشتر احساس می‌شود. در خیلی از موارد آلودگی در بخش های اطفال، پروتز و درمان ریشه بالاتر بود که این نیاز به رسیدگی بیشتر دارد.
نتیجه گیری
در تمام سطوح مورد بررسی در یک یا هر دو زمان نمونه برداری از لحاظ کلی، آلودگی میکروبی مشاهده شد که نیازمند ارتقای سطح کنترل عفونت دانشکده با آموزش و نظارت بیشتر کار پرسنل می‌باشد. نیاز است ارزیابی سطوح کاری دانشکده دندانپزشکی به طور دوره‌ای تحت نظارت کمیته کنترل عفونت دانشکده انجام گردد.
تشکر و قدردانی
نتایج این مقاله برگرفته از پایان نامه دانشجویی با شماره 2786 می‌باشد. نویسندگان مقاله از پشتیبانی مالی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد تشکر می‌نمایند.
)