نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه پریودنتولوژی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، ایران
2 دانشیار گروه بیو فیزیک، مرکز رشد و فناوری زیستی، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، ایران
3 دانشیار آمار زیستی، مرکز تحقیقات رشد کودکان، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، ایران
4 دانشجوی دندانپزشکی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Clinically, dental plaque is a white or grayish-yellow matter and a flexible concrete with known structure. It plays a crucial role in periodontal disease. Propolis is a natural bee product which has anti-bacterial properties and has been hypothesized as a good material for removal of bacterial plaque and inhibition of gingival inflammation. The aim of this study was to evaluate the effect of propolis on dental plaque and gingival inflammation.
Materials & Methods: This cross over clinical trial study was conducted on 20 dental students. After examination, all cases received the designated toothpastes either with or without propolis for two weeks. The plaque and gingival indices were examined at baseline and after two weeks of using both types of toothpastes. Independent t test and paired t test was used to analyze the data using SPSS package.
Results: The results indicated that after two weeks there was no significant difference in the PI, but the GI between the two groups was different.
Conclusions: Propolis had no significant effect on the accumulation of bacterial plaque, but in can be used as a good compound to reduce gingival inflammation.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
از نظر بالینی پلاک دندانی به عنوان یک ماده سفید یا زرد رنگ متمایل به خاکستری، قابل انعطاف و دارای ساختار مشخص تعریف می شود که اتصال قوی به سطوح سخت داخل دهانی، از جمله ترمیم های ثابت و متحرک دارد.(1) پلاک دندانی، یک بیوفیلم از میکروارگانیسم ها روی سطح دندان است که نقش مهمی در گسترش پوسیدگی و بیماری پریودنتال دارد.(2)باکتری های گرم منفی و گرم مثبت که در سطح پلاک دندانی حضور دارند می توانند سبب بروز التهاب لثه شوند که در صورت عدم درمان، می تواند منجر به Periodontitis شود.(3) پریودونتیت شرایطی است که درآن لثه و بافت های نگهدارنده دندان تخریب می شوند. شکل مزمن ژنژیویت در بیش از 90 درصد از مردم مشاهده می شود، که با قرمزی، تورم، خونریزی و گاه بوی بد دهان همراه است. پریودنتیت به صورت التهاب، خونریزی و قرمزی لثه بروز می کند که اغلب با پاکت پریودنتال همراه می باشد و حتی ممکن است سبب از دست رفتن دندان گردد. شدت این عارضه بستگی به میزان تجمع پلاک دندانی، نوع میکروارگانیسم و ویژگی های سیستم ایمنی میزبان دارد.(4)کنترل پلاک راهی مؤثر در درمان و پیشگیری از ژنژیویتو بخش اساسی تمام روش های درمان و پیشگیری از بیماری های پریودنتال است.(5) با وجودی که کنترل مکانیکی پلاک مطمئن ترین روش رعایت بهداشت دهان می باشد با این حال برای کنترل بیماری های پریودنتال، کنترل پلاک بامسواک زدن تنها کافی نیست.(6) استفاده از مواد شیمیائی از قبیل دهان شویه ها، ژل و خمیردندان از اهمیت خاصی برخورداراست.(7) از این بین استفاده از خمیردندان وسیع ترین روش به کار رفته در میان جوامع غربی استو در جلوگیری از تشکیل پلاک میکروبیو کاهش ژنژیویت بسیار مؤثراست.(8) از آنجایی که پلاک دندانی عمدتاً از میکروارگانیسم ها تشکیل شده استوجود موادآنتی میکروبیال در خمیردندان ها می تواند نقش مهمی در کنترلو کاهش پلاک میکروبی داشته باشد.(6و9)
بره موم زنبورعسل یا پروپولیس ماده ای مرکب از صمغ انواع درختان و گیاهان مختلف، موم، روغن های فرار و گرده گل است که کارگران زنبورعسل آن را در سبد گرده های خود جمع آوری می کنند. با استفاده از آنالیز بیوشیمیائی مشخص شده که پروپولیس از ترکیبات متنوعی نظیر الکل ها، آلدئیدها، فلاونوئیدها، اسیدهای آمینه، کالکون ها، استرها، استون ها، اسیدهای چرب و ... تشکیل گردیده است، که هر کدام از این ترکیبات در صنایع داروئی ارزش بالایی دارند. بره موم ماده ای است که ابتدا توسط مصریان باستان شناخته شد و آن را پروپولیس نامیدند و با ایجاد تغییراتی در آن، از آن به عنوان ماده ای درزگیر، صیقل دهنده، ضدعفونی کننده داخل کندوها و سلول های مومی و مومیائی نمودن لاشه حیوانات تلف شده در داخل کندو ها استفاده نمودند.(10) در چند دهه اخیر تحقیقات زیادی روی خواص درمانی و داروئی بره موم انجام شده است و اثر آن به عنوان یک ماده ضدباکتری روی میکروارگانیسم های بیماری زا در انسان و دام نشان داده شده است و حتی در برخی موارد از آنتی بیوتیک های صناعی هم مؤثرتر بوده است. بره موم مصارف فراوانی داشته و به عنوان تقویت کننده سیستم ایمنی، بی حس کننده موضعی، ضدالتهاب، کاهش دهنده فشارخون و ضدالتهاب برای درمان التهاب های موجود در دهان، گلو و یا سر و هم چنین جهت درمان سوختگی ها، جوش صورت، خراش ها، آماس، خارش پوست، تبخال، دمل، زگیل، ضرب دیدگی و دردهایی از این قبیل می توان از این ماده استفاده کرد.(15-11)
Santo و همکارانش(16) در پژوهشی، فعالیت آنتی باکتریال پروپولیس بر روی پریودنتوپاتوژن ها را بررسی کردند. نتایج حاصل بیانگر این بودند که رشد باکتری های مورد بررسی در غلظت 1/0-025/0 درصد پروپولیس مهار شده بود. Simone و همکاران(17) نیز در مطالعه ای تأثیر پروپولیس در بیوفیلم استرپتوکوک موتانس و نیز پیشرفت پوسیدگی در موش نر را مورد ارزیابی قرار دادند. نتایج حاصل نشان داد که پروپولیس، میزان و شدت پوسیدگی را کاهش می دهد. با توجه به این که مطالعات کلینیکی کمی در خصوص کارایی این ماده در کاهش پلاک دندانی به انجام رسیده است، اهمیت مسئله موجب شد تا مطالعه ای در این مورد انجام شود. هدف از این مطالعه بررسی میزان اثر پروپولیس بر میزان پلاک میکروبی و التهاب لثه بود که بر روی تعدادی از دانشجویان دانشکده دندانپزشکی قزوین در سال 1392-1391 انجام گرفت.
مواد و روش ها
این مطالعه از نوع کارآزمایی بالینی دوسوکور متقاطع، 2×2 (دو تیمار در دو دوره) یا AB/BA است. در این مطالعه افراد به دو گروه تقسیم شدند. گروه اول در دوره اول تیمار A و در دوره دوم تیمار B را دریافت کردند. ترتیب دریافت تیمار در گروه دوم برعکس بود. بین دو دوره یک زمان استراحت یا شستشو (Washout) برای از بین رفتن اثر تیمار مربوط به دوره اول، به نام «اثر منتقل شونده» (Carryover effect)، در نظر گرفته شد. مطالعه متقاطع یک مطالعه از نوع درون عنصری (Within subject) می باشد که در آن اثر متغیر های مخدوش گر از بین می رود و لذا برای مطالعات با حجم نمونه کم، بسیار مناسب است. جزئیات بیشتر و همچنین نحوه آنالیز داده ها (به صورت دستی و با استفاده از ماشین حساب)، توسط جهانی هاشمی(18) ارایه شده است.
در این مطالعه 20 نفر دانشجوی دندانپزشکی شرکت داده شد. در ابتدا تمامی دانشجویان مورد معاینه لثه قرار گرفتند و برای هر کدام در حالت Base line شاخص های لثه ای و پلاک تهیه گردید، و جرم دندان ها با استفاده از پیزوالکتریک (Ultrasonic scaler) برداشته شد و سپس دندان ها با آنگل (NSK EX-203)، رابرکپ و خمیر پروفیلاکسی (Kemdent prophylaxis paste) پالیش شدند؛ به طوری که دهان افراد به طور کامل عاری از جرم و پلاک میکروبی شد.دو نوع خمیردندان تهیه گردید که یکی از آن ها دارای پروپولیس ودیگری فاقد پروپولیس بود. و نحوه تهیه خمیردندان ها به شرح زیر می باشد: ابتدا پروپولیس گرفته شده از کلنی زنبورها در دمای ˚c4- نگهداری شد. 30 گرم از پروپولیس قبل از شروع عصاره گیری با قرار دادن در شرایط خلا آب گیری و هموژنیزه شده، بدین نحو که 30 گرم از پروپولیس خالص خشک به cc100 از هر کدام از محلول های زیر اضافه شد. الکل خالص 96 درصد و نیز مخلوطی از الکل خالص و آب مقطر که به ترتیب حاوی 30 درصد، 50 درصد و 70 درصد اتانول بود. محلول ها در دمای اتاق برای 10 روز نگهداری و یک بار در روز تکان داده می شد. سپس عصاره اتانولی توسط فیلترهای واتمن 42 فیلتر شد و محلول ها در دستگاه روتاری اواپریتور انتقال و پس از تبخیر الکل، ترکیب مورد نظر خالص عصاره اتانولی پروپولیس به دست آمد. مواد موجود در خمیردندان ترکیباتی نظیر کربنات کلسیم، سوربیتول، سدیم لاریل سولفات، نعناع، سدیم ساخارین، تیتانیوم اکساید را شامل می شوند. هر دو خمیردندان حاوی تمامی مواد فوق بودند و تنها تفاوت خمیردندان مؤثر با خمیردندان کنترل، وجود ترکیب بیولوژیک پروپولیس در خمیردندان مؤثر بود که با درصد مشخص (1 درصد) در آن لحاظ شده بود.
به هر کدام از دانشجویان یک تیوب داده شد، و از آن ها خواسته شد که طبق آموزش داده شده (تکنیک Bass) مسواک بزنند. بعد از مدت 2 هفته استفاده از خمیردندان ها شاخص های لثه و پلاک برای تمامی افراد مورد مطالعه تهیه گردید. بعد از مدت یک هفته Wash out، که در آن دانشجویان از روش های معمول بهداشت دهان بدون استفاده از خمیردندان مورد مطالعه استفاده می کردند، دوباره تمامی دانشجویان مورد معاینه لثه قرار گرفتند و شاخص های لثه و پلاک برای هر فرد تهیه شد و اگر نیاز بود برای افرادی که جرم داشتند جرم گیری و تسطیح ریشه انجام گرفت تا شرایط استفاده از هر دو نوع خمیر دندان یکسان باشد بعد خمیردندان های نوع دیگر به آن ها داده شدند و دوباره بعد از 2 هفته استفاده از خمیردندان های نوع دوم، برای تمامی افراد اندکس های لثه ای و پلاک تهیه گردید. برای ارزیابی میزان پلاک دندانی و التهاب لثه از شاخص لثه SillnessLoe and و شاخص پلاک Sillness and Loe استفاده شد که به شرح زیر انجام شد.
در (PI) Plaque Index میزان تجمع پلاک میکروبیال در مجاورت شیار لثه با اعداد زیر مشخص گردید، در این شاخص از یک پروب پریودنتال و آینه برای معاینه استفاده شد.
شاخص صفر: زمانی که هیچ گونه پلاک میکروبی در مجاورت شیار لثه وجود نداشت و با پروب پریودنتال هم پلاک برداشته نمی شد.
شاخص یک: زمانی که با چشم غیرمسلح، پلاک میکروبیال مشاهده نمی شد، اما با کشیدن پروب در مجاورت شیار لثه پلاک جمع آوری شد.
شاخص دو: با چشم غیرمسلح پلاک در مجاورت لثه دیده شد.
شاخص سه: با چشم غیرمسلح پلاک میکروبیال در 3/1 سطح سرویکال دندان مشخص می باشد.
Gingival Index (GI): در این شاخص میزان التهاب، تغییر رنگ لثه و خونریزی از لثه با اعداد 3-0 مشخص گردید. برای مشخص نمودن میزان خونریزی، پروب پریودنتال در چهار نقطه از سطح دندان (مزیوفاسیال، میدفاسیال، دیستوفاسیال و لینگوال) کشیده شد. شاخص های بررسی لثه به شرح زیر بود.(18)
شاخص صفر: لثه نرمال
شاخص یک: التهاب اندک، تغییر رنگ اندک لثه، ادم اندک، عدم خونریزی از لثه حین پروب کردن
شاخص دو: التهاب متوسط، قرمزی و ادم لثه، خونریزی از لثه حین پروب کردن
شاخص سه: التهاب شدید، قرمزی و ادم، وجود زخم، خونریزی خود به خود لثه
تمامی معاینات لثه ای توسط یک نفر دانشجوی دندانپزشکی که برای این کار آموزش کافی دیده بود با نظارت متخصص جراحی لثه (عضو هیئت علمی دانشگاه) به انجام رسید. خمیردندان های همانندسازی شده توسط فرد دیگری در اختیار بیماران قرار داده می شد و بنابراین بیمار و فرد درمان گرنسبت به نوع خمیردندان مورد استفاده ناآگاه بود (Double blind).
داده های به دست آمده در مورد هر فرد از روی دندان هایمختلف جمع زده شد و بر تعداد سطوح دندان ها تقسیم گردید تا شاخصمورد نظر به دست آمد. سپس تمامی اطلاعات به دست آمده از افراد جهت آنالیز های آماری مورد استفاده قرار گرفتند.
برای ارزیابی نرمالیتی داده ها از آزمون کولموگروف- اسمیرنف (Kolmogorov-Smirnov)، استفاده شد. برای مقایسه نتایج قبل (Baseline) و بعد از تیمار، در هر «گروه-دوره»، از آزمون تی زوجی (Paired t-test) استفاده شد. 05/0P< به عنوان سطح معنی داری در نظر گرفته شد. تحلیل داده ها در این بخش توسط نرم افزار SPSS انجام شد.
در آنالیز نهایی داده های متقاطع AB/BA سه فرضیه «عدم وجود اثر منتقل شونده»، «یکسان بودن اثر دو تیمار» و «یکسان بودن اثر دو دوره» آزمون شدند. تحلیل داده ها توسط نرم افزار SPSS انجام شده است. یادآور می شود برای استفاده از این نرم افزار داده ها به صورتی که برای تحلیل مطالعات متقاطع مناسب باشد طراحی گردید. آزمون های مورد نیاز توسط آزمون t انجام شد. در همه آزمون ها سطح معنی داری 05/0 در نظر گرفته شد.
یافته ها
در این مطالعه 20 نفر شرکت داشتند که به دو گروه 10 نفره تقسیم شدند. گروه اول (AB) و گروه دوم (BA)، که تیمار A و B به ترتیب عبارت بودند از خمیر دندان دارای پروپولیس و خمیردندان بدون پروپولیس بود. یک نفر از گروه دوم به دلیل عدم استفاده از خمیردندان و مراجعه در زمان مقرر، از مطالعه خارج شد.
نتایج آزمون مربوط به تبعیت مقادیر قبل از تیمار (Baseline) و داده ها، در چهار «گروه- دوره»، از توزیع نرمال در جداول 1 و 2 ارایه شده اند که بیانگر پذیرش فرض نرمالیتی در تمامی موارد می باشد. نتایج مربوط به آزمون t زوجی برای PI در جدول 3 و برای GI در جدول 4 ارایه شده اند. نتایج مربوط به آنالیز نهایی در جدول 5 ارایه شده اند. با توجه به اینکه فرضیه اول، در آنالیز نهایی، در هر دو مورد PI و GI رد نمی شود، می توان از نتایج دو آزمون دیگر استفاده کرد. فرضیه یکسان بودن اثر دو دوره مربوط به PI رد می شود، یعنی اینکه در کدام دوره، چه تیماری داده شده حائز اهمیت می باشد. در واقع مقادیر (247/0 و 221/0)، مربوط به دوره اول، اختلاف معنی داری با مقادیر (078/0 و 129/0)، مربوط به دوره دوم، دارند. ولی نوع خمیردندان روی PI و GI اثر معنی داری نداشت.
جدول 1 : نتایج آزمون نرمالیتی مقادیر قبل از تیمار*
|
گروه- دوره |
شاخص |
P-value |
|
گروه اول- دوره اول تیمار A (خمیردندان پروپولیس) |
PI |
983/0 |
|
GI |
998/0 |
|
|
گروه اول- دوره دوم تیمار B (خمیردندان بدون پروپولیس) |
PI |
979/0 |
|
GI |
987/0 |
|
|
گروه دوم- دوره اول تیمار B (خمیردندان بدون پروپولیس) |
PI |
983/0 |
|
GI |
978/0 |
|
|
گروه دوم- دوره دوم تیمار A (خمیردندان پروپولیس) |
PI |
945/0 |
|
GI |
577/0 |
: Baseline*
جدول 2 : نتایج آزمون نرمالیتی داده ها
|
گروه- دوره |
شاخص |
P-value |
|
گروه اول- دوره اول تیمار A |
PI |
908/0 |
|
GI |
966/0 |
|
|
گروه اول- دوره دوم تیمار B |
PI |
708/0 |
|
GI |
927/0 |
|
|
گروه دوم- دوره اول تیمار B |
PI |
941/0 |
|
GI |
915/0 |
|
|
گروه دوم- دوره دوم تیمار A |
PI |
820/0 |
|
GI |
960/0 |
تیمار A: خمیردندان پروپولیس – تیمار B: خمیردندان بدون پروپولیس
جدول 3 : میانگین و انحراف معیار شاخص پلاک (PI)، قبل و بعد از تیمار، در چهار "دوره- گروه"
|
گروه دوم (BA)(بدون پروپولیس- پروپولیس) |
گروه اول (AB)(پروپولیس-بدون پروپولیس) |
||||||
|
دوره دوم A |
دوره اول B |
دوره دومB |
دوره اول A |
||||
|
بعد از تیمار |
قبل از تیمار |
بعد از تیمار |
قبل از تیمار |
بعد از تیمار |
قبل از تیمار |
بعد از تیمار |
قبل از تیمار* |
|
12/0±129/0 |
21/0±459/0 |
14/0±221/0 |
21/0±521/0 |
08/0±078/0 |
18/0±439/0 |
14/0±247/0 |
33/0±662/0 |
|
006/0P-value= |
003/0P-value= |
001/0P-value< |
01/0P-value= |
||||
جدول 4 : میانگین و انحراف معیار شاخص لثه (GI) قبل و بعد از تیمار، در چهار "دوره- گروه"
|
گروه دوم (BA)(بدون پروپولیس- پروپولیس) |
گروه اول (AB)(پروپولیس-بدون پروپولیس) |
||||||
|
دوره دوم A |
دوره اول B |
دوره دومB |
دوره اول A |
||||
|
بعد از تیمار |
قبل از تیمار |
بعد از تیمار |
قبل از تیمار |
بعد از تیمار |
قبل از تیمار |
بعد از تیمار |
قبل از تیمار* |
|
1/0±116/0 |
2/0±393/0 |
2/0±190/0 |
19/0±397/0 |
15/0±187/0 |
25/0±551/0 |
08/0±112/0 |
2/0±514/0 |
|
004/0P-value= |
083/0P-value= |
002/0P-value= |
000/0P-value= |
||||
*: Baseline
جدول 5 : نتایج سه آزمون فرضیه مربوط به داده های متقاطع در آنالیز نهایی
|
فرضیه مورد آزمون |
شاخص |
t محاسباتی |
درجه آزادی |
P-value |
|
عدم وجود اثر منتقل شونده |
PI |
296/0- |
17 |
771/0 |
|
GI |
058/0- |
17 |
954/0 |
|
|
یکسان بودن اثر دو تیمار |
PI |
098/1 |
17 |
288/0 |
|
GI |
036/2- |
17 |
*058/0 |
|
|
یکسان بودن اثر دو دوره |
PI |
710/3 |
17 |
002/0 |
|
GI |
003/0- |
17 |
998/0 |
05/0P<
بحث
مشابه این مطالعه محصولات طبیعی مثل پروپولیس با توجه به طیف وسیع خواص بیولوژیکی مورد توجه قرار گرفته اند. نتایج تحقیق ها روی این عصاره طبیعی می تواند به شناسایی اثرات بیولوژیکی جدید و مؤثر منجر شود. عصاره پروپولیس به خاطر خواص فارماکولوژیکی وسیع مثل ممانعت از پیشرفت بیماری های دهان مورد بررسی قرار گرفته است. فلاونوئید ها به عنوان ترکیب اصلی ومؤثر این عصاره شناخته شده اند. این مطالعه به منظور بررسی میزان اثر پروپولیس بر روی تجمع پلاک باکتریایی و میزان التهاب لثه صورت گرفت که نتایج حاکی از آن بود: که اثر هر دو خمیردندان بر میزان PI یکسان بوده است و خمیردندان پروپولیس بر خمیردندان بدون پروپولیس برتری نداشته است علت می تواند حضور عوامل مداخله گر در حفره دهان باشد، و یک تیمار برای موثر بودن در حفره دهان باید تا چندین برابر غلظت آن افزایش یابد.
اما در میزان GI خمیردندان دارای پروپولیس نسبت به خمیردندان بدون پروپولیس موثر بود.
در مورد اثر دوره هم در هر دو گروه در دوره دوم شرایط بهتر شده بود، با توجه به اینکه نشان داده شد که دوره Wash out به طور موثر اثر تیمار اول را حذف کرده است، علت این تفاوت می تواند به دلیل این باشد که بیماران در دوره دوم با دقت بیشتری مسواک می زدند.
در این مطالعه به دلیل حضور عوامل مداخله گر بسیاری که در محیط دهان حضور دارند تصمیم گرفته شد تا هر فرد کنترل خود باشد تا خطای فردی در استفاده از خمیردندان ها به حداقل برسد؛ به این ترتیب نتایج حاصل از اندازگیری شاخص ها معتبر بودند.
تحقیقات بسیار زیادی در خصوص اثرات آنتی باکتریال پروپولیس صورت گرفته است؛ اما این مطالعات بیشتر به صورت in vitro می باشند و مطالعات in vivo بسیار اندک می باشند.
Santos و همکارانش(20) در یک مطالعه آزمایشگاهی حساسیت پورفیروموناس ژنژیوالیس، پروتلانیگرسنس و پروتلا اینترمدیا را نسبت به پروپولیس و آنتی بیوتیک های دیگر بررسی کردند. این تحقیق نشان داد که تمام باکتری های مورد بررسی به غلظت mg/ml256-64 پروپولیس حساس بودند. Kooa و همکارانش(21) در یک کار آزمایشگاهی فعالیت ضدمیکروبی پروپولیس و
Arnica montana را علیه پاتوژن های دهان مورد بررسی قرار دادند. آن ها اثر این دو ماده را روی تعدادی از باکتری های پاتوژن دهان ارزیابی کردند، بر اساس مطالعه آن ها پروپولیس دارای اثرات آنتی باکتریال قوی می باشد در حالی که Arnica Montana اثرات آنتی باکتریال چندانی ندارد.
Koru و همکاران(22) تحقیقی را انجام دادند که در آن اثرات ضدمیکروبی نمونه های مختلف پروپولیس از چهار ناحیه جغرافیایی مختلف ترکیه و نیز پروپولیس برزیلی بر پاتوژن های دهان به صورت آزمایشگاهی بررسی کردند. این محققان نشان دادند که تمامی 9 نمونه باکتری بی هوازی به پروپولیس حساس بودند، در عین حال پروپولیس ناحیه Kazan در آنکارا نسبت به بقیه موارد، MIC بالاتری را نشان داد.
در مطالعه دیگری که روی 31 خمیردندان گیاهی موجود در بازار چین صورت گرفت، بهترین عملکرد در کاهش پلاک و حفاظت از دندان در فراورده های حاوی جین سینگ و عصاره گیاه Pinus tabulae formis مشاهده گردید.(23) نتایج حاصل از این مطالعات با مطالعه ما مغایر بوده است، درست است که باکتری های فوق از جمله مهم ترین باکتری های مؤثر در بیماری های پریودنتال می باشند، اما زمانی که این باکتری ها در بیوفیلم و در محیط دهان حضور دارند میزان غلظت ماده آنتی میکروبیال مؤثر بر روی آن ها 500 تا 1500 برابر هم نسبت به زمانی که به تنهایی مورد آزمایش قرار می گیرند می تواند افزایش یابد. علاوه بر این در محیط دهان عوامل مداخله گر بسیار زیادی وجود دارند.(24) Susan و همکارانش(25) در پژوهشی اثر ماده ضدالتهابی پروپولیس را بر روی ترمیم زخم در جوندگانی که دیابت داشتند را بررسی کردند. نتایج حاصل از مطالعه آن ها نشان داد که پروپولیس بهبود زخم در دیابت را تسریع می کند. Machado و همکارانش(26) اثرات ضدالتهابی پروپولیس سبز برزیلی را بررسی کردند. نتایج حاصل بیانگر این بود که عصاره پروپولیس دارای خاصیت ضدالتهابی می باشد و فعالیت پیش التهابی سایتوکین ها را کاهش می دهد.
Mossalayi و همکارانش(27) نقش ترکیبات فنولی و پروپولیس، بر آزادسازی مدیاتورهای التهابی و نقش آن ها بر آرتریت را در مدل های مختلف in vivo و in vitro بررسی کردند. نتایج بیانگر آن بود که این ترکیبات آزادسازی مدیاتورهای التهابی از لکوسیت های انسانی را کاهش می دهد و نتایج داده های in vitro بیانگر کاهش آرتریت بودند. نتایج مطالعات فوق با نتایج این مطالعه در توافق بود چرا که در گروه استفاده کننده از پروپولیس التهاب و خونریزی لثه کم شده بود که این بیانگر اثرات ضدالتهابی پروپولیس می باشد. در توافق با نتایج فوق، این مطالعه نیز نشان داد که پروپولیس میزان التهاب و
خونریزی از لثه را کاهش می دهد.
Sonmez و همکاران(28) در مطالعه ای اثر آنتی باکتریال پروپولیس روی میکروارگانیسم های پاتوژن دهان و سمیت آن روی فیبروبلاست های لثه را بررسی کردند. آنها با ارزیابی ترکیبات مختلف پروپولیس به این نتیجه رسیدند که پروپولیس دارای اثرات ضدمیکروبی قوی است و هیچ گونه سمیتی بر روی فیبروبلاست های لثه ندارد.
نتیجه گیری
پروپولیس اثر چندانی روی میزان تجمع پلاک باکتریایی ندارد اما ترکیب خوبی برای کاهش میزان التهاب لثه می باشد.
تشکر و قدردانی
این پژوهش با حمایت مالی مرکز رشد و فناوری زیستی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی قزوین انجام گرفته است که از همکاران این مرکز تقدیر می گردد همچنین بدینوسیله از خانم باجلان، پرستار بخش پریو دانشکده دندانپزشکی قزوین قدردانی می گردد.
)