بررسی اثر خمیردندان حاوی عصاره آبی کلاله زعفران بر روی شاخص‏های لثه‏ای بیماران مبتلا به ژنژیویت مارژینال ژنرالیزه وابسته به پلاک دندانی

نویسندگان

1 استادیار پریودانتیکس، مرکز تحقیقات بیماری‏های دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ایران

2 استادیار پریودانتیکس، مرکز تحقیقات دندانپزشکی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ایران

3 استادیار دانشکده مهندسی دانشگاه شهید بهشتی تهران، ایران

4 استادیار فارماکولوژی، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران، ایران

5 پزشک طب سنتی

6 دندانپزشک

چکیده

مقدمه:زعفران دارای انواع زیادی از ترکیبات فلاوونوئیدی، گلیکوزیدی و آنتوسیانین‏ها می باشد که خواص ضدالتهابی، آنتی‏اکسیدان و غیره دارد. این تحقیق، به منظور بررسی اثرات زعفران بر روی شاخص‏های لثه‏ای بیماران مبتلا به ژنژیویت مارژینال ژنرالیزه وابسته به پلاک دندانی انجام شد.
مواد و روش‏ها: برای این مطالعه از خمیردندان حاوی عصاره آبی کلاله زعفران استفاده شد. 22 نفر بیمار که مبتلا به ژنژیویت مارژینال جنرالیزه بودند، انتخاب گردیدند. بیماران به صورت تصادفی به دو گروه 11 نفری تقسیم شدند. در یک گروه از خمیردندان زعفران و در گروه دیگر پلاسبو روزانه دو بار استفاده شد و برای هر گروه شاخص عمق پاکت (PD)، شاخص لثه‏ای (GI)، شاخص پلاک (PI) و شاخص خونریزی هنگام پروب کردن (BOP) قبل از کاربرد خمیردندان و یک ماه بعد مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمون های t زوجی مستقل، من-ویتنی و ویلکاکسون در تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد (05/0α=)
یافته‏ ها: در پایان مطالعه مقایسه شاخص‏های اندازه گیری شده قبل و یک ماه پس از مداخله، در هر گروه، حاکی از کاهش معنی‏دار در تمامی شاخص‏ها بود (01/0P<). گروه مداخله تفاوت معنی‏داری در کاهش شاخص‏های لثه ای و خونریزی حین پرابینگ نسبت به گروه دارونما داشت (038/0P=). اما در شاخص‏های PD و شاخص پلاک این تفاوت به لحاظ آماری معنی‏دار نبود (05/0P>).
نتیجه گیری:خمیردندان حاوی عصاره آبی کلاله زعفران می‏تواند برخی از شاخص‏های لثه‏ای در بیماران مبتلا به ژنژیویت را بهبود بخشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of Toothpaste Containing Aqueous Saffron Extract on Gingival Indices in Patients with Marginal Generalized Plaque Induced Gingivitis

نویسندگان [English]

  • Ali Forouzanfar 1
  • Majid Reza Mokhtari 2
  • Mohamad Babayian 3
  • Mohamad Kamalinezhad 4
  • Mandana Tavakoli Kakhki 5
  • Mohammad Hasan Lotfalizadeh 6
1 Assistant Professor of Periodontics, oral & maxillofacial diseases research center, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
2 Assistant Professor of Periodontics, Dental Research Center, School of Dentistry, Mashhad University of Medical, Sciences, Mashhad, Iran
3 Assistant Professor of Engineering, Shahid Beheshti University of Science, Tehran, Iran
4 Assistant Professor of Pharmacology, Shahid Beheshti University of Medical Sciences, Tehran, Iran
5 Medical Degree
6 Dentist
چکیده [English]

Introduction: Gingivitis is an inflammatory disease involving gums. Saffron contains various forms of flavonoids, glycosides and anthocyanin compounds that are proved to have anti-inflammatory and antioxidant effects. This study evaluates the anti-inflammatory effects of Saffron on gingival indices in patients with marginal generalized plaque induced gingivitis.
Materials & Methods: For this study, we used toothpastes containing aqueous extract of Saffron flower. 22 patients with generalized marginal gingivitis were chosen. Patients were randomly divided into two equal groups of test and placebo each group, pocket depth index (PD), gingival index (GI), plaque index (PI) and bleeding of probing index (BOP) were measured before and one month after use. Independent t test, Mann–Whitney test and Wilcoxon test were used for statistical analysis (P<0.05).
Results: The comparison between gingival indices before and one month after tooth paste use showed significant decrease in all measured indices at the end of study (P<0.01). Saffron treated group had a significant difference in reducting GI and BOP indices in comparison with placebo group (P<0.05). However, for PD and PI indices in the difference was not statistically significant (P>0.05).
Conclusion: In this study, it was found that using aqueous extract of Saffron flower containing toothpastes may have a positive effect in some gingival indices in patients with gingivitis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gingivitis
  • Saffron
  • gingival indices

مقدمه

ژنژیویت بیماری التهابی لثه است که با علائمی نظیر افزایش حجم، تغییر رنگ، فرم و قوام لثه و خونریزی هنگام پروب کردن مشخص می‏شود. پلاک باکتریایی که به دلیل عدم رعایت بهداشت در اطراف دندان تجمع می‏یابد مسئول اصلی ایجاد این بیماری است.(4-1) روش‏های کنترل پلاک نقش اصلی را در پیشگیری از بیماری‏های پریودنتال دارند. اگرچه کنترل مکانیکی پلاک بهترین روش برای کاهش پلاک و پیشگیری از بیماری‏های پریودنتال می‏باشند، اما به دلیل ناتوانی افراد در حذف کامل پلاک، لزوم کنترل شیمیایی به عنوان مکمل روش‏های مکانیکی همیشه مورد توجه بوده است. تعداد قابل ملاحظه‏ای از فراورده‏های طبیعی نظیر عصاره‏های گیاهی در محصولات بهداشتی دهان سال‏ها استفاده شده‏اند ولی علی‏رغم ادعاهای مطرح شده وجود این محصولات در خمیردندان، اثرات بیشتری روی پلاک نسبت به خمیردندان‏های معمولی نداشته‏اند.(5) گیاهان گونه کروکوس که زعفران نیز در آن گروه قرار دارد دارای انواع زیادی از ترکیبات فلاونوئیدی، گلیکوزیدی، آنتوسیانین‏ها و مواد پلی فنولی هستند. بر اساس مطالعات صورت گرفته نیز زعفران دارای خواص ضدالتهاب، ضددرد و ضدسرطانی است و از همه مهم‏تر این که به دلیل وجود خاصیت آنتی‏اکسیدانی می‏تواند به عنوان جمع کننده رادیکال‏های آزاد عمل کند(10-6) از آن جا که کشت و تولید زعفران به ایران و چند کشور دیگر محدود می‏شود علی رغم خواص متعدد اثبات شده آن هنوز چندان مورد توجه شرکت‏های داروسازی قرار نگرفته است. با توجه به خواص ضدالتهابی(10) و آنتی‏اکسیدانی(10-6) زعفران به نظر می‏رسد استفاده از آن می‏تواند در کنترل و مهار ژنژیویت موثر باشد. لذا این مطالعه با هدف بررسی اثر خمیردندان حاوی عصاره آبی کلاله زعفران بر روی شاخص‏های لثه‏ای بیماران مبتلا به ژنژیویت ژنرالیزه وابسته به پلاک دندانی انجام شد.

مواد و روش‏ها

22 بیمار مبتلا به ژنژیویت مارژینال ژنرالیزه مراجعه‏کننده به بخش پریودنتولوژی دانشکده دندانپزشکی مشهد برای این مطالعه انتخاب شدند. تمامی این بیماران حداقل 20 دندان دائمی داشتند و فاقد جرم‏های دندانی بودند. هم چنین شاخص GBI (شاخص خونریزی لثه) همه آن‏ها بیش‏تر از 40 بود. بیمارانی که مبتلا به پریودنتیت، بیماری‏های سیستمیک نظیر دیابت و بیماری‏های قلبی بودند و هم چنین بیمارانی که سابقه مصرف آنتی‏بیوتیک در 6 ماه گذشته را داشتند و نیز افراد سیگاری، از مطالعه خارج شدند. تمامی بیماران فرم رضایت اخلاقی را که توسط کمیته اخلاق مورد تایید قرار گرفته بود امضا کردند. روز قبل از شروع مطالعه بیماران فراخوانده شدند و شاخص‏های پلاک ایندکس (Silness , Leo)، عمق پاکت (PD)، شاخص لثه‏ای (GI) و شاخص خونریزی هنگام پروب کردن (BOP) اندازه گیری شد. به هر یک از بیماران در هر دو گروه مداخله و دارونما یک عدد مسواک مشابه (Buttler 411 soft) داده شد و پس از آموزش بهداشت به آن‏ها تاکید گردید روزی 2 بار صبح و شب و هر بار به مدت 5 دقیقه به روش Bass مسواک بزنند. در گروه مداخله از خمیردندان حاوی عصاره آبی کلاله زعفران که در دانشکده داروسازی شهید بهشتی تهران فرموله شده بود و در گروه دارونما از همان ترکیبات خمیر دندان بدون عصاره زعفران استفاده شد.  30 روز بعد بیماران دوباره فراخوانده شدند و شاخص‏های مذکور در آن‏ها دوباره مورد ارزیابی قرا رگرفت. در نهایت داده‏ها توسط آزمون t و معادل ناپارامتری آن‏ها (من ویتنی و ویل کاکسن) و با استفاده از نرم افزار SPSS با ویرایش 5/11 مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفتند. سطح معنی‏داری در این مطالعه برابر 05/0α= در نظر گرفته شد.

یافته‏ ها

22 بیمار شرکت کننده در این مطالعه شامل 10 مرد و 12 زن بود که با توجه به آزمون کای دو توزیع جنسی در دو گروه تفاوت معنی‏داری نداشت (721/0P=). میانگین سنی بیماران در مطالعه ما 75/4±09/28 سال (در محدوده 41-19 سال) بود. میانگین سنی بیماران در گروه‏های مداخله و کنترل به ترتیب 41/4±54/27 و17/5±63/28 سال بود. بر اساس آزمون t-test تفاوت میانگین سن در دو گروه از لحاظ آماری معنی‏دار نبود (675/0P=).

شاخص‏های پلاک ایندکس، شاخص لثه ای، عمق پاکت و خونریزی حین پرابینگ قبل از شروع مطالعه با توجه به آزمون نرمالیتی (Kolmogrov-Smirnov) از توزیع نرمال برخوردار بودند و لذا گروه مداخله و دارونما با استفاده از آزمون t مقایسه شدند. این شاخص‏ها بین دو گروه دارونما و مداخله قبل از شروع مطالعه اختلاف آماری معنی‏داری نداشت (05/0P>).

شاخص عمق پاکت در هر دو گروه در پایان مطالعه نسبت به قبل از آن کاهش یافته بود. اگر چه میزان این کاهش در هر دو گروه مداخله (001/0P=) و دارونما (001/0P<) از لحاظ آماری معنی‏دار بود. ولی با توجه به این که میزان این کاهش در گروه‏های مداخله و دارونما به ترتیب 55/0 و 43/0 بود، این اختلاف از لحاظ کلینیکی چندان قابل توجه محسوب نمی‏شد. مقایسه میزان اختلاف شاخص عمق پاکت در دو گروه بر پایه نتایج آزمون t از لحاظ آماری معنی‏دار نبود (4/0P=) مقادیر میانگین این شاخص در دو گروه و نتایج آزمون‏های آماری مرتبط با آن در جدول 1 قابل مشاهده است.

 

 

 جدول 1 : میانگین و انحراف معیار شاخص عمق پاکت در دو گروه مداخله و کنترل قبل و بعد از مداخله

 

قبل از مداخله انحراف معیار میانگین

بعد از مداخله انحراف معیار میانگین

اختلاف

نتیجه آزمون t زوجی

مداخله (11=n)

61/0±96/2

34/0±41/2

37/0±55/0

77/4t=

001/0=P

کنترل (11=n)

36/0±85/2

28/0±43/2

27/0±43/0

275/5t=

001/0>P

نتیجه آزمون

t زوجی

401/0=P

86/0=t

007/0P=

94/2t=

4/0=P

853/0t=

 

 

 


بررسی شاخص لثه‏ای قبل و بعد از درمان در دو گروه نشان دهنده کاهش این شاخص پس از درمان در هر دو گروه بود. از آن جائی که با توجه به آزمون (Kolmogrov-Smirnov) از توزیع نرمال برخوردار نبود (03/0P=)، از آزمون های ناپارامتری استفاده شد و بر این اساس با توجه به آزمون Wilcoxon این تفاوت در هر دو گروه مداخله (007/0P=) و دارونما (025/0P=) از لحاظ آماری معنی‏دار بود. میزان کاهش شاخص لثه‏ای در گروه مداخله (44/0-) بیشتر از گروه دارونما (11/0-) بود که بر اساس نتایج آزمون Mann-Withney این اختلاف نیز از لحاظ آماری معنی‏دار بود (032/0P=). اطلاعات مربوط به مقادیر شاخص GI قبل و بعد از درمان و هم چنین نتایج آزمون‏های آماری مرتبط با آن در جدول 2 خلاصه شده است.

برای مقایسه شاخص پلاک (PI) از آن جایی که با توجه به آزمون (Kolmogrov-Smirnov) از توزیع نرمال برخوردار نبود (05/0P>)، از آزمون‏های ناپارامتری استفاده شد و بر این اساس آزمون Wilcoxon حاکی از کاهش قابل ملاحظه این شاخص پس از درمان در هر دو گروه بود (003/0P=). آزمون Mann-Withney نشان داد که میزان کاهش این شاخص در دو گروه از لحاظ آماری معنی‏دار نبود (606/0P=). اطلاعات تکمیلی در جدول 3 آورده شده است.


 

جدول 2 : میانگین و انحراف معیار شاخص شاخص لثه‏ای (GI) در دو گروه شاخص لثه‌ای قبل و بعد

 

قبل از مداخله انحراف معیار میانگین

بعد از مداخله انحراف معیار میانگین

اختلاف

نتیجه آزمون

ویلکاکسون

مداخله (11=n)

57/0±15/2

51/0±71/1

52/0±44/0-

69/2=Z

007/0=P

کنترل (11=n)

52/0±08/2

48/0±92/1

70/0±11/0-

245/2=Z

025/0=P

نتیجه آزمون

من-ویتنی

843/=P

20/0= Z

05/0P=

725/1 Z=

032/0=P

145/2 Z=

 

جدول 3 : میانگین و انحراف معیار شاخص شاخص پلاک (PI) در دو گروه شاخص پلاک قبل و بعد از مداخله

 

قبل از مداخله انحراف معیار میانگین

بعد از مداخله انحراف معیار میانگین

اختلاف

نتیجه آزمون

مداخله (11=n)

30/0±05/2

31/0±19/1

43/0±86/0

949/2=Z

003/0=P

کنترل (11=n)

24/0±16/2

28/0±38/1

36/0±78/0

950/2=Z

003/0=P

نتیجه آزمون

 

446/0=P

77/0=Z

585/0=P

497/0= Z

564/0=P

606/0Z=

 


 مقایسه شاخص خونریزی حین پرابینگ (BOP) قبل و بعد از درمان بر پایه نتایج آزمون t نشان دهنده کاهش معنی‏دار این شاخص در هر دو گروه مداخله (003/0P=) و دارونما (001/0P<) بود. میزان کاهش درصدی شاخص BOP بعد از درمان در دو گروه مداخله و دارونما به ترتیب 8/22-% و 19/9-% بود که مقایسه این اختلاف با استفاده از آزمون t حاکی از کاهش معنی‏دار شاخص BOP در گروه مداخله نسبت به گروه دارونما بود (038/0P=). مقادیر میانگین شاخص درصدی BOP و نتایج آزمون آماری مرتبط با آن در جدول 4 آورده شده است.

 

جدول 4 : میانگین و انحراف معیار شاخص خونریزی حین پروبینگBOPدر دو گروه شاخص خونریزی حین پروبینگ قبل و بعد از مداخله

 

قبل از مداخله انحراف معیار میانگین

بعد از مداخله انحراف معیار میانگین

اختلاف

نتیجه آزمون

مداخله (11=n)

84/13±91/62

09/8±09/42

70/19±82/22

003/0=P

841/3=t

کنترل (11=n)

15/12±55/63

74/9±36/54

23/5±19/9

001/0P<

822/5=t

نتیجه آزمون

 

910/0=P

127/0=t

046/0=P

770/1=t

038/0=P

219/2t=

 

 

 بحث

مطالعات مختلف نشان داده اند که زعفران دارای خواص ضددرد، ضدالتهاب(10)، ضدتشنج(9) می‏باشد و به دلیل خواص آنتی‏اکسیدانی ضدتومورال نیز هست.(10-6) تولید بیش از حد رادیکال‏های آزاد اکسیژن در بافت‏های لثه با پیشرفت و یا تشدید بیماری‏های التهابی مرتبط می‏باشد(15-5) بنابراین درمان‏های آنتی‏اکسیدان می‏تواند نقش بسزایی در کنترل و مهار بیماری‏های پریودنتال داشته باشد. در مطالعه ما شاخص عمق پروب (PD) بعد از درمان نسبت به قبل از آن تفاوت معنی‏داری هم در گروه کنترل (001/0P=) و هم گروه آزمایش (001/0P<) داشته است؛ اما در بررسی اختلاف PD در دو گروه مشخص شد که تفاوت معنی‏داری بین میزان اختلاف PD در دو گروه مشاهده نمی‏شود (4/0P=). مطالعه دیگری که بر روی قرص جوشان کلاله زعفران بر روی بیماران مبتلا به ژنژیویت انجام شده بود نشان داد که اثر قرص جوشان زعفران موجب بهبود چشمگیری در شاخص عمق پروب شده است.(11) در مطالعه حاضر، بررسی ضریب لثه‏ای (GI) قبل و بعد از درمان در دو گروه کنترل و مداخله نشان دهنده کاهش معنی‏دار این شاخص بعد از درمان در هر دو گروه بود (007/0P= در گروه زعفران و 025/0P= در گروه دارونما). مقایسه اختلاف GI در دو گروه نشان داد که میزان این شاخص در گروه زعفران به طور قابل توجهی کمتر از گروه کنترل بوده است (032/0P=). مطالعات رحیمی(11)، Fabiano و همکاران(12) و George و همکاران(13) نیز کاهش قابل توجه شاخص GI را به دنبال استفاده از قرص جوشان زعفران و هم چنین خمیردندان‏های گیاهی نشان داده اند که نتایج این مطالعات نیز مشابه مطالعه ما بود. شاخص پلاک ایندکس (PI) قبل و بعد درمان در هر دو گروه کاهش قابل توجه داشت (003/0P=) اما کاهش این شاخص بین دو گروه تفات آماری معنی‏داری نداشت (606/0P=). در مطالعات Fabiano و همکاران(12) و George و همکاران(13) هم اگر چه شاخص PI در گروه‏هایی که از خمیردندان گیاهی استفاده کرده بودند کاهش نشان داد ولی مقدار این شاخص بین دو گروه کنترل و آزمایش تفاوت قابل توجهی نداشت. همان طوری که در مطالعه ما نشان داده شد شاخص پلاک در هر دو گروه کاهش معنی‏داری داشت که این امر نشان‏دهنده تاثیر رعایت بهداشت دهان در بهبود پلاک دندانی می‏باشد. اما از طرفی بهبود پلاک در گروه آزمایش اختلاف معنی‏داری با گروه شاهد نداشت. کاهش شاخص PI به دنبال استفاده از خمیردندان در هر دو گروه با توجه به رعایت بهداشت و کنترل مکانیکی پلاک دور از انتظار نبوده است، ولی عدم وجود تفاوت معنی‏دار بین دو گروه نشان می‏دهد که احتمالا زعفران علی‏رغم خواص آنتی‏باکتریال نمی‏تواند عامل ممانعت از چسبندگی اولیه باکتری‏ها به مینا باشد. در حالی که برخی مطالعات انجام شده بر روی برخی عوامل گیاهی از جمله چای سبز کاهش قابل توجه شاخص PI نسبت به گروه کنترل را نشان داده‏اند. که حاکی از وجود خاصیت مزبور در این دسته از عوامل گیاهی است.(23) بررسی شاخص خونریزی هنگام پروب کردن (BOP) قبل و بعد درمان در دو گروه آزمایش و کنترل نشان‏دهنده کاهش معنی‏دار این شاخص در هر دو گروه بعد درمان بود (003/0P=) در گروه زعفران و (001/0P<) در گروه دارونما). هم چنین بررسی اختلاف شاخص BOP در دو گروه بیانگر آن بود که این شاخص به صورت معنی‏داری در گروه آزمایش بیشتر از گروه کنترل کاهش داشت (038/0P=). با توجه به عدم تفاوت معنی‏دار شاخص پلاک در دو گروه کنترل و آزمایش و کاهش معنی‏دار شاخص‏های GI و BOP در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل، می‏توان کاهش این شاخص‏ها را به اثرات ضدالتهابی زعفران مرتبط دانست. البته مطالعات مختلفی بر نقش رادیکال‏های آزاد اکسیژن در جریان بیماری‏های پریودنتال تاکید‏ کرده‏اند.(15و14) در خمیردندان تهیه شده برای این مطالعه از عصاره آبی کلاله زعفران استفاده شده بود. مطالعات شیمیایی وجود ترکیباتی شامل کروسین، کروستین، سافرانال و پیکروکروسین را در کلاله زعفران نشان داده‏اند.(17و16) در میان ترکیبات موجود در زعفران کروسین بیشتر از همه عامل خواص فارماکولوژیک زعفران می‏باشد(9) از طرفی مطالعات نشان دادند که ترکیبات کاروتینوئیدی زعفران از جمله کروسین و کروستین فعالیت آنتی‏اکسیدانی دارند. هم چنین سایر ترکیبات زعفران نیز از جمله مشتقات فنولی، فلاونوئیدی دارای فعالیت آنتی‏اکسیدانی می‏باشند(19و18) طبق مطالعه صورت گرفته بر روی عصاره زعفران، کروسین موجود در آن دارای فعالیت خیلی زیاد در به دام انداختن رادیکال‏های آزاد است (به ترتیب 50% و 65% برای محلول‌های ppm500 و ppm1000 در متانول) احتمالاً این خاصیت کروسین به علت انتقال اتم هیدروژن به رادیکال آزاد DPPH (1, 1-diphenyl, 2-picrylhydrazyl) می‏باشد(20) هم چنین طبق مطالعات انجام شده، زعفران دارای فعالیت‏های بیولوژیک ضدالتهابی معنی‏داری است. در مطالعه‏ای که به همین منظور انجام گرفت، در آزمایشات In vitro، کروسین به عنوان مهارکننده Cox-1، Cox-2 عمل می‏کند.(21) براساس مطالعات قبلی مشاهده شده است که زعفران دارای اثرات ضدمیکروبی است(22) با توجه به نقش اثبات شده میکروب‏ها در ایجاد پلاک‏های دندانی به نظر می‏رسد که این بهبود به علت اثر ضدمیکروبی زعفران می‏باشد. یافته‏های مطالعه ما نیز تاییدکننده اثرات آنتی‏اکسیدانی و ضدالتهابی عصاره زعفران می‏باشد و استفاده از خمیردندان زعفران باعث بهبود چشمگیری در میزان ضریب لثه‏ای شد.

نتیجه گیری

از خمیردندان حاوی عصاره آبی گل زعفران می‏تواند در برخی از شاخص‏های لثه‏ای از قبیل شاخص‏های لثه‏ای، خونریزی حین پرابینگ و پلاک ایندکس در بیماران مبتلا به ژنژیویت اثر مطلوبی بگذارد و میزان آن‏ها را کاهش دهد.

تشکر و قدردانی

این مقاله حاصل از پایان نامه دانشجویی به شماره 2687 می‏باشد. از معاونت محترم پژوهشی دانشکده دندانپزشکی و دانشگاه علوم پزشکی مشهد برای مراحل تصویب و پرداخت هزینه‏های آن تشکر می‏گردد.

  1. Page RC, Engel LD, Narayanan AS, Clagett JA. Chronic inflammatory gingival and periodontal disease. JAMA 1978; 240(6): 545-50.
  2. Pihlstrom BL, Michalowicz BS, Johnson NW. Periodontal disease. Lancet 2005; 366(9499): 1809-20.
  3. Ekuni D, Tomofuji T, Yamanaka R, Tachibana K, Yamamoto T, Watanabe T. Initial apical migration of junctional epithelium in rats following application of lipopolysaccharide and proteases. J Periodontol 2005; 76(1): 43-8.
  4. Madianos PN, Bobetsis YA, Kinane DF. Generation of inflammatory stimuli: How bacteria set up inflammatory responses in the gingival. J Clin Periodontol 2005; 32(6): 57-71.
  5. Hattab FN. Meswak. The natural toothbrush. J Clin Dent 1997; 8(5): 125-9.
  6. Nair SC, Kurumboor SK, Hasegawa JH. Saffron chemoprevention in biology and medicine: A review. Cancer Biother 1995; 10(4): 257-64.
  7. Abdullaev FI. Cancer chemopreventive and tumoricidal properties of saffron (Crocus sativus L.). Exp Biol Med 2002; 227(1): 20-5.
  8. Tarantilis PA, Morjani H, Polissiou M, Manfait M. Inhibition of growth and induction of differentiation of promyelocytic leukemia (HL-60) by carotenoids from Crocus sativus. Anticancer Res 1994; 14(5A): 1913-8.
  9. Hosseinzadeh H, Khosravan V. Anticonvulsant effects aqueous and ethanolic extracts of Crocus sativusL. Stigmas in mice. Arch Irn Med 2002; 5(3): 44-7.
  10. Hosseinzadeh H, Younesi H. Petal and stigma extracts of Crocus sativusL. Have antinociceptive and anti-inflammatory effects in mice. BMC Pharmacol 2002; 2-7.
  11. Rahimi M. Prepare and evaluate effervescent tablets of saffron water extracts on patients with gingivitis and gingival index. [Postdoctoral Thesis]. Faculty of Pharmacology, Mashhad University of Medical Sciences Iran 2011. (Persian)
  12. Fabiano O, Pannuti C, Imbronito A, Pessotti W. Efficacy of herbal toothpaste on patients with established gingivitis – a randomized controlled trial. Braz Oral res 2006; 20(2): 172-7.
  13. George J, Hedje S, Rajesh KS, Kumar A. The efficacy of herbal based toothpaste in the control of plaque and gingivitis: A clinic-biochemical study. Indian J Dent Res 2009; 20(4): 480-2.
  14. Madianos PN, Bobetsis YA, Kinane DF. Generation of inflammatory stimuli: How bacteria set up inflammatory responses in the gingival. J Clin Periodontol 2005; 32(6): 57-71.
  15. Ríos JL, Recio MC, Giner RM, Máňez S. An update review of saffron and its active constituents. Phytother Res 1996; 10(3): 189-93.
  16. Terantilis PA, Tsoupras G, Polissiou M. Determination of saffron (Crocus sativus L.) components in crude plant extract using high-performance liquid chromatography UV visible photodiode-array detection-mass spectrometry. J Chromatography 1995, 699(1-2): 107-18.
  17. Lozano P, Delgado D, Gomez D, Rubio M, Iborra JL. A non-destructive method to determine the safranal content of saffron (Crocus sativus L.) by supercritical carbon dioxide extraction combined with high-performance liquid chromatography and gas chromatography. J Biochem Biophys Methods 2000, 43(2):
    367-78.
  18. Bors W, Michel C, Saran M. Generation and reactivities of various types of oxygen radicals. Bull Eur Physiopathol Respir 1981; 17(2): 13-9.
  19. Karimi E, Oskoueian E, Hendra R, Jaafar HZ. Evaluation of Crocus sativus L. Stigma phenolic and flavonoid compounds and its antioxidant activity. Molecules 2010; 15(9): 6244-56.
  20. Assimopoulou AN, Sinakos Z, Papageorgiou VP. Radical scavenging activity of Crocus sativus L. Extract and its bioactive constituents. Phytother Res 2005; 19(11): 997-1000.
  21. Xu GL, Li G, Ma HP, Zhong H, Liu F, Ao GZ. Preventive effect of crocin in inflamed animals and in LPS-challenged RAW 264. V cells. J Agric Food Chem 2009; 57(18): 25-30.
  22. Vahidi H, Kamalinejad M, Sedaghati N. Antimicrobial properties of Crocus sativus L. Iranian J Pharmacol Res 2002; 1(2): 33-5.
  23. Forouzanfar A, Arab HR, Shafaee H, Mokhtari MR, Golestani S. The effect of green tea mouthwash (Camellia sinensis) on wound healing following periodontal crown lengthening surgery; a double blind randomized controlled trial.Open Journal of Stomatology 2012; 2: 369-72.