ارتباط بین مصرف داروهای ضدبارداری خوراکی و حضور باکتری‏های پریوپاتوژن زیر لثه ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دستیار تخصصی، گروه پریودانتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران

2 دستیار تخصصی، گروه ارتودانتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران

3 استادیار، گروه پریودانتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران

4 دندانپزشک

چکیده

مقدمه: مصرف قرص‏های ضدبارداری خوراکی یکی از پرمصرف‏ترین روش‌ها در زمینه کنترل جمعیت می‌باشد. از طرفی، مصرف قرص‌های ضدبارداری خوراکی هورمونی به عنوان ریسک فاکتوری برای بیماری‌های پریودنتال در نظر گرفته می‏شود. هدف از مطالعه حاضر بررسی تأثیر این داروها برروی میزان و نوع باکتری‌های زیرلثه‌ای بود.
مواد و روش‌ها: در این مطالعه مورد-شاهدی، 44 زن مصرف‏کننده قرص‌های ضدبارداری خوراکی و 44 زن غیرمصرف‏کننده در رده سنی 35-15 سال انتخاب شدند. سپس از عمیق‌ترین پاکت هرکوادرانت این بیماران نمونه‌گیری زیر لثه‌ای صورت گرفت. نمونه‌ها جهت شمارش تعداد کل کلونی‌های باکتری‌های بی‌هوازی مطلق که شامل باکتری‌های اکتینوباسیلوس اکتینومیستم کومیتانس ((A.a، پورفیروموناس جینجیوالیس (P.g) و پروتلااینترمدیا (P.i) بودند، به آزمایشگاه منتقل شدند و تجزیه و تحلیل داده‌ها توسط آنالیز آماری t مستقل انجام گرفت.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که با مصرف قرص‌های ضدبارداری خوراکی با بهداشت دهانی یکسان، میانگین تعداد کل کلونی (001/0P<)، باکتری A.a (001/0P<)، باکتری P.g (03/0P=) و P.i (001/0P<) در خانم‌های مصرف‌کننده قرص‌های ضدبارداری به طور معنی‏داری بیشتر از خانم‏های غیرمصرف‌کننده بود.
نتیجه‌گیری:مطالعه حاضر نشان داد در زنان مصرف کننده که قرص‌های ضدبارداری خوراکی با بهداشت دهانی یکسان و پلاک ایندکس زیر 40 درصد میزان کل کلونی‌های بی‌هوازی، باکتری A.a، باکتری P.g و باکتری P.i افزایش می‏یابد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Association between Oral Contraceptive Use and Subgingival Occurrence of Periopathogen Bacteria

نویسندگان [English]

  • Ehsan Rafiei 1
  • Mehdi Rafiei 2
  • Shirin Zahra Farhad 3
  • Shahram Amini 3
  • Faraz Teymouri 1
  • Mina Karami 4
1 Postgraduate Student , Dept of Periodontics, School of Dentistry, Islamic Azad University of Isfahan (Khorasghan) Branch, Isfahan, Iran
2 Postgraduate Student, Dept of Orthodontics, School of Dentistry, Islamic Azad University of Isfahan (Khorasghan) Branch, Isfahan, Iran
3 Assistant Professor, Dept of Periodontics, School of Dentistry, Islamic Azad University of Isfahan (Khorasghan) Branch, Isfahan, Iran
4 Dentist
چکیده [English]

Introduction: Oral contraceptive pills are one of the most widely used methods in the field of population control, and this method is safe, effective and available. On the other hand, oral hormonal contraceptive use in reproductive ages is considered as a risk factor for periodontal disease. We decided to investigate the effect of this product on the amount and type of subgingival bacteria.
Materials & Methods: This case-control study was conducted on 44 women who were 15-35 years old using oral contraceptive pills and 44 women at this range who didn’t consume such pills. First, subgingival sampling was conducted from the deepest pocket in each quadrant. Then samples were transferred to a solid medium for detection of anaerobics including Actionbacillus actinomycetemcomitans (A.a), Porphyromonas gingivalis (P.g) and Prevotella intermedia (P.i) using morphological test and biochemical characteristics. Finally, the data were collected and subjected to independent t-test.
Results: The data showed that in subjects who used contraceptive pills, A.a, P.g and P.i decreased significantly as compared to subjects who did not use contraceptives and had the same level of oral hygiene (P<0.001, PP=0.03 respectively).
Conclusion: The present study showed that women who consume contraceptive drugs, average number of anaerobic colonies, A.a, P.g and P.i increased significantly.

کلیدواژه‌ها [English]

  • oral contraceptive pills
  • the healthy level of periodontium
  • Gingival cervicular fluid
  • Actinobacillus Actinomycetemcomitans
  • Porphyromonas gingivalis
  • Prevotella intermedia

اصل مقاله

مقدمه

مصرف قرص­های ضدبارداری خوراکی یکی از پر مصرف­ترین روش­ها در زمینه کنترل جمعیت و در عین حال روشی مطمئن، مؤثر و در دسترس می­باشد. از طرفی، مصرف قرص­های ضدبارداری خوراکی هورمونی به عنوان ریسک فاکتوری برای بیماری­های پریودنتال در نظر گرفته می­شود.(1) در کل در زمان­هایی که تعادل هورمونی به هم می­خورد از جمله حاملگی، بلوغ و یائسگی، انتظار وقوع تغییرات لثه­ای می­رود و سبب ایجاد این فرضیه می­شود که هورمون­های باروری خصوصاً استروژن و پروژسترون که داری گیرنده در بافت­های پریودنتال می­باشند، فاکتورهای علتی در این زمینه محسوب می‏‏شوند.(2) برای توجیه ارتباط فوق و افزایش پاسخ بافت‏های لثه به محرک­های موضعی در اثر افزایش هورمون­های جنسی، محققین مکانیسم­های متعددی را گزارش نموده­اند که عبارتند از: تغییر در عروق کوچک و افزایش نفوذپذیری لثه و تأثیر بر واسطه التهابی.(3) سرکوب سیستم ایمنی با واسطه سلولی و کاهش کموتاکسی نوتروفیل­ها باعث تأثیر استروژن و پروژسترون بر باکتری‏های زیرلثه­ای می‏شود که می­تواند در توجیه افزایش سطح التهاب نیز کمک‏کننده باشد. در واقع حضور این هورمون‏ها در پاکت­های پریودنتال باعث تغییراتی در کلونیزاسیون باکتریال(4) و تغییراتی در پاسخ­های التهابی لثه(5) می‏‏شود که این تغییرات باعث افزایش تعداد باکتری‏های پریوپاتوژن خصوصاً P.i می‏گردد.(6) از طرفی بیماری­های پریودنتال که شایع­ترین آنها ژنژیویت و پریودنتیت است به صورت بیماری­های التهابی لثه یا بافت­های حمایت‏کننده دندان که توسط میکروارگانیسم­های خاص ایجاد می­شوند، شناخته می‏‏شوند.(7)

Usin و همکاران(8) در مطالعه خود به این نتیجه رسیدند که شیوع بالای P.g در زمان بارداری با افزایش خطر ابتلا به پریودنتیت متوسط همراه بوده و این ارتباط در زنان با سن 30 سال یا مسن­تر مشخص شده است. در یک تحقیق دیگر مشخص شد که قرص­های ضدبارداری نباید به عنوان یک عامل افزایش خطر برای لثه و بیماری‏های پریودنتال در نظر گرفته شود.(9) Domingues و همکاران(10) که در بررسی اثر داروهای ضدبارداری خوراکی ترکیبی روی وضعیت پریودنتال نشان دادند که مصرف این داروها می­تواند روی وضعیت پریودنتال بیماران اثر بگذارد و این اثر مستقل از سطح تجمع پلاک یا طول مدت مصرف دارو است و باعث افزایش التهاب لثه می‏‏شود. Brusca و همکاران(11) به این نتیجه رسیدند که پریودنتیت شدید و نیز تعداد کشت­های مثبت کاندیدا و سطح پریوپاتوژن در زنان مصرف‏کننده داروهای ضدبارداری خوراکی بالاتر بوده است.

از آن جایی که برنامه کنترل جمعیت در رأس برنامه‏های اجرایی در بسیاری کشورها بوده و از آنجایی که یکی از پرمصرف­ترین روش­ها در این زمینه استفاده از قرص­های ضدبارداری جدید با دوز پائین می­باشد و نیز با توجه به ضد و نقیض بودن مطالعات قبلی و لزوم تحقیقات و مطالعات در این زمینه، بر آن شدیم که به بررسی تاثیر این داروها بر روی میزان و نوع باکتری­های زیرلثه­ای بپردازیم.

مواد و روش­ها

مطالعه حاضر از نوع کلینیکی مورد- شاهدی می­باشد. 44 بیمار در محدوده سنی 35-15 سال، از بین خانم‏های مراجعه‏کننده به دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اصفهان (خوراسگان) انتخاب شدند. 44 نفر دیگر که قرص‏های ضدبارداری خوراکی مصرف نمی­کردند، در گروه شاهد قرار گرفتند. زنان باردار یا دچار بیماری سیستمیک خاص، مصرف‏کنندگان دخانیات، الکل، داروهای خاص، آنتی­بیوتیک، افرادی که در یک سال گذشته تحت درمان پریودنتال قرار گرفته بودند و افرادی که پلاک ایندکس بالای 40 درصد داشتند، از مطالعه خارج شدند. دوز داروی مصرفی و مدت زمان مصرف دارو از آنها سوال می­شد و در پرونده ثبت می­گردید. افرادی که بیش از 6 ماه قرص ضدبارداری مصرف کرده بودند، به عنوان گروه هدف انتخاب شدند.

پس از پایان معاینات، محیط دهان شسته و خشک شد و پس از ایزولاسیون کامل، از مایع شیار لثه­ای سه ناحیه (دو ناحیه قدامی و یک ناحیه خلفی) توسط کن کاغذی نمونه­گیری صورت گرفت.

بعد از 3 دقیقه، کن کاغذی خارج شد و در نزدیک چراغ الکلی به داخل لوله آزمایش به عنوان محیط ترانسپورت قرار می­گرفت. سپس لوله­های حاوی نمونه در نزدیک چراغ الکلی به داخل جار بی­هوازی انتقال داده و کمتر از یک ساعت به آزمایشگاه تحویل داده می­شد. در آزمایشگاه قبل از کشت، نمونه­ها به مدت 30 ثانیه ویبره شدند و سپس با لوپ­های استاندارد روی محیط کشت مربوطه، کشت داده شدند. جهت کشت باکتری­های بی‏هوازی از محیط بروسلا آگار حاوی 5 درصد خون گوسفند دفیبرینه استفاده شد. همچنین جهت غنی‏سازی این محیط از سرم آب به میزان 5 درصد ویتامین K1 استفاده شد. به منظور انتخابی شدن محیط کشت برای باکتری P.g از آنتی­بیوتیک سیتین، برای باکتری P.i از آنتی‏بیوتیک وانکومایسین و برای باکتری A.a از آنتی‏بیوتیک کانامایسین و وانکومایسین استفاده شد. پلیت‏های مذکور در جار بی­هوازی به مدت یک هفته در دمای 37 درجه در انکوباتور نگهداری و سپس توسط دستگاه کلونی شمار، شمارش شدند.

جهت تجزیه و تحلیل داده­ها از آزمون t مستقل و نرم‏افزار آماری SPSS استفاده گردید و سطح معنی‏دار 05/0P< در نظر گرفته شد.

یافته‏ها

میانگین تعداد کل کلونی­‏های باکتری‏های زیر لثه‏ای بی‏هوازی در خانم‏های مصرف‏کننده قرص­های ضدبارداری به طور معنی‏داری بیشتر از خانم‏های غیرمصرف‏کننده بود (001/0P<). همچنین میانگین باکتری A.a (001/0P<)، باکتری P.g (03/0P=) و باکتری P.i (001/0P<) در خانم‏های مصرف‏کننده قرص­های ضدبارداری به طور معنی‏داری بیشتر از خانم‏های غیرمصرف‏کننده بود (001/0P<) (جدول 1)

بحث

در مطالعه حاضر از مایع شیار لثه­ای افراد مصرف‏کننده و غیرمصرف‏کننده قرص­های ضدبارداری خوراکی نمونه‏گیری به عمل آمد و باکتری­های پریوپاتوژن زیرلثه‏ای در مایع شیار لثه­ای در دو گروه بررسی شد. نتایج به دست آمده نشان داد که میانگین باکتری­های زیرلثه­ای A.a، P.g و P.i در گروه مصرف‏کننده قرص­های ضدبارداری به طور معنی‏داری بیشتر از افراد غیرمصرف‏کننده است و متعاقب آن افراد مصرف‏کننده سلامت پریودنتالی ضعیف­تری داشتند.

بیماری پریودنتال یک بیماری مولتی فاکتوریال است که ریسک فاکتورهای متعدد فردی و محیطی در ایجاد آن دخیل می‏باشد. از جمله مهم‏ترین این ریسک فاکتورها وجود باکتری‏های پریوپاتوژن می‏باشد. از طرفی بعضی از فاکتورهای سیستمیک و موضعی بر سطح پریوپاتوژن‏ها اثر می‏گذارند که از آن جمله می‏توان به سطح هورمون‏های جنسی اشاره نمود.

به طور کلی ژنژیویت در زمان­هایی که تعادل هورمونی به هم می­خورد از جمله حاملگی، بلوغ و یائسگی سبب این فرضیه می­شود که هورمون­های بارداری خصوصاً استروژن و پروژسترون فاکتورهای علتی در این زمینه هستند.(12) سرکوب سیستم ایمنی به واسطه سلولی و کاهش کموتاکسی نوتروفیل­ها و افزایش تعدادی از پریوپاتوژن­ها خصوصاً A.a، P.g، P.i و مختل شدن تعادل سیستم فیبرینولتیک تحت تأثیر پروژسترون از جمله مکانیسم‏های دخیل می‏باشد.(13)

به طور کلی نمای کلینیکی تغییرات لثه­ای در زنانی که قرص­های ضدبارداری خوراکی مصرف می­کنند مشابه زنان باردار است، با این تفاوت که تغییرات در زنانی که قرص­های ضدبارداری مصرف می­کنند در زمان طولانی‏تری صورت می­گیرد. این زنان با آماس مزمن لثه‏ای مواجه هستند و با به حداقل رساندن میزان پلاک و حداقل مصرف این قرص­ها می­توان از بروز این ژنژیویت جلوگیری نمود یا میزان آن را کاهش داد.(14)

 

 

 

 

 

جدول 1 : میانگین تعداد باکتری­های P.i، P.g، A.a و کل کلونی‏های باکتری­های زیر لثه­ای بی­هوازی در دو گروه مورد و شاهد

 

گروه مورد

گروه شاهد

P-value

انحراف معیار± میانگین

انحراف معیار± میانگین

باکتری A.a

8/1±7/3

03/1±1/2

001/0 P<

باکتری P.g

8/0±2/1

6/0±9/0

03/0 P=

باکتری P.i

7/1±2/1

4/0±3/0

001/0 P<

کل کلونی

6/2±8/7

6/1±5/4

001/0 P<

 

 

 

 

Usin و همکاران(8) در مطالعه خود به این نتیجه رسید که شیوع بالای P.g در ترکیب با T.forsythia و T.denticola خطر ابتلا به پریودنتیت متوسط را در زنان باردار افزایش می‏دهد و در این مطالعه فقط زنان باردار مورد بررسی قرار گرفتند.

Domingues و همکاران(10) در تحقیق خود روی 50 زن 35-19 ساله که به مدت یک سال هم قرص‏های ضدبارداری خوراکی مصرف می­کردند، به نتایج مشابه نتایج مطالعه حاضر دست یافتند.

Brusca(11) نیز نتایج کاملاً مشابهی به دست آورد ولی تعداد نمونه بیشتری مورد مطالعه قرار داد و علاوه بر باکتری Aa، P.g و P.i، انواع کاندیدا را هم مورد بررسی قرار داد.

Haerian-Ardakani(15) در مطالعه خود بر روی 70 زن 35-17 ساله که به مدت 2 سال OCP مصرف می­کردند انجام داد به نتایج مشابهی دست یافتند ولی آنها عمق پروب، شاخص پلاک و سطح چسبندگی را در شش نقطه هر دندان اندازه گرفتند در حالی که در این مطالعه از عمیق­ترین پاکت هرکوادرانت نمونه­گیری انجام شد و تعداد نمونه بیشتری نیز بررسی گردید و باکتری‏های بی‏هوازی زیر لثه­ای شمارش شدند.

Sek-Diallo(16) روی 100 نفر خانم انجام داد که مطالعه وی از لحاظ مدت زمان مصرف با مطالعه حاضر مشابه بود. همچنین وی همه نوع فراورده‏های ضدبارداری (خوراکی و تزریقی) را در مطالعه­اش گنجانده بود. او در این تحقیق به این نتیجه رسیده بود که استفاده از فراورده‏های تزریقی در مقایسه با فراورده­های خوراکی التهاب لثه­ای بالاتری را ایجاد می­کند و بیشتر می­تواند تعادل هورمونی را به هم بزند.

Klinger(5) در تحقیق خود که روی 29 زن 32-20 ساله انجام داد به این نتیجه رسید که باکتری­های پریوپاتوژن زیرلثه­ای در مصرف‏کنندگان قرص‏های ضدبارداری افزایشی نداشته است که این نتیجه با نتایج مطالعه حاضر مغایرت دارد. در مطالعه، تعداد نمونه بیشتری نسبت به مطالعه Klinger مورد بررسی قرار گرفت. همچنین در مطالعه Klinger فقط از دندان سانترال بالا نمونه­گیری انجام شد ولی در مطالعه حاضر از عمیق­ترین پاکت هرکوادرانت نمونه­گیری انجام شد. از طرفی مهمترین دلیلی که سبب شده است نتیجه این دو مطالعه با هم مغایرت داشته باشد این است که مدت زمان مصرف قرص­های ضدبارداری در مطالعه Klinger محدود بوده است، ولی در این مطالعه افراد سابقه مصرف 6 ماهه و حتی بیشتر قرص­های ضدبارداری را داشتند.

نتیجه­گیری

مطالعه حاضر نشان داد در خانم‏هایی که قرص­های ضدبارداری خوراکی مصرف می­کنند، با بهداشت دهانی یکسان، میزان کل کلونی­های بی­هوازی، باکتری A.a، باکتری P.g و باکتری P.i افزایش می‏یابد.

تشکر و قدردانی

این مقاله منتج از پایان نامه شماره 701 می‏باشد که در سال تحصیلی 92-91 در محل کتابخانه دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) به ثبت رسیده است.

مراجع

1.         Mariotti A. Sex steroid hormones and cell dynamics in the periodontium. Crit Rev Oral Biol Med 1994; 5(1): 27-53.

2.         Vittek J, Hernandez MR, Wenk EJ, Rappaport SC, Southren AL. Specific estrogen receptors in human gingiva. J Clin Endocrinol Metab 1982; 54(3): 608-12.

3.         Kalkwarf KL. Effect of oral contraceptive therapy on gingival inflammation in humans. J Periodontol 1978; 49(11): 560-3.

4.         Jensen J, Liljemark W, Bloomquist C. The effect of female sex hormones on subgingival plaque. J Periodontol 1981; 52(10): 599-602.

5.         Klinger G, Eick S, Klinger G, Pfister W, Gräser T, Moore C, et al. Influence of hormonal contraceptives on microbial flora of gingival sulcus. Contraception 1998; 57(6): 381-4.

6.         Lopatin DE, Kornman KS, Loesche WJ. Modulation of immunoreactivity to periodontal disease-associated microorganisms during pregnancy. Infect Immun 1980; 28(3): 713-8.

7.         Banach J, Dembowska E, Groska R, Janczuk Z, Konopka T, Szymanska J. Practical Clinical Periodontology. 2nd ed. St. Louis: Mosby Co; 2004. P. 23-35.

8.         Usin MM, Tabares SM, Parodi RJ, Sembaj A. Periodontal conditions during the pregnancy associated with periodontal pathogens. J Investig Clin Dent 2013; 4(1): 54-9.

9.         Preshaw PM. Oral contraceptives and the periodontium. Periodontol 2013; 61(1): 125-59.

10.      Domingues RS, Ferraz BF, Greghi SL, Rezende ML, Passanezi E, Sant'Ana AC. Influence of combined oral contraceptives on the periodontal condition. J Appl Oral Sci 2012; 20(2): 253-9.

11.      Brusca MI, Rosa A, Albaina O, Moragues MD, Verdugo F, Pontón J. The impact of oral contraceptives on women's periodontal health and the subgingival occurrence of aggressive periodontopathogens and Candida species. J Periodontol 2010; 81(7): 1010-8.

12.      Silness J, Loe H. Periodontal disease in pregnancy. II Correlation between oral hygiene and periodontal condtion. Acta odontol scand 1964; 22: 121-35.

13.      Kinnby B, Matsson L, Astedt B. Aggravation of gingival inflammatory symptoms during pregnancy associated with the concentration of plasminogen activator inhibitor type 2 (PAI-2) in gingival fluid. J Periodontal Res 1996; 31(4): 271-7.

14.      Richards D, Rutherford RB. The effects of interleukin 1 on collagenolytic activity and prostaglandin-E secretion by human periodontal-ligament and gingival fibroblast. Arch Oral Biol 1988; 33(4): 237-43.

15.      Haerian-Ardakani A, Moeintaghavi A, Talebi-Ardakani MR, Sohrabi K, Bahmani S, Dargahi M. The association between current low-dose oral contraceptive pills and periodontal health: A matched-case-control study. J Contemp Dent Pract 2010; 11(3): 33-40.

16.      Seck-Diallo A, Cissé ML, Benoist HM, Diouf A, Ahnoux-Kouadio A, Diallo T, et al. Periodontal status in a sample of Senegalese women using hormonal contraception. Odontostomatol Trop 2008; 31(121): 36-42.

 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 29 شهریور 1393
  • تاریخ پذیرش: 29 شهریور 1393

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار