بررسی میزان آگاهی دانشجویان ترم آخر و دندان پزشکان عمومی شهر همدان (ایران) در مورد دارو‏های مورد مصرف در درمان‏های دندان پزشکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه بیماری‏های دهان، فک و صورت، مرکز تحقیقات پزشکی مولکولی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی همدان

2 دندانپزشک

3 دانشیار گروه بیماری‏های دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی همدان

4 استادیار گروه آمار زیستی و اپیدمیولوژی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی همدان

چکیده

مقدمه:روزانهشمارزیادیازافرادجامعهتحتدرمان‏های دندانپزشکیقرارمی گیرند و برحسب نیاز داروهای مختلفی توسط دندانپزشک تجویز می‏شود،کهشماریازاینافراددارایبیماری‏های سیستمیکگوناگونیهستند، دندانپزشک باید اطلاعات کافی نسبت به داروهایی که تجویز می‏کند و داروهایی که بیماران با مشکلات سیستمیک مصرف می کنند داشته باشد. هدف تحقیق بررسی میزان سطح آگاهی دانشجویان و دندانپزشکان عمومی سطح شهر همدان در زمینه دارو‏‏های مورد مصرف در درمان‏‏های دندانپزشکی و مقایسه آنها با یکدیگر بود.
موادوروش‏ها:در این مطالعه مقطعی و توصیفی، میزان اطلاعات دندانپزشکان عمومی و دانشجویان سال آخر دندانپزشکی در مورد دارو‏های مورد مصرف در درمان‏های دندانپزشکی بررسی گردید. بدین منظور پرسشنامه ای طراحی شد و تعداد 154 نفر از دانشجویان سال آخر دندانپزشکی و دندانپزشکان عمومی پرسشنامه مزبور را تکمیل نمودند. در پرسشنامه راجع به اطلاعات دموگرافیک، میزان آگاهی دندانپزشکان و منابع اطلاعاتی عمده آنان پرسش به عمل آمده بود. پس از جمع آوری داده‏ها، اطلاعات به دست آمده در نرم افزار آماری SPSS با ویرایش 16 و با استفاده از آمار توصیفی و آزمون‏های آماری شامل کای دو، من-ویتنی و آزمون t-test دو گروه مستقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته‎ها:نتایج به دست آمده نشان می دهد که دانشجویان ترم آخر نسبت به دندانپزشکان عمومی به سؤالات بیشتری در زمینه آگاهی از داروهای مورد مصرف در درمان‏های دندانپزشکی پاسخ داده اند (96/64 درصد در مقابل 73/56 درصد 001/0P<). ارزیابی میزان آگاهی از دارو‏های مورد مصرف در درمان‏های دندانپزشکی نشان داد که وضعیت دانشجویان ترم آخر بطور معنی داری بهتر از دندانپزشکان عمومی بود به طوری که در 9/94 درصد از موارد وضعیت آگاهی دانشجویان ترم آخر نسبتاً مطلوب و مطلوب بود درحالی که این میزان در مورد دندانپزشکان عمومی 3/83 درصد بود.
نتیجه گیری:میزان آگاهی دندانپزشکان عمومی در مورد داروهای مورد مصرف دندانپزشکی در حد متوسط می باشد. ارتباط معکوسمیانپیشینهکارونمرهآگاهینشانگراینموضوع استکهاطلاعاتدندانپزشکانباافزیش پیشینهکاربهروزنشده ودراینزمینهپیگیریجدیوجودندارد.اینمسالهنیازبهدوره‏هایبازآموزیبرایدندانپزشکانپیرامون داروهای مورد مصرف در دندانپزشکی را مشخص می‎نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Awareness of General Dentists and Senior Dental Students of Hamadan City (Iran) about Prescribed Drugs in Dental Procedures

نویسندگان [English]

  • Fatemeh AhmadiMotamayel 1
  • Syavash Masumi 2
  • HamidReza Abdolsamadi 3
  • Ghodratollah Roshanaei 4
1 Assistant Professor of Oral Medicine, Member of Molecular Research Center, School of Dentistry, Hamadan University of Medical Sciences, Hamadan, Iran.
2 Dentist
3 Associate Professor, Dept of Oral Medicine, School of Dentistry, Hamadan University of Medical Sciences, Hamadan, Iran.
4 Assistant Professor , Dept of Biostatistics & Epidemiology, School of Health, Hamadan University of Medical Sciences, Hamadan, Iran
چکیده [English]

Introduction: Every day, numerous people undergo dental treatments, and if required different drugs are prescribed by dentists. Some patients have systemic disorders, so dentists must have correct information about drug prescriptions and drugs that are to be used by their patients. The aim of this study was to evaluate and compare the awareness of dentists and dentistry students about using drugs in dentistry.
Materials & Methods: In this cross-sectional study, the awareness of general dentists and dentistry students about drugs used in dentistry were evaluated during 2009-2010. A questionnaire was prepared,  and completed by 58 final year dental students,  and 96 Hamadan general dental practitioners, for a total of 154 completed questionnaires. The questionnaire consisted of some demographic questions, and questions about their awareness and their main information resources about drugs. Gathered data were analyzed using descriptive statistics, Pearson Chi-square, Mann-Whitney and Independent t-test statistical analysis. More questions about drug awareness were answered by dental students than general dentists.
Results: Dentistry students  answered the question about awareness of drugs used in dentistry more correctly than did general dentists (64.96% versus 56.73%, respectively) P<0.001. The assessment of general dentists and dentistry students indicated that the awareness of dentistry students was much better, and the difference was statistically significant. As Overall, 94.9% of students had to some extent desirable and completely desirable awareness, while this level forawareness of general dentists was about 82.3%.
Conclusion: The awareness level of general dentists about drugs which are used in dentistry is moderate. An inverse relationship between job experience and the score of awareness shows that the awareness of dentists has not updated along with experience and there is no serious follow-up in this field. This issue indicates the necessity of retraining courses for dentists about drugs prescribed in dentistry.
Introduction: Every day, numerous people undergo dental treatments, and if required different drugs are prescribed by dentists. Some patients have systemic disorders, so dentists must have correct information about drug prescriptions and drugs that are to be used by their patients. The aim of this study was to evaluate and compare the awareness of dentists and dentistry students about using drugs in dentistry.
Materials & Methods: In this cross-sectional study, the awareness of general dentists and dentistry students about drugs used in dentistry were evaluated during 2009-2010. A questionnaire was prepared,  and completed by 58 final year dental students,  and 96 Hamadan general dental practitioners, for a total of 154 completed questionnaires. The questionnaire consisted of some demographic questions, and questions about their awareness and their main information resources about drugs. Gathered data were analyzed using descriptive statistics, Pearson Chi-square, Mann-Whitney and Independent t-test statistical analysis. More questions about drug awareness were answered by dental students than general dentists.
Results: Dentistry students  answered the question about awareness of drugs used in dentistry more correctly than did general dentists (64.96% versus 56.73%, respectively) P<0.001. The assessment of general dentists and dentistry students indicated that the awareness of dentistry students was much better, and the difference was statistically significant. As Overall, 94.9% of students had to some extent desirable and completely desirable awareness, while this level for general dentists was about 82.3%.
Conclusion: The awareness level of general dentists about drugs which are used in dentistry is moderate. An inverse relationship between job experience and the score of awareness shows that the awareness of dentists has not updated along with experience and there is no serious follow-up in this field. This issue indicates the necessity of retraining courses for dentists about drugs prescribed in dentistry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Awareness
  • drug
  • Dentists

مقدمه

دارو، ماده‏ای است که از طریق اعمال شیمیایی باعث تغییر عملکرد بیولوژیک می‏شود.(1) دارو کالایی استراتژیک است و به واسطه این که رابطه مستحکمی با سلامتی مردم دارد توجه به نحوه تجویز و مصرف آن در هر زمینه‏ای از اهمیت بالایی برخوردار است.(2) در دندانپزشکی نیز از داروهای متفاوتی استفاده می‏شود.(3) روزانه شمار زیادی از افراد جامعه تحت درمان‏های دندانپزشکی قرار می‏گیرند، که دارای بیماری‏های سیستمیک گوناگونی هستند(5و4) و اقدامات درمانی دندانپزشکی، تجویز بی‏حس‏کننده‏های موضعی و فشار ناشی از کار دندانپزشکی و تداخلات دارویی می‏تواند باعث بروز تابلوهای بالینی و اورژانس‏های گوناگون در بیمار و یا تشدید بیماری سیستمیک فعلی وی شوند.(10-6) دندانپزشک باید با داروهای مورد مصرف در درمان مشکلات دندانی، مخاطی، داروهای مهم مصرفی بیماران با مشکلات سیستمیک مرتبط، تداخل دارویی آشنا باشد و دانش و مهارت کافی برای تجویز دارو جهت پیشگیری از انوکاردیت باکتریال را داشته باشد.(3)

اگرچه ‌دانشجویان دندانپزشکی در مقطع علوم پایه و بالینی به صورت تئوری و عملی با داروها و نحوه تجویز دارو در دندانپزشکی آشنا می‏شوند ولیکن به روز بودن اطلاعات دندانپزشکان در این زمینه بسیار ضروری به نظر می‏رسد.

مطالعات مختلفی در سراسر دنیا در مورد آگاهی دندان پزشکان درباره دارو‏های مورد مصرف در درمان‏های دندانپزشکی و پروفیلاکسی آنتی‏بیوتیک انجام شده است (3و16-11) ولی با توجه به این که در مورد میزان آگاهی دندانپزشکان عمومی و دانشجویان شهر همدان در زمینه دارو‏های مورد مصرف در درمان‏های دندان پزشکی تحقیق جامعی صورت نگرفته است و انجام مطالعه از نظر برنامه آموزشی دانشجویان و برگزاری دوره‏های بازآموزی از اهمیت ویژه‏‏ای برخوردار است. لذا هدف این مطالعه بررسی میزان آگاهی دانشجویان در زمینه دارو‏های مورد مصرف در درمان‏های دندانپزشکی و مقایسه آنها با دندانپزشکان عمومی سطح شهر همدان بود.

مواد و روش‏ها

در این مطالعه مقطعی- تحلیلی که در سال 1388 انجام شد، میزان اطلاعات دندان پزشکان عمومی و دانشجویان سال آخر دندانپزشکی همدان در مورد دارو‏های مورد مصرف در درمان‏های دندانپزشکی بررسی گردید. بدین منظور پرسشنامه محقق ساخته‏ای با مروری بر مطالعات انجام شده و کتب مرجع موجود ترتیب داده شد. روایی پرسشنامه توسط پنج نفر از متخصصین دانشکده دندانپزشکی (رشته بیماری‏های دهان، پریودنتولوژی و اندو) تایید گردید. به منظور بررسی پایایی پرسشنامه نیز از روش Test-retest استفاده شد و تعداد 25 نفر از دانشجویان و دندانپزشکان به فاصله زمانی 2 هفته پرسشنامه‏ها را تکمیل نمودند. در نهایت میزان پایایی سوالات با ضریب همبستگی 89/0 تعیین شد.

در ابتدای پرسشنامه سوالات مربوط به اطلاعات دموگرافیک (سن و جنس و سابقه فارغ التحصیلی) قرار داشته و در سوالات بعدی از شرکت کنندگان خواسته شده بود تا رضایت خود را از میزان اطلاعات خود در زمینه دارو‏های مورد استفاده از دیدگاه شخصی اعلام نمایند، منابع مطالعاتی خود را مشخص نمایند و اینکه آخرین بار در چه زمانی در مورد داروهای مورد مصرف در دندانپزشکی را مطالعه داشته‏اند جواب دهند و در ادامه به سوالاتی در مورد مشکلات رایج در دندانپزشکی از جمله نحوه درمان درد‏های دندانی، عفونت‏های دندان و لثه با درجات مختلف، کاهش اضطراب قبل از کار، مشکلات مفصل گیجگاهی-فکی، درد بعد از درمان‏های دندانپزشکی، خونریزی و نحوه درمان آن، داروهای مهم مورد مصرف توسط بیماران با اهمیت خاص برای دندانپزشکان از جمله وارفارین، تسکین درد و عفونت در بارداری، تسکین درد در بیماران با زخم معده، پروفیلاکسی آنتی بیوتیک و درمان ضایعات شایعی از جمله آفت، قارج، ویروس و شوک آنافیلاکسی و دسته‏های دارویی پاسخ دهند (47 سوال).

برای تهیه فهرست دندانپزشکان عمومی شهر همدان به سازمان نظام پزشکی مراجعه شد و فهرستی از دندانپزشکان فعال تهیه و بر پایه همین فهرست مراجعه به مطب‏ها انجام پذیرفت. برای تهیه لیست دانشجویان سال آخر نیز از اطلاعات موجود در آموزش دانشکده دندانپزشکی استفاده شد.

سپس با مراجعه به دندانپزشکان عمومی سطح شهر همدان (شامل مراکز دندانپزشکی و مطب‏های خصوصی) و دانشجویان سال آخر دندان پزشکی، تعداد 154 پرسشنامه تکمیل گردید به طوری که تمامی حجم نمونه مورد پایش قرار گرفت.

گردآوری داده‏ها به صورت حضوری در محل کار دندانپزشکان و محل تحصیل دانشجویان بود، که پس از توضیح درخصوص تکمیل پرسشنامه و هدف از تکمیل آن، از دندانپزشک خواسته شد تا بدون مراجعه به کتب علمی نسبت به تکمیل و تحویل آن اقدام نماید. برای ارائه اطلاعات از دندانپزشکان کسب اجازه شد و پرسشنامه‏ها به صورت بی نام و اطلاعات ارایه شده، به صورت محرمانه بررسی گردید. برای ایجاد تمایز میان شرکت‏کنندگانی که پاسخ درست دادند و دندانپزشکانی که پاسخ نادرست دادند، برای هر پاسخ درست نمره 1، هر پاسخ نادرست و بدون پاسخ نمره صفر منظور شد و در مجموع کل نمره آگاهی محاسبه گردید. درصد پاسخ صحیح با عنایت به پاسخ‏های صحیح ارائه شده به کل سوالات پرسشنامه تعیین شد.

روش ارزیابی میزان آگاهی دندانپزشکان بدین ترتیب بود که ارزیابی نمره کمتر از 25 درصد به عنوان امتیاز غیرقابل قبول، نمره بین 9/49%-25% به عنوان نامطلوب، پاسخ صحیح به سوالات بین 99/74%-50% به عنوان گزینه نسبتاً مطلوب و در نهایت پاسخ 75% و بیشتر به سؤالات تحت عنوان مطلوب در نظر گرفته شد.

در نهایت میانگین آگاهی دندانپزشکان در مورد دارو‏های مورد مصرف در درمان‏های دندانپزشکی محاسبه گردید و اطلاعات دندانپزشکان عمومی و دانشجویان سال آخر دندانپزشکی با آزمون‏های آماری کای دو، t-test مستقل، آزمون من-ویتنی (توسط نرم افزار SPSS با ویرایش 16) مقایسه گردید. سطح معنی‏داری آزمون‏ها 5 درصد در نظر گرفته شد.

یافته‏ها

مطالعه حاضر بر روی 58 دانشجوی ترم آخر دندانپزشکی همدان با میانگین سنی 7/7±4/29 سال در دامنه 45-23 سال و 96 دندان پزشک عمومی شهر همدان با میانگین سنی 5/8±6/39 سال در دامنه 72-25 سال انجام گرفت میانگین سابقه کار دندانپزشکان عمومی 6/7±12 سال با حداقل چهار ماه و حداکثر 40 سال بود.

توزیع فراوانی میزان اطلاعات دانشجویان ترم آخر دندانپزشکی و دندانپزشکان عمومی شهر همدان در زمینه داروهای مورد مصرف در درمان‏های دندانپزشکی از دیدگاه شخصی در نمودار 1 آورده شده است.

نتایج نشان داد که 81 درصد دانشجویان سال آخر میزان اطلاعات خود در زمینه دارو را کم و 19 درصد زیاد اعلام نموده‎اند و این در حالی است که 4/62 درصد دندانپزشکان عمومی میزان اطلاعات خود در زمینه دارو را کم اعلام نموده‏اند. نتیجه آزمون کای دو نشان می‎دهد که بین میزان اطلاع در زمینه داروهای مورد مصرف در درمان‏های دندانپزشکی از دیدگاه شخصی و میزان آگاهی گروه‎ها (دندانپزشکان عمومی و دانشجویان سال آخر) رابطه معنی‏داری وجود دارد.

(017/0  P= و 15/10Pearson Chi-Square=)

توزیع فراوانی منابع مورد استفاده در زمینه داروهای مورد مصرف در درمان‏های دندانپزشکی به تفکیک دانشجویان ترم آخر دندانپزشکی و دندانپزشکان عمومی شهر همدان از دیدگاه شخصی در نمودار 2 آورده شده است.

نتایج نشان داد که 93 درصد دانشجویان سال آخر و 56 درصد دندانپزشکان کتب درسی را به عنوان منبع مطالعاتی خود اعلام نمودند نتیجه آزمون کای دو نشان می‎دهد که بین منابع مطالعاتی و میزان آگاهی گروه‎ها (دندانپزشکان عمومی و دانشجویان سال آخر) رابطه معنی‏داری وجود دارد (5/24Pearson Chi-Square= و 0001/0P=).

نتایج به دست آمده نشان می‏دهد که دانشجویان ترم آخر نسبت به دندانپزشکان عمومی به سؤالات بیشتری در زمینه آگاهی از داروهای مورد مصرف در درمان‏های دندان پزشکی پاسخ داده‏اند که برابر 96/64 درصد در مقابل 73/56 درصد می‏باشد. این اختلاف در میزان پاسخ صحیح به سؤالات آگاهی از نظر آماری معنی‏دار گردید (001/0P<). مقایسه میزان آگاهی و تقسیم بندی اطلاعات براساس نشانگر‏های مطلوب، نسبتاً مطلوب، نامطلوب و غیر قابل قبول در جدول 1 آورده شد ه است.

ارزیابی میزان آگاهی از داروهای مورد مصرف در درمان‏های دندانپزشکی نشان می‏دهد که وضعیت دانشجویان ترم آخر به طور معنی‏داری بهتر از دندانپزشکان عمومی می‏باشد به طوری که در 9/94 درصد از موارد وضعیت آگاهی دانشجویان ترم آخر نسبتاً مطلوب و مطلوب می‏باشد درحالی که این میزان در مورد دندانپزشکان عمومی 3/82 درصد می‏باشد. نتیجه آزمون آماری من-ویتنی برای مقایسه وضعیت کیفی پاسخ‏ها نیز نشان داد که تفاوت معنی‎داری بین این دو گروه وجود دارد. (002/0P=)

تحلیل یافته‏های مطالعه نشان می‏دهد میزان پاسخ صحیح به سؤالات آگاهی از داروهای مورد مصرف در درمان‏های دندانپزشکی مستقل از جنس پرسش شوندگان است به طوری که در هر دو گروه از دانشجویان ترم آخر و دندانپزشکان عمومی تفاوت آماری معنی‏داری بین زنان و مردان دیده نمی‏شود.

ضمناً لازم به ذکر است که بیشترین آگاهی از سوال «مسکن انتخابی جهت کاهش درد در خانم باردار کدام است؟» (دانشجویان 1/93% و دندانپزشکان 8/94%) بود و کمترین آگاهی از سوال «در صورت نیاز به درمان اورژانس در بیماری که  تزریق می‏کند کدام دارو را قبل از کار باید تجویز نمود» بود که در دانشجویان 2/17 و دندان پزشکان 9/12 بود.

نتایج بررسی رگرسیون یک متغیره بین میزان آگاهی و متغیرهای مورد بررسی در این تحقیق نشان داد که میزان آگاهی با جنسیت، آخرین زمان مطالعه، میزان اطلاعات و دانشگاه محل فارغ التحصیلی تفاوت معنی‎دار آماری نداشت ولی بین گروه‎ها، سن، سال ورود، سابقه و منابع اطلاعاتی رابطه آماری وجود داشت (05/0P<). اما نتایج بررسی آنالیز رگرسیون چندگانه برای بررسی رابطه همزمان متغیرهای فوق بر میزان آگاهی نشان داد که تنها متغیر گروه‎ها در حضور سایر متغیرها با میزان آگاهی رابطه داشت و سایر متغیرها رابطه آماری معنی‎داری نداشتند. (جدول 2)


 

 

جدول 1 : میزان آگاهی دانشجویان ترم آخر دندانپزشکی و دندانپزشکان عمومی شهر همدان از داروهای مورد مصرف در درمان‏های دندانپزشکی

گروه‏ها

وضعیت پاسخ‏ها

میزان پاسخ صحیح به سؤالات پژوهشی

وضعیت کیفی پاسخ‏ها تعداد (درصد)

تعداد

انحراف معیار±میانگین

Mean ± SD

غیر قابل قبول

نامطلوب

نسبتاً مطلوب

مطلوب

دانشجویان ترم آخر

58

78/9 ± 96/64

0 (0)

3 (2/5)

48 (8/82)

7 (1/12)

دندانپزشکان عمومی

96

47/12 ± 73/56

2 (1/2)

15 (6/15)

76 (2/79)

3 (1/3)

کل

154

18/12 ± 83/59

2 (3/1)

18 (7/11)

124 (5/80)

10 (5/6)

 

نمودار 1 : توزیع فراوانی میزان اطلاعات دانشجویان ترم آخر دندانپزشکی و دندانپزشکان عمومی شهر همدان در زمینه داروهای مورد مصرف در درمان‏های دندانپزشکی از دیدگاه شخصی

 

                   

 

نمودار 2 : توزیع فراوانی منابع مورد استفاده در زمینه داروهای مورد مصرف در درمان‏های دندانپزشکی به تفکیک دانشجویان ترم آخر دندانپزشکی و دندانپزشکان عمومی شهر همدان از دیدگاه شخصی

جدول 2 : نتایج رگرسیون چندگانه برتاثیرهمزمانی متغیر‏هابرمیزان آگاهی

آنالیز رگرسیون تکمتغیره

آنالیز رگرسیون چندگانه

متغیرها

P-value

t

P-value

t

ضریب رگرسیونی

001/0

5/4-

004/0

92/2-

40/8-

گروه‎ها

47/0

73/0-

93/0

09/0

20/0

جنس

002/0

2/3-

58/0

56/0-

09/0-

سن

001/0

3/4

57/0

57/0

15/0

سال ورود

06/0

9/1-

35/0

93/0

41/2

دانشگاه محل تحصیل

002/0

1/3-

66/0

44/0

10/0

سابقه

15/0

4/1-

37/0

90/0

88/1

میزان اطلاعات

42/0

8/0-

19/0

31/1-

20/1-

آخرین زمان مطالعه

002/0

18/3-

38/0

87/0-

19/1-

منابع اطلاعاتی

 

 

 

 


بحث

نحوه انتخاب داروها جهت درمان موثر، آشنایی با عوارض جانبی داروها و تداخلات دارویی برای دندانپزشک از اهمیت ویژه‏ای برخوردار است لذا این مطالعه جهت بررسی میزان آگاهی دانشجویان سال آخر و دندانپزشکان عمومی از داروهای شایع مورد مصرف در درمان‏های دندانپزشکی انجام گرفت تا طبق نتایج حاصل نیاز‏های آموزشی هر دو گروه ارزیابی شده و میزان اطلاعات دو گروه با هم مقایسه گردد.

در بررسی نمرات آگاهی هر دو گروه دانشجویان ترم آخر دندانپزشکی و دندانپزشکان عمومی میزان آگاهی در مقایسه با سایر مطالعات انجام شده نسبتاً مطلوب
بود(19-17) در مطالعه Murti و همکاران(20) در سال 2007 نیز نتایج مشابهی در مورد میزان آگاهی به دست آمده به طوری که سطح آگاهی در ارتباط با تجویز آنتی‏بیوتیک در زمینه‏های درمانی و پروفیلاکسی متوسط بود.

در مورد پرسش از داروهای شایع مورد مصرف در دندان پزشکی یعنی آنتی‏بیوتیک‏ها، مسکن‏ها و آنتی‏هیستامین‏ها میزان پاسخ‏های صحیح بیانگر سطح مطلوب اگاهی (75% یا بیشتر پاسخ صحیح) بود. این در حالی بود که در مورد داروهای نسبتاً غیرشایع و درمان شرایط خاص تنها پاسخ دانشجویان نسبتاً مطلوب بود و غالب پاسخ‏های دندانپزشکان نامطلوب بود. از آنجا که بر طبق الگوی کلی میزان اگاهی با گذشت زمان کاهش می‏یابد نامطلوب بودن میزان آگاهی دندان پزشکان نسبت به دانشجویان با توجه به ناشایع بودن برخورد با چنین داروها و شرایط خاصی قابل توجیه است. مسئله قابل توجه آگاهی نامطلوب هر دوگروه در برخورد درمان شرایط و بیماری‏های خاص مانند کاهش اضطراب بیمار، هرپس لب، آبسه شدید و کاندیدیازیس دهانی بود که لزوم تأکید بر آموزش و سمینار‏های بازآموزی، نحوه برخورد با چنین شرایط شایعی را آشکار می‏سازد.

مطالعات انجام شده در مورد اندوکاردیت توصیه می‏کنند که باید دانش پزشکان و دندانپزشکان در این مورد به روز باشد. در این مطالعه مشخص شد که میزان اگاهی دندانپزشکان عمومی همدان از اعمال مربوط به پروفیلاکسی در حدود 80% بود. همچنین در مطالعه حاضر همانند دیگر تست‏های ارزیابی، آگاهی دانشجویان در این زمینه آگاهی مطلوب‏‏تر بود. کسب این نتیجه چندان دور از انتظار نبود زیرا بیماری‏های قلبی نیازمند پیشگیری از بروز اندوکاردیت در ضمن تحصیل در بسیاری از دروس تدریس می شود و این اندیکاسیون‏ها مرتباً تکرار می‏شود. نکته نگران کننده در مورد آگاهی کمتر دندانپزشکان با سابقه این است که، عموماً دندانپزشکانی که سابقه کاری بیشتری دارند روزانه تعداد بیماران بیشتری را به دلیل حسن سابقه احتمالی درمان می‏کنند و چه بسا که بیماران پرخطر مراجعه بیشتری به این افراد داشته باشند لذا لزوم آگاهی بیشتر این گروه از دندانپزشکان بیش از سایرین احساس می شود.(22و21) بیش از دو سوم شرکت‏کنندگان در این مطالعه آنتی‏بیوتیک انتخابی برای پروفیلاکسی را به درستی اعلام نمودند که این میزان نسبت به مطالعه انجام شده توسط مریم السادات هاشمی بالاتر بود (8/65%). تنها 37% دندانپزشکان داروی مناسب را هنگام وجود آلرژی نسبت به پنی سیلین‏ها صحیح اعلام نمودند در حالی که این میزان در دانشجویان به دلیل مرور مکرر این موضوع در دروس مختلف تقریباً دو برابر بود. در مطالعه هاشمی پور و همکاران(17) میزان آگاهی در این مورد بیش از دو برابر آگاهی دندانپزشکان جامعه آماری ما بود.

در مطالعه Manijot میزان رضایت‏مندی شرکت‏کنندگان درباره اطلاعات کاربرد آنتی بیوتیک‏ها از نظر دیدگاه شخصی بالا عنوان گردید (در حدود 81%). این در حالی است که این میزان رضایت‏مندی با آگاهی مغایرت داشت. در مطالعه ما نیز میزان رضایت‏مندی و آگاهی مغایرت داشتند اما برعکس مطالعه Mainjot شرکت‏کنندگان در مطالعه ما میزان رضایت‏مندی را در اکثر موارد کم گزارش کردند. در حالی که میزان آگاهی محاسبه شده نسبتاً مطلوب بود.(19) با وجود تاکید بر عدم مراجعه به مراجع علمی با توجه به تحویل چند روزه پرسشنامه توسط برخی دندانپزشکان و احتمال استفاده از مراجع علمی جهت تکمیل آن، این نکته می‏تواند توجیه شود. با توجه به پایین‏‏تر بودن میزان آگاهی کلی دندانپزشکان عمومی نسبت به دانشجویان ترم آخر در زمینه دارو می‏توان چنین نتیجه گیری نمود ارتباط معکوس میان پیشینه کار و نمره آگاهی نشانگر این موضوع است که اطلاعات دندانپزشکان با پیشینه کار بیشتر به روز نشده و در این زمینه پیگیری جدی وجود ندارد. و این نتیجه گیری مشابه مطالعه چیت سازی و Luber بود.(23و12) به طوری که میزان آگاهی بین دندانپزشکان و پزشکانی که سابقه کاری بیشتر داشتند در مقایسه با افرادی که سابقه کاری کمتر داشتند اختلاف معنی‏داری را نشان داد. در پاسخ به سؤالی در مورد آخرین زمان مطالعه افراد غالب دندانپزشکان عمومی زمان 6 ماه را گزارش کردند که کمترین فاصله زمانی مطرح شده در گزینه‏های سؤال مربوطه بود از آنجا که میزان آگاهی دندانپزشکان عمومی به صورت قابل توجه و معنی‏داری نسبت به دانشجویان ترم آخر دندانپزشکی کمتر بود و از طرفی با وجود اشتغال به تحصیل ترم آخر و لذا لزوم انجام مطالعه از طرف این گروه باز هم میزان فاصله زمانی گزارش شده از طرف دندانپزشکان برای انجام مطالعه حتی کمتر از دانشجویان در حال تحصیل بود. می‏توان نتیجه‏گیری کرد که با توجه به مشغله دندانپزشکان و نتایج مطالعه حاضر احتمالاً زمان آخرین مطالعه بیشتر از 6 ماه باشد.

غالب افراد شرکت‏کننده در این تحقیق مهمترین منبع اطلاعاتی خود را کتب درسی گزارش نمودند البته میزان بهره‏گیری از سمینار‏های بازآموزی در میان دندانپزشکان عمومی قابل توجه بود به طوری که حدود یک سوم دندانپزشکان سمینار‏ها را به عنوان منبع اطلاعاتی معرفی کرده بودند. که این مطلب نشان دهنده اهمیت پرداختن به دوره‏های بازآموزی جهت ارتقاء سطح آگاهی دندانپزشکان می‏باشد. در مطالعه Mainjot، 87 درصد از شرکت کنندگان همکاران خود را به عنوان بهترین منبع اطلاعاتی معرفی کرده بودند و جلسات آموزش مداوم دانشگاه را کمتر قانع کننده دانسته بودند (5/73%).(19)

نتیجه گیری

 میزان آگاهی دندانپزشکان عمومی در مورد داروهای مورد مصرف دندانپزشکی و پروفیلاکسی آنتی‏بیوتیکی در حد متوسط می‏باشد در حالی که این میزان برای دانشجویان مطلوب بوده و این اختلاف، معنی‏دار بود. ارتباط معکوس میان پیشینه کار و نمره آگاهی نشانگر این موضوع است که اطلاعات دندانپزشکان با پیشینه کار بیشتر به روز نشده و در این زمینه پیگیری جدی وجود ندارد. این مساله نیاز به دوره‏های بازآموزی برای دندانپزشکان پیرامون داروهای مهم مورد مصرف در دندانپزشکی را مشخص می‏نماید. از آنجائی که در این مطالعه، بررسی موارد داروها و لوازم اورژانس مد نظر نبوده است. ولیکن پیشنهاد می شود که در مطالعات آینده در زمینه میزان استفاده از داروهای مورد مصرف در درمان بیماری‏های سیستمیک توسط بیماران مراجعه کننده به مطب‏های دندانپزشکی و دانشکده‏های دندانپزشکی مطالعاتی صورت گیرد. ضمناً با توجه به مشکل تجویز بی رویه و بعضاً نادرست داروها توسط دندانپزشکان، پیشنهاد می گردد در مطالعات آینده نسخه‏های تجویز شده، معیار‏های انتخاب دارو، آگاهی از اصول نسخه نویسی، اشکال دارویی، نحوه مصرف، دوزاژ دارویی و روش مصرف، توسط دندانپزشکان بررسی گردد.

تشکر و قدردانی

بدین وسیله از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی همدان به جهت تصویب طرح و معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی همدان جهت همکاری در اجرای طرح تقدیر و تشکر می‏گردد. از زحمات مهندس مانی کاشانی که در اجرای طرح ما را یاری نمودند نیز کمال تشکر را داریم.

  1. Katzung B, Masters S, Trevor A. Basic and Clinical Pharmacology. 9th ed. New York: McGraw Hill; 2004. P. 38.
  2. Sepehri Gh.R, Dadolahi Y. Characterization of drug prescribing practices among dentists in Kerman province, 2001. Beheshti University Dent J 2006; 24(1): 94-101. (Persian)
  3. Salehi MR, Izadi N. Awareness and practice of Isfehan general dentist about bleeding tests in cugulopatic patients. Isfehan Dent J 2006; 2(1): 59-60. (Persian)
  4. de Jong KJ, Oosting J, Peters GJ, Abraham-Inpijn L. Detecting medical problems in dentistry: A survey of 4,087 patients in The Netherlands. Eur J Med 1992; 1(1): 23-9.
  5. Bavitz JB. Emergency management of hypoglycemia and hyperglycemia. Dent Clin North Am 1995; 39(3):
    587-94.
  6. Malamed SF. Managing medical emergencies. J Am Dent Assoc 1993; 124(8): 40-53.
  7. Saef  SH. Assessment of the medical emergency. Dent Clin North Am 1995; 39(3): 487-99.
  8. Fast TB, Martin MD, Ellis TM. Emergency preparedness: A survey of dental practitioners. J Am Dent Assoc 1986; 112(4): 499-501.
  9. Malamed SF. Medical Emergencies in the Dental Office. 6th ed. New York: Mosby Co; 2007. P. 12-56.
  10. Arian F. Drug interaction in dentistry and oral and maxillofacial surgery. 1st ed. Tehran: Ava Pub; 1995; P. 177-251. (Persian)
  11. Hashemipour M, Baharlooei Kh, Mohammadi A. Iranian dentits knowledge of antibiotic prophylaxis guidelines for prevention of bacterial endocarditis. Shiraz University of Medical Sciences Journal of Dentistry 2007; 8(1): 46-57. (Persian)
  12. Lauber C, Saranjeevs L, Michael G, Miler H, Kevin M, Oaul W. Antibiotic prophylaxis parctices in dentistry: A survey of dentists and physicinns. J of Calif Dent Assoc 2007; l 73(3): 263.
  13. Thompson SA, Davies J, Allen M, Hunter ML, Oliver SJ, Bryant ST, et al. Cardiac risk factors for dental procedures: Knowledge among dental practitioners in Wales. J Br Dent 2007; 203(10): 590-1.
  14. Demirbas F, Gjermo PE, Preus HR. Antibiotic prescribing practices among Norwegian dentist. Acta Odontol Scand 2006; 64(6): 355-9.
  15. Al-Homrany MA, Irshaid YM. Pharmacoepidemiological study of prescription pattern of analgesics, antipyretics, and nonsteroidal anti-inflammatory drugs at a tertiary health care center. Saudi Med J 2007; 28(3): 369-74.
  16. Dar-Odeh NS, Abu-Hammad OA, Khraisat AS, E Maaytah MA, Shehabi A. An analysis of therapeutic, adult antibiotic prescriptions issued by dental practitioners in Jordan. Chemotherapy 2008; 54(1): 17-22.
  17. Hashemipour M, Korki MR. Antibiotic prophylaxis for bacterial endocarditis: A study of knowledge of guidelines among dentists participated in the 47th international congress of dentistry. Journal of Dental Medicine Tehran University of Medical Sciences 2008; 21(3): 210-8. (Persian)
  18. Rehan HS, Singh C, Tripathi CD, Kela AK. Study of drug utilization pattern in dental OPD at tertiary care teaching hospital. Indian J Dent Res 2001; 12(1): 51-6.
  19. Manijot A, Dhore W, Vanheusden A, Van Nieuwenhuysen JP. Antibiotic prescribing in dental practice in Belgium. Int Endod J 2009; 42: 112-7.
  20. Murit A, Morse Z. Dental antibiotic prescribtion in Fijian adults. Int Dent J 2007; 57 (2): 65-7.
  21. Epstein J, Chong S, Nhu D. A survey of antibiotic use in dentistry. J Am Dent Assoc 2000; 131(11): 1600-9.
  22. Cerletti-knusel DC, Hoffmann A, Lambrecht JT, Flúckiger U, Zimmerli W. Knowledge and re-evaluation of the prevention of endocarditis in dentistry. Schweiz Monatsschr Zahnmed 2005; 115(5): 404-8.
  23. ChitSazi MT, PourAbbas R. Knowledge of the dentists who practice in Tabriz regarding the latest prophylactic regimens for prevention of infective endocarditis. Journal of Tabriz University Medical Sciences 2004; 38(6): 40-4. (Persian)