استادیار گروه جراحی دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد
چکیده
مقدمه: وجود دندانهای اضافه متعدد پدیدهای کمیاب است. این پدیده معمولاً همراه با سندرومهایی نظیر کلیدوکرانیال دیسپلازی، سندروم گاردنر و نظایر آنها دیده میشود. بروز این پدیده در غیاب سندرومهای همراه بسیار غیرمعمول است. هدف از این گزارش، معرفی یک بیمار غیرسندرمیک دارای دندانهای متعدد نهفته و اضافه میباشد.
گزارش مورد: خانم 29 ساله، فاقد هرگونه مشکل اسکلتال، سیستمیک، متابولیک و ذهنی، به بخش جراحی فک و صورت دانشکده دندانپزشکی مشهد ارجاع شد. در بررسی کلینیکی 7 عدد از دندانهای دائمی وجود نداشتند. در بررسی رادیوگرافیک، بیمار مجموعاً دارای 15 دندان نهفته بود که تعداد 7 عدد آنها اضافه بر تعداد نرمال دندانها بودند.
نتیجه گیری: وجود دندان اضافه و یا غیبت یک یا چند دندان معمولاً باعث ایجاد مشکلات اکلوژن و فانکشنال در بیماران میشود. در این موارد میبایست جهت برنامهریزی طرح درمان مناسب جراحی، ارتودنتیک، پروتزی، از بیماران معاینه کامل کلینیکی و رادیوگرافیک همراه با تاریخچه دقیق، به عمل آید.
Assistant Professor, Dept of Oral & Maxillofacial Surgery, School of Dentistry, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
چکیده [English]
Introduction: Multiple supernumerary teeth are a rare phenomenon. It occurs more often in patients with syndromes such as Gardner's syndrome,cleidocranial dysplasia and so on. This phenomenon in absence of such syndromes is rare. The purpose of this report was to introduce a case ofnon-syndromic multiple supernumerary impacted teeth.
Case Report: A 29-year-old woman with no skeletal, metabolic, systemic and mental disorder was referred to oral and maxillofacial department ofMashhad dental school. In clinical evaluation, seven Permanent teeth were missing. In radiographic evaluation, there were a total of 15 impacted teeth which 7 of themwere supernumerary.
Conclusion: Missing or Excess of one or more teeth usually leads to occlusal and functional problems. In these cases, a complete clinical and radiographicexamination accompanieal by a precise history should be performed to plan a suitable surgical-orthodontic-prosthetic treatment.
هایپردونشیا یا دندان اضافه به وجود دندان مازاد بر تعداد نرمال دندانها، در مرحله شیری و یا دائمی اطلاق میشود که میتوانند روئیده یا نهفته باشند.
دندان اضافه میتواند به صورت منفرد، متعدد، یک طرفه یا دوطرفه دیده شود. طبقهبندی این دندانها در جدول 1 نشان داده شده است.(1)
جدول 1 : طبقه بندی دندانهای اضافه
طبقه بندی براساس موقعیت دندان اضافه
طبقه بندی براساس شکل دندان اضافه
Mesiodens
Conical supernumerary
Paramolar
Tuberculate type
Distomolar
Supplemental type
Parapremolar
Odontom
با آن که وجود یک دندان اضافه غیرمعمول نیست، ولی دندانهای اضافه متعدد کمیاب بوده و معمولاً همراه سندرومها یا آنومالیهای تکاملی نظیر کلیدوکرانیال دیسپلازی، سندرم گاردنر (Gardner,s Syndrome) Trichorhino phalagic syndrome، Ehler danlos syndrome و Fabry-Anderson syndrome، شکاف آلوئول و نظایر آنها دیده میشود.(2) وجود دندانهای اضافه متعدد در افراد غیرسندرمیک پدیدهای نادرتر است و کمتر گزارش شده است. حضور این دندانها میتواند باعث تغییرات دندانی نظیر نهفتگی، تأخیر رویش، رویش نابجا، چرخش، دیاستم و در نهایت مالاکلوژن شود. اتیولوژی دقیق دندانهای اضافه ناشناخته است ولی تئوریهای زیادی جهت توجیه این اتفاق ارائه شدهاند؛ که واکنشهای غیرمعمول به تروما، فاکتورهای محیطی، تئوری فیلوژنیک و بازگشت به دوره تکاملی که تعداد بیشتری دندان در دهان وجود داشته، انشعاب جسم دندانی، فعالیت بیش از حد دنتال لامینا، توارث اتوزوم غالب و یا وابسته به کروموزوم X از آن جمله میباشد.(3)
از نظر شیوع، اکثر موارد شامل یک یا دو دندان اضافه در قدام فک بالا و به دنبال آن ناحیه پرهمولر فک پایین میباشد. شیوع آن 8/0%-2/0% در دندانهای شیری و 3/5%-5/0% در دندانهای دائمی گزارش شده است. علاوه بر آن در مردان بیش از زنان با نسبت 2 به 1 دیده میشود. موارد مربوط به دندانهای اضافه متعدد در بیماران غیرسندرومیک بسیار کمتر بوده و بیشتر در ناحیه پرهمولر فک پایین دیده میشود. این پدیده تاکنون در مورد دندانهای شیری گزارش نشده است.(4)
گزارش مورد
خانمی 29 ساله جهت بررسی بینظمی و غیبت تعدادی از دندانهای دائمی، به بخش جراحی فک و صورت دانشکده دندانپزشکی مشهد ارجاع شد. در معاینه کلینیکی، بیمار فاقد 8 دندان دائمی بود (تصویر 1). بیمار فاقد آسیمتری و تورم غیرطبیعی در صورت بود، همه دندانهای نیش شیری در دهان بیمار باقی مانده و دندان مولر اول فک پایین در سمت راست قبلاً به دلیل پوسیدگی خارج شده بود. در بررسی رادیوگرافیک، مجموعاً 15 دندان نهفته شامل 9 دندان در قدام فک پایین، 4 دندان در قدام فک بالا، 2 مورد در خلف فک بالا سمت راست و یک دندان عقل در سمت چپ فک پایین وجود داشت. در اطراف دندانهای نهفته و سایر نقاط فک، شواهدی مبنی بر تغییرات پاتولوژیک مشهود نبود. بیمار فاقد مشکلات اسکلتال و ذهنی بود و در بررسی کامل بیوشیمی خون شامل کلسیم، فسفر و آلکالین فسفاتاز، مورد خاصی مشاهده نشد (ALP: 84 U/L; Calcium: 9.9mg/dl; Inorganic Phosphorus: 3.5mg/dl). تاریخچه خانوادگی نشاندهنده عدم وجود بیماریهای مادرزادی و یا مشکلات جسمی در سایر اعضاء خانواده بود. بیمار دارای دو برادر کوچکتر 26 ساله و 20 ساله بود که به جز کمی کراودینگ، مشکل دندانی دیگری نداشتند. در بررسی رادیوگرافیک برادرهای بیمار، به جز نهفتگی دندانهای عقل، نهفتگی سایر دندانها و یا دندانهای اضافه مشاهده نشد. طرح درمان در نظر گرفته شده برای بیمار، خارج کردن مرحله به مرحله کلیه دندانهای نهفته و پر کردن حفرههای استخوانی باقی مانده توسط استخوان آلوگرفت بود (تصویر 2 و 3).
بحث و نتیجه گیری
با وجود تئوریهای گوناگون، علت هایپردونشیا هنوز به طور کامل شناخته شده نیست. در حقیقت فاکتورهای خارجی زیادی می توانند در روند تشکیل دندانها تأثیر بگذارند. برخی محققین این پدیده را تأثیر متقابل فاکتورهای ژنتیک و فرایندهای تکاملی میدانند. یکی از مورد قبولترین تئوریهای موجود در این زمینه به نقش دنتال لامینا و هایپراکتیویتی مستقل آن اشاره دارد. در مواردی نیز این پدیده به صورت ژنتیکی با توارث اتوزومال غالب گزارش شده است.(5)
دندانهای متعدد نهفته پدیده کمیابی است که معمولاً همراه با بیماریهایی نظیر سندرم گاردنر، دیسپلازی کلیدوکرانیال و نظایر آنها دیده میشود. موارد گزارش شده این حالت در بیماران غیرسندرومیک نادرتر است.
تصویر 1 : نمای پانورامیک بیمار
تصویر 2 : دندانهای خارج شده از قدام فک پایین
تصویر 3 : پر کردن حفرات استخوانی توسط الوگرفت
Acikgoz و همکاران(6)، در یک مطالعه گذشتهنگر ضمن بررسی 9550 بیمار، تنها 6 بیمار دارای دندانهای اضافه متعدد غیرسندرومیک پیدا کردند؛ که همگی مرد بودند و از بین 37 دندان اضافه، 30 مورد نهفته بودند. از نظر مکانی، ناحیه پرمولرهای فک پایین و به دنبال آن قدام فک پایین، بیشترین محل شیوع بود. در مطالعه مشابهی، Yague-Garcia و همکاران(4) در بررسی 16384 بیمار، تنها 8 مورد بیمار غیرسندرومیک دارای دندانهای اضافه متعدد پیدا کردند (6 مرد و 2 زن) که از بین آنها، فقط 2 نفر دارای تعداد بیش از 5 دندان اضافه بودند. در مطالعه آنها بیشترین محل شیوع در فک بالا گزارش شده بود. در بررسی مقالات موجود مواردی از گزارش خانوادههایی که حداقل 2 نفر از اعضای آنها دارای دندانهای اضافه متعدد بودند یافت شد که نشاندهنده وجود الگوی ژنتیکی در برخی موارد بوده و اهمیت گرفتن تاریخچه کامل خانوادگی را نشان میدهد.(7و3)
در یک بررسی متا آنالیز توسط Alvira-Gonzalez و همکاران(8)، مجموعاً 46 مورد گزارش شده، یافت شد که نشاندهنده شیوع بیشتر در مردان (1 : 4/2) بود و تعداد دندانهای نهفته در مجموع در فک پایین بیش از فک بالا بود.
مهمترین چالش پیش رو در این بیماران نحوه برخورد با این دندانها میباشد. با توجه به مشکلات مختلفی مانند جلوگیری از حرکات ارتودنتیک دندانهای اصلی، تداخل با درمانهایی مانند قرار دادن ایمپلنتهای دندانی، احتمال عفونت، تحلیل ریشه دندانهای اصلی و پتانسیل ایجاد ضایعات پاتولوژیک توسط فولیکول دندانی، جراحی و خارج کردن مرحله به مرحله این دندانها همراه با بازسازی نقایص استخوانی ایجاد شده توسط مواد جایگزین استخوان، درمانی منطقی به نظر میرسد. در کنار این طرح، درمان ارتودنتیک دندانهای نهفته که دارای مورفولوژی، زاویه و ساپورتهای استخوانی مناسب هستند، را نیز باید در نظر داشت.
با توجه به آن که وجود دندانهای اضافه متعدد علاوه بر ایجاد مشکلات اکلوژن و فانکشنال میتواند نشاندهنده برخی سندرمها باشد، تهیه تاریخچه دقیق و معاینات کامل بالینی و رادیوگرافیک، جهت برنامهریزی طرح درمان مناسب لازم میباشد.
مراجع
Ramsaran AS, Barclay S, Scipio E, Ogunsalu C. Non-syndromal multiple buried supernumerary teeth: Report of two cases from the English-speaking Caribbean and a review of the literature. West Indian Med J 2005;54(5):334-6.
Yusof WZ. Non-syndrome multiple supernumerary teeth: literature review. J Can Dent Assoc 1990; 56(2): 147-9.
Batra P, Duggal R, Parkash H. Non-syndromic multiple supernumerary teeth transmitted as an autosomal dominant trait. J Oral Pathol Med 2005; 34(10): 621-5.
Yagüe-García J, Berini-Aytés L, Gay-Escoda C. Multiple supernumerary teeth not associated with complex syndromes: A retrospective study. Med Oral Patol Oral Cir Bucal 2009; 14(7): E331-6.
Inchingolo F, Tatullo M, Abenavoli FM, Marrelli M, Inchingolo AD, Gentile M, et al. Non-syndromic multiple supernumerary teeth in a family unit with a normal karyotype: Case report. Int J Med Sci 2010; 7(6): 378-84.
Açikgöz A, Açikgöz G, Tunga U, Otan F. Characteristics and prevalence of non-syndrome multiple supernumerary teeth: A retrospective study. Dentomaxillofac Radiol 2006; 35(3): 185-90.
Wang XX, Zhang J, Wei FC. Autosomal dominant inherence of multiple supernumerary teeth. Int J Oral Maxillofac Surg 2007; 36(8): 756-8.
ابتدای صفحه