شیوع سنگ‌های پالپی در کلیشه‏ های رادیوگرافی بیماران مراجعه کننده به دانشکده دندانپزشکی گیلان در سال 1390

جوادزاده, عالیه سادات; محتوی پور, سیده طاهره; وثوقی, یاسمین; پورحبیبی, زهرا; نعمتی, سمیه; دلیلی, زهرا

doi:10.22038/jmds.2014.2252

شیوع سنگ‌های پالپی در کلیشه‏ های رادیوگرافی بیماران مراجعه کننده به دانشکده دندانپزشکی گیلان در سال 1390

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار گروه رادیولوژی دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی گیلان، ایران.

² دندانپزشک

³ کارشناس ارشد آمار

⁴ استاد گروه رادیولوژی دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی گیلان، ایران.

10.22038/jmds.2014.2252

چکیده

مقدمه: سنگ پالپی کانونی از کلسیفیکاسیون در پالپ دندانی است که غالباً در رادیوگرافی‏های معمول دندان مشاهده می‏شود و اهمیت بالینی آن سخت‏تر شدن دسترسی به حفره پالپ و کانال ریشه در درمان‏های اندونتیک می‏باشد. لذا این مطالعه با هدف تعیین شیوع سنگ‏های پالپی در بیماران مراجعه کننده به دانشکده دندانپزشکی گیلان و بررسی ارتباط آن با سن، جنس، نوع دندان، فک، وضعیت دندان و بیماری سیستمیک طرح ریزی شد.
مواد و روش‌ها: در این مطالعه توصیفی مقطعی، رادیوگرافی‏های پانورامیک و بایت وینگ 373 بیمار مراجعه کننده به دانشکده دندانپزشکی گیلان از لحاظ وجود سنگ‌های پالپی در قسمت تاجی پالپ مورد بررسی قرار گرفت. همچنین در این بیماران متغیرهای سن، جنس و بیماری‏های سیستمیک ثبت گردید. آنالیز آماری داده‏ها توسط آزمون Chi-square انجام شد.
یافته‏ها: شیوع سنگ پالپی در 9/20% بیماران و 2/3% دندان‏ها برآورد شد. جنسیت و بیماری‌های سیستمیک ارتباط معنی‏داری با سنگ پالپی نداشتند (05/0P>). با افزایش سن شیوع سنگ پالپی افزایش یافت (025/0=P). فراوانی در فک بالا 56% و در فک پایین 9% و تفاوت‏ها معنی‏دار بود (0001/0=P). بیشترین شیوع سنگ‏های پالپی در اولین مولر‏های فک بالا بود. شیوع سنگ پالپی در دندان‌‏های سالم به طور معنی‏داری بیشتر بود (0001/0=P)
نتیجه‏گیری: نتایج مطالعه حاضر نشان می‏داد که سنگ پالپی یافته‏ای شایع در دندان‏های مولر و سالم می‏باشد و به طور معنی‏داری با ازدیاد سن افزایش می‏یابد. اما بین سنگ پالپی و جنسیت یا بیماری‏های سیستمیک ارتباط معنی‏داری وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Prevalence of Pulp Stones in Radiographs of Patients, Referred to Guilan School of Dentistry in 2011

نویسندگان [English]

Aliehsadat Javadzadeh ¹
Seyedeh Tahereh Mohtavipour ¹
Yasamin Vosooghi ²
Zahra PourHabibi ³
Somayeh Nemati ¹
Zahra Dalili ⁴

¹ Assistant Professor, Dept of Oral & Maxillofacial Radiology, School of Dentistry, Guilan University of Medical Sciences, Guilan, Iran.

² Dentist

³ Master of Science in Statistics

⁴ Professor, Dept of Oral & Maxillofacial Radiology, School of Dentistry, Guilan University of Medical Sciences, Guilan, Iran.

چکیده [English]

Introduction: Pulp stone is a focal calcification in dental pulp which is commonly observed in usual dental radiographs and its clinical significance is difficulties to get access to the pulp chamber and root canal in endodontic treatment. So, this study was planned with the aim of determining the prevalence of pulp stone in patients referring to Guilan dental school and to assess its association with age, gender, tooth type, jaw, tooth status and systematic disease
Materials & Methods: in this descriptive cross-sectional study, panoramic and bitewing radiographs of 373 patients referred to Guilan dental school were examined for the presence of pulp stones in the coronal portion of the pulp. Variables of age, sex and systemic disease were also recorded. Statistical analysis of the data was performed by chi-square test.
Results: The presence of pulp stone was detected in 20.9% of patients (13.9 female, 7% male) and 3.2% of the teeth. Gender and systemic diseases had no significant association with pulp stone (P>0.05).As age increased, the prevalence of pulp stones increased (P=0.025). Frequency of stone in maxilla was 56% and in mandible was 9% and the difference was significant (P=0.0001). The highest prevalence of pulp stones was in first molars of maxilla. The prevalence of pulp stone was significantly higher in sound teeth (P=0.0001).
Conclusion: The results of the present study indicate that pulp stone is a frequent finding in molars and sound teeth and increases significantly with age. There is no significant association between pulp stone and gender or systemic disease.

کلیدواژه‌ها [English]

Dental pulp calcification
Bitewing Radiography
Panoramic Radiography
Dental Radiography
Prevalence

اصل مقاله

مقدمه

سنگ‏های پالپی کانون‏های کلسیفیه در پالپ دندانی هستند و جزء آنومالی‏های اکتسابی دندان طبقه بندی می‏شوند.⁽¹⁾ سنگ‏های پالپی غالباً در پالپ تاجی رخ می‏دهند و اندازه آنها از ذرات کوچک تا توده‏های بزرگ که کل حفره پالپ را اشغال می‏کند، متفاوت است.⁽²⁾ از نظر ساختاری، سنگها به دو دسته حقیقی و کاذب تقسیم‏بندی میشوند. سنگهای پالپی حقیقی از عاج تشکیل شده و بوسیله ادونتوبلاستها پوشانده میشوند، درحالی که سنگهای پالپی کاذب از سلول‏های در حال نابودی پالپ که مینرالیزه شدهاند تشکیل میشوند. براساس موقعیت، سنگهای پالپ میتوانند مدفون شده (Embedded)، چسبیده (Attached) و آزاد (Free) باشند. سنگهای مدفون شده در پالپ تشکیل میشوند ولی در جریان تشکیل فیزیولوژیک عاج، در داخل دیوارههای عاجی دفن شده و اغلب در قسمت آپیکال ریشه یافت میشوند. سنگهای پالپی چسبیده، نسبت به سنگهای مدفون شده کمتر به عاج متصل میباشند و هرگز به طور کامل به وسیله عاج پوشانده نمیشوند. سنگهای پالپی آزاد در داخل بافت پالپ یافت میشوند و شایعترین نوع مشاهده شده در رادیوگرافیها میباشند.⁽³⁾ ظاهر سنگ‏ها در نمای رادیوگرافی می‏تواند کاملاً متنوع؛ به صورت گرد یا بیضی شکل، یک توده متراکم منفرد یا چندین اپاسیته کوچک درون پالپ باشد. اهمیت بالینی سنگهای پالپی و به طور کلی کلسیفیکاسیون در پالپ دندانی، سخت‏تر شدن دسترسی به حفره پالپ و کانال ریشه در درمانهای اندودونتیک میباشد. با وجود مطالعات بالینی و آسیب‏شناسی متعدد در مورد علت ایجاد این سنگ‏ها از قبیل افزایش سن، تحریکات و بیماریهای پالپ، تخریب و پوسیدگیهای عمیق دندان، اعمال ترمیمی، بیماری پریودنتال، بقایای اپی‏تلیالی در بافت پالپ، حرکات ارتودنتیک دندان، عوامل ایدیوپاتیک و ژنتیک، هنوز علت و پاتوژنز آنها به درستی معلوم نشده است.^(3و1)

شیوع سنگ‏های پالپی طبق مطالعات متعدد انجام شده متفاوت بوده و براساس مکان، سن، وضعیت سلامت دندان‏ها و ابتلا به بیماری‏های سیستمیک فرق می‏نماید. در مطالعات کاظمی زاده و همکاران⁽⁴⁾در رفسنجان، Ranjitkar و همکاران⁽⁵⁾ در استرالیا، Hamasha و همکاران⁽²⁾در اردن، Gulsahi و همکاران⁽⁶⁾ و Sener و همکاران⁽⁷⁾ در ترکیه شیوع سنگ پالپ از 8/4 درصد تا 22 درصد متغیر گزارش شده است.

از سویی دیگر به تازگی مطالعاتی مرتبط با سنگهای پالپ و بیماریهای قلبی – عروقی، کلیوی و دیگر بیماریهای سیستمیک انجام گردیده است که ضمن مطرح نمودن داشتن پاتوژنز مشابه، از تشخیص این سنگها در رادیوگرافیهای روتین دندانپزشکی به عنوان ابزار غربالگری برای تشخیص زودهنگام این بیماریها حمایت مینماید. Goga و همکاران⁽³⁾، Edd و همکاران⁽⁸⁾، Nayak و همکاران⁽⁹⁾ و عزالدینی و همکاران⁽¹⁰⁾، هریک در مطالعات خود همبستگی مثبتی بین سنگ پالپی و بیماری‏های قلبی- عروقی یافتند. همچنین در مطالعه Malhotra و همکاران⁽¹¹⁾ در هند درصد سنگ پالپی در بیماران مبتلا به سنگ کلیه بیشتر بود و طبق نظر وی سنگ پالپی در رادیوگرافی دندانی می‏تواند در تشخیص زودرس کلسیفیکاسیونهای سیستمیک پیش اگهی مهمی باشد.

این مطالعه با هدف تعیین شیوع سنگهای پالپی در بیماران مراجعه کننده به دانشکده دندانپزشکی گیلان طرحریزی شده است و علاوه بر بررسی ارتباط آن با نوع دندان و وضعیت سلامت دندان، سن و جنس بیماران؛ به بررسی احتمالی همبستگی بین این آنومالی با برخی بیماریهای سیستمیک همراه (بیماریهای قلبی-عروقی، کلیوی و ...) نیز پرداخته است.

مواد و روشها

این مطالعه توصیفی، از نوع مقطعی وگذشته نگر بوده است. در این مطالعه، پروندههای مربوط به تمام بیماران مراجعه کننده به کلینیک دانشکده دندانپزشکی گیلان در طول سال 1390 که معیارهای ورود به مطالعه را داشتند، مورد بررسی قرار گرفت. رادیوگرافی‏های دندانی بررسی شده از نوع پانورامیک دیجیتال (دستگاه پانورامیکEC proline planmeca و دستگاه دیجیتال CR-Konica minoltaو سنسور psp) و بایت وینگ معمولی (فیلم کداک، سرعت (E بود. معیار ورود بیماران در این پژوهش، داشتن هر دو نوع رادیوگرافی مذکور، سن بالای 18 سال، رویش کامل دندان و کیفیت مطلوب تصاویر بود. تصاویر دندان‏های نهفته، بیمارانی که براکت ارتودنسی داشتند و رادیوگرافی‏هایی که به علت خطای تکنیکی و یا ظهور و ثبوت نامناسب ارزش تشخیصی نداشتند از مطالعه حذف شدند. بدین ترتیب پرونده 373 بیمار دارای شرایط فوق مورد بررسی قرار گرفت و اطلاعات لازم از قبیل سن، جنس، بیماریهای زمینهای، وجود یا عدم وجود سنگهای پالپی و محل آنها ثبت گردید. رادیوگرافی‏ها توسط یک متخصص رادیولوژی از لحاظ وجود سنگهای پالپی در قسمت تاجی پالپ مورد بررسی قرار گرفت. در انتها کلیه داده‏ها جهت بررسی آماری وارد نرم‏افزار SPSS با ویرایش 19 گردید. برای مقایسه نتایج در بین گروههای مورد بررسی از آنالیز آماری Chi-squareاستفاده شد.

یافته ‏ها

در مطالعه حاضر 373 پرونده که دارای رادیوگرافی پانورامیک دیجیتال و بایت وینگ بودند، از لحاظ وجود سنگهای پالپی مورد بررسی قرار گرفتند. برطبق نتایج این مطالعه، 78 نفر (9/20 درصد)، سنگ پالپی داشتند. که از این تعداد 52 نفر زن (6/66 درصد) و 26 نفر مرد (4/33 درصد) بودند. میانگین سنی افراد مورد مطالعه 4/34 سال، با انحراف معیار 62/10 بود و پایین‏ترین و بالاترین سن در افراد مورد مطالعه به ترتیب 18 و 74 سال بود. نتایج آزمون Chi-square نشان داد که بین فراوانی سنگهای پالپی و جنسیت، ارتباط آماری معنی‏داری وجود نداشت، اما بین وجود سنگهای پالپی با سن ارتباط معنیداری دیده شد به این صورت که با افزایش سن، درصد سنگهای پالپی افزایش یافت (جداول 1و2). در این بررسی بنا به تقسیم‏بندی فک درگیر، فک بالا بیشترین درصد بروز سنگ پالپی (56 درصد) را به خود اختصاص داد و طبق آنالیز
Chi-square بین فراوانی سنگهای پالپی و فک درگیر ارتباط آماری معنی‏داری وجود داشت (001/0=P). در مطالعه حاضر از 6094 دندان مورد بررسی، 194 دندان (2/3 درصد) دارای سنگ پالپی بودند که بیشترین فراوانی در دندان مولر اول فک بالا سمت راست (16/22 درصد) و بعد از آن در مولر اول فک بالا سمت چپ (13/21 درصد) بود. از 194 دندان دارای سنگ پالپی، 71 دندان پوسیده، ترمیم شده، پوسیده و ترمیم شده ویا ساییده بودند. نتایج آزمون آماری نشان داد که بین فراوانی سنگ‏های پالپی و وضعیت دندان‏ها ارتباط معنی‏داری وجود دارد و بیشترین میزان این فراوانی در دندان‏های سالم و سپس پوسیده بود (جدول 3). آنالیزChi-square نشان داد که بین سنگهای پالپی با بیماریهای زمینه‏ای، ارتباط معنی‏داری وجود ندارد (جدول4).

جدول 1 :توزیع فراوانی سنگهای پالپی برحسب جنس

نوع آزمون	سنگ پالپی				جنسیت
	ندارد		دارد
	درصد	تعداد	درصد	تعداد
Chi-square 805/0P-value=	1/68	201	6/66	52	زن
	9/31	94	4/33	26	مرد
	0/100	295	0/100	78	کل

جدول 2 : توزیع فراوانی سنگهای پالپی برحسب گروه سنی

نوع آزمون	وجود سنگهای پالپی در هر گروه		درصد	تعداد	گروههای سنی
نوع آزمون	درصد	تعداد	درصد	تعداد	گروههای سنی
Chi-square 025/0P-value=	27/13	13	3/26	98	25-15
	17/16	22	5/36	136	36-26
	72/28	27	2/25	94	47-37
	33/33	12	6/9	36	58-48
	85/42	3	9/1	7	69-59
	0/50	1	5/0	2	80-70
	9/20	78	0/100	373	کل

جدول 3 : توزیع فراوانی سنگهای پالپی برحسب وضعیت دندان

نوع آزمون

کل

ساییده

سالم

پوسیده و

ترمیم شده

پوسیده

ترمیم شده

سنگ پالپی

درصد

تعداد

درصد

تعداد

درصد

تعداد

درصد

تعداد

درصد

تعداد

درصد

تعداد

Chi-square

0001/0P-value=

2/3

194

0/100

05/2

123

0/55

36/85

8/95

دارد

8/96

5900

0/0

95/97

5884

0/45

64/14

2/4

ندارد

0/100

6094

0/100

6007

0/100

کل

جدول4 : بررسی ارتباط سنگهای پالپی و بیماریهای زمینهای

نام بیماری		سنگ پالپی					P-value
		دارد		ندارد		کل
		تعداد	درصد	تعداد	درصد	تعداد (درصد)
کلیوی	دارد	3	0/50	3	0/50	6 (0/100)	748/0
کلیوی	ندارد	75	4/20	292	6/79	367 (0/100)	748/0
قلبی	دارد	2	0/50	2	0/50	4 (0/100)	975/0
قلبی	ندارد	76	6/20	293	4/79	369 (0/100)	975/0
تالاسمی	دارد	2	0/50	2	0/50	4 (0/100)	355/0
تالاسمی	ندارد	76	6/20	293	4/79	369 (0/100)	355/0
دیابت	دارد	1	0/25	3	0/75	4 (0/100)	975/0
دیابت	ندارد	77	9/20	292	1/79	369 (0/100)	975/0
فشارخون	دارد	1	0/11	8	0/89	9 (0/100)	753/0
فشارخون	ندارد	77	2/21	287	8/78	364 (0/100)	753/0
تیرویید	دارد	4	0/40	6	0/60	10 (0/100)	760/0
تیرویید	ندارد	74	4/20	289	6/79	363 (0/100)	760/0

بحث

مطالعه مقطعی حاضر به بررسی شیوع سنگهای پالپی در بیماران مراجعه کننده به کلینیک دندانپزشکی گیلان پرداخته است. در این بررسی جهت تشخیص سنگ پالپی از رادیوگرافی پانورامیک و بایت وینگ استفاده شد. انتخاب روش رادیوگرافی در مطالعات مختلف متنوع بوده است به طوری که Baghdady و همکاران⁽¹³⁾، Ranjitkar و همکاران⁽⁵⁾ و Malhorta و همکاران⁽¹¹⁾ در مطالعات خود تنها از رادیوگرافی بایت وینگ، عزالدینی و همکاران⁽¹⁰⁾ و Horsley و همکاران⁽¹²⁾ از رادیوگرافی پانورامیک، Gulsahi و همکاران⁽⁶⁾ و Edd و همکاران⁽⁸⁾ از تکنیک پری اپیکال و Kansu و همکاران⁽¹⁴⁾ از رادیوگرافی پانورامیک به همراه پری اپیکال جهت تشخیص سنگهای پالپی استفاده نمودند. در برخی مطالعات نیز از رادیوگرافی پری اپیکال همراه با بایت وینگ استفاده شد.^(4-2و7)

در این مطالعه پس از بررسی 373 بیمار و در مجموع 6094 دندان، شیوع سنگهای پالپی در بین بیماران 9/20 درصد و براساس دندان 2/3 درصد به دست آمد. در مطالعه کاظمی‏زاده و همکاران⁽⁴⁾ که در دانشکده رفسنجان بر روی 800 بیمار و در مجموع 2681 دندان صورت گرفت، شیوع سنگ پالپ را براساس بیمار، 20 درصد و براساس دندان، 9/7 درصد گزارش نمودند. Ranjitkar و همکارانش⁽⁵⁾ در استرالیا پس از بررسی 217 دانشجوی دندانپزشکی و 3296 دندان، شیوع سنگ پالپ را بر اساس بیمار 1/46 درصد و براساس دندان 1/10 درصد گزارش نمودند. طبق مطالعه Hamasha و همکاران⁽²⁾ از 814 بیمار مراجعه کننده به دانشکده دندانپزشکی اردن، 22 درصد دندان‏های مورد بررسی دارای سنگ پالپی بودند. در مطالعات جداگانه‏ای که در ترکیه توسط Gulsahi و همکاران⁽⁶⁾ و Sener و همکاران⁽⁷⁾ انجام شد، شیوع سنگ پالپ براساس بیمار، به ترتیب 12 درصد و 38 درصد و براساس دندان، 5 درصد و 8/4 درصد گزارش شد. تفاوت در میزان شیوع سنگهای پالپی در مطالعات مختلف می‏تواند تا حدود زیادی با تفاوت در جوامع مورد بررسی و یا روشهای ارزیابی مرتبط باشد. همچنین با توجه به عدم توانایی رادیوگرافی در نشان دادن سنگهای با سایز کوچک ویا میزان کلسیفیکاسیون کم، به نظر می‏رسد میزان شیوع واقعی سنگهای پالپی بالاتر باشد.

در مطالعه حاضر همانند مطالعه Ranjitkar و همکاران⁽⁵⁾ از میان افراد دارای سنگ پالپی درصد بیشتری به زنان اختصاص داشت. در حالی که در مطالعه کاظمی‏زاده و همکاران⁽⁴⁾، Hamasha و همکارشان⁽²⁾ و Gulsahi و همکاران⁽⁶⁾ شیوع بیشتر سنگ پالپ در مردان گزارش شد. که این تفاوت ممکن است مربوط به توزیع تصادفی جنسی در بیماران باشد. با وجود این در هیچکدام از این مطالعات همانند مطالعه ما از لحاظ آماری تفاوت معنی‏داری بین دو جنس مشاهده نشد. تنها در مطالعه Sener و همکاران⁽⁷⁾ شیوع بیشتر سنگ‏های پالپی در زنان، همراه با تفاوت آماری معنی‏دار گزارش شد. Sener علت این مسئله را با شیوع بیشتر عادت براکسیسم (دندان قروچه) در زنان به عنوان عامل تحریک مزمن دندان مرتبط می‏داند. نتایج تحقیق حاضر نشان داد ارتباط مستقیم و معنی‏داری بین سنگ پالپی و افزایش سن وجود دارد، Gulsahi و همکاران⁽⁶⁾، Horsley و همکاران⁽¹²⁾ و کاظمی زاده و همکاران⁽⁴⁾ در مطالعات خود به طور مجزا، افزایش فراوانی سنگ پالپی را با افزایش سن تایید نمودند. اما در مطالعه Hamasha و همکارشان⁽²⁾ این ارتباط یافت نشد که به عقیده محقق دلیل احتمالی این امر می‏تواند به علت حضور غالب بیماران زیر 50 سال باشد. در مطالعه Sener و همکاران⁽⁷⁾ نیز ارتباط بین سن و سنگ پالپی منفی بود. به عقیده Sener لازم است که در این خصوص مطالعات طولی انجام شود، زیرا عامل اصلی ایجاد کلسیفیکاسیون پالپ، تحریکات مزمن پالپ ناشی از پوسیدگی، ترمیم و عادات پارافانکشنال و شدت و مدت آنها است نه صرفاً سن بیمار. بنابراین تنها راه مطمئن برای بررسی اثر سن روی شکلگیری کلسیفیکاسیون در پالپ دندان فراخواندن بیمار به یک برنامۀ ویزیت سالیانه همراه تهیه رادیوگرافیهای دوره‏ای در یک برنامه درازمدت است.

در این مطالعه ارتباط معنی‏داری بین وجود سنگهای پالپی و فک درگیر وجود داشت، به طوری که سنگ پالپی در فک بالا بیشتر مشاهده شد. در مطالعات Ranjitkar و همکاران⁽⁵⁾ و Nayak و همکاران⁽⁹⁾ نیز شیوع سنگ پالپی در فک بالا بیشتر گزارش شده است. این در حالی است که عزالدینی و همکاران⁽¹⁰⁾ فراوانی یکسانی را از لحاظ شیوع سنگ پالپی بین دو فک گزارش می‏کنند. در بررسی حاضر سنگهای پالپی در دندان‏های مولر اول و سپس مولر دوم بیشترین شیوع را داشتند. از میان 194 دندان دارای سنگ پالپی، بیشترین شیوع به ترتیب مربوط به مولر اول فک بالا سمت راست (16/22 درصد)، مولر اول فک بالا سمت چپ (13/21 درصد) و مولر دوم فک بالا در هر سمت (9/12 درصد) بود و پس از آن مولرهای اول فک پایین در سمت راست و چپ قرار داشتند. در مطالعات Baghdady و همکاران⁽¹³⁾، Hamasha و همکاران⁽²⁾، Ranjitkar و همکاران⁽⁵⁾، عزالدینی و همکاران⁽¹⁰⁾، Nayak و همکاران⁽⁹⁾ و کاظمی زاده و همکاران⁽⁴⁾ نیز شیوع سنگ‏های پالپی در دندانهای مولر بیشتر بوده و در مولر اول با شیوع بیشتری نسبت به مولر دوم وجود دارد. که با نتایج حاصل از مطالعه حاضر همخوانی دارند.

در بررسی ارتباط وجود سنگهای پالپی با وضعیت دندانها ارتباط معنی‏داری دیده شد، بدین ترتیب که بیشترین درصد وجود سنگهای پالپی در دندانهای سالم و سپس دندانهای پوسیده و ترمیم شده بود. در مطالعه Gulsahi و همکاران⁽⁶⁾ بین سنگ پالپی و پوسیدگی، ترمیم و آنومالی رابطه‏ای وجود نداشت اما در مطالعات Ranjitkar و همکاران⁽⁵⁾ و Sener و همکاران⁽⁷⁾ شیوع سنگهای پالپی در دندان‏های پوسیده و ترمیم شده بیشتر بود. در مطالعه حاضر نتایج نشان داد که بین سنگ‏های پالپی و بیماری‏های زمینه‏ای (کلیوی، قلبی-عروقی، دیابت، فشار خون و ...) ارتباط آماری معنی‏داری وجود ندارد. Gulsahi و همکاران⁽⁶⁾، Kansu و همکاران⁽¹⁴⁾، Horsley و همکاران⁽¹²⁾ و Sener و همکاران⁽⁷⁾ نیزبه نتایج مشابهی دست یافتند. برخلاف مطالعات مذکور، Edd و همکاران⁽⁸⁾ بین بیماری‏های قلبی- عروقی و سنگ‏های پالپی ارتباط معنی‏داری یافتند و بیان نمودند که سنگ پالپی می‏تواند برای غربالگری بیماری‏های قلبی-عروقی بکار رود. در مطالعه عزالدینی و همکاران⁽¹⁰⁾ نیز با افزایش تعداد دندان دارای سنگ پالپی افزایش معنی‏داری در تعداد عروق گرفته شده دیده شد. همچنین Nayak و همکاران⁽⁹⁾ و Goga و همکاران⁽³⁾ نیز همبستگی مثبتی بین سنگ پالپی و بیماری‏های قلبی پیدا کردند. در مطالعه Malhotra و همکاران⁽¹¹⁾ در هند درصد سنگ پالپی در بیماران مبتلا به سنگ کلیه بیشتر بود. و طبق نظر وی سنگ پالپی در رادیوگرافی دندانی می‏تواند در تشخیص زودرس کلسیفیکاسیونهای سیستمیک پیش‏آگهی مهمی باشد. عدم ارتباط بین سنگ‏های پالپی و بیماری‏های سیستمیک در مطالعه حاضر را باید با احتیاط تفسیر نمود زیرا این مسئله می‏تواند مربوط به کمبود افراد مبتلا به بیماریهای سیستمیک در جامعه مورد بررسی باشد. و چنانچه به دست آوردن چگونگی این ارتباط هدف اصلی مطالعات باشد بهتر است صرفاً در گروه بیماران مبتلا به بیماری سیستمیک خاصی که مد نظر است تحقیق صورت گیرد. با توجه به نتایج متفاوت در مورد ارتباط سنگ پالپ با بیماریهای سیستمیک از جمله بیماری‏های ایسکمیک قلبی و بیماری‏های کلیوی، پیشنهاد میشود که مطالعات گستردهتر با تعداد نمونههای بیشتر خصوصاً در جهت مشخص نمودن پاتوژنز سنگهای پالپی وبررسی احتمال تشابه آن با پاتوژنز کلسیفیکاسیونهای بافتی و تودههای عروقی طراحی شود تا بهتر بتوان آن را به جامعه تعمیم داد.

نتیجه گیری

با توجه به نتایج، سنگ پالپی از شیوع نسبتاً بالایی برخوردار بوده که این شیوع با افزایش سن بیشتر می‏شود ولی بین زن و مرد تفاوت معنی‏داری ندارد. همچنین این شیوع در فک بالا، در دندان‏های مولر اول و دندانهای سالم بیشتر میباشد.

تشکر و قدردانی

این مقاله منتج از پایان نامه دانشجویی به شماره 1363 در دانشگاه علوم پزشکی گیلان است. بدینوسیله از معاونت پژوهشی این دانشکده تقدیر و تشکر می‏گردد.

مراجع

White SC, Pharoah MJ. Oral Radiology Principles and Interpretation. 6^th ed. St Louis: Mosby Co; 2009. P. 320.
Hamasha A, Darwazeh A. Prevalence of pulp stones in Jordanian adults. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod1998; 86(6): 730-2.
Goga R, Chandler NP, Oginni AO. Pulp stones: A review. Int Endod J 2008; 41(6): 457-68.
Kazemizadeh Z, Zargarpour R, Ahmadi J. Radiographic assessment of the prevalence of pulp stone in tooth crown of the patients referring to Rafsanjan faculty of dentistry in 2008. Qum University of Medical Science Journal 2011; 5(2): 28-33. (Persian)
Ranjitkar S, Taylor JA, Townsend GC. A radiographic assessment of the prevalence of pulp stones in Australians Aust Dent J 2002; 47(1): 36-40.
Gulsahi A, Cebeci AI, Ozden S. A radiographic assessment of the prevalence of pulp stones in a group of Turkish dental patients. Int Endod J 2009; 42(8): 735-9.
Şener S, Cobankara FK, Akgünlü F. Calcifications of the pulp chamber: Prevalence and implicated factors. Clin Oral Invest 2009; 13(2): 209-15.
Edds AC, Walden JE, Scheetz JP, Goldsmith LJ, Drisko CL, Eleazer PD. Pilot study of correlation of pulp stones with cardiovascular disease. J Endod 2005; 31(7): 504-6.
Nayak M, Kumar J, Prasad LK. A radiographic correlation between systemic disorders and pulp stones. Indian J Dent Res 2010; 21(3): 369-73.
Ezodini AF, Mohammadi Z, Hashemian Z, Sadr Bafghi M, Hedayati A, Rahmani MJ. Exploring the relationship between dental pulp stones and ischemic cardiovascular disease. Tehran University of Medical Sciences Journal. 2009; 22(1): 74-80. (Persian)
Malhotra S, Rupam K, Kanwalpreet K. Prevalence of pulp stones in north Indian population and its correlation with renal stones- a clinical radiographic study. Indian J Com Dent Care 2012; 2(1): 127-33.
Horsley S, Beckstrom B, Clark S, Scheetz J, Zafrulla K, FarmanAllan G. Prevalence of carotid and pulp calciﬁcations: A correlation using digital panoramic radiographs. Int J CARS 2009; 4(2): 169-73.
Baghdady VS, Ghose LJ, Nahoom HY. Prevalence of pulp stones in a teenage Iraqi group. J Endod 1988; 14(6), 309-11.
Kansu O, Ozbek M, Avcu N, Aslan U, Kansu H, Gençtoy G. Can dental pulp calcification serve as a diagnostic marker for carotid artery calcification in patients with renal diseases? Dentomaxillofac Radiol 2009; 38(8):
542-5.