نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار، گروه میکروبیولوژی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه، ساوه، ایران.
2 دندانپزشک
3 گروه میکروبیولوژی، دانشکده علوم تخصصی دامپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
4 دانشیار، گروه پروتز ثابت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی کرمان، ایران.
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Based on reports of contamination of dental units, its consequences and the importance of dental surface antiseptics, this study aimed to investigate the effect of new antiseptic solutions on contamination levels in the dental units of Department of Restorative Dentistry, Islamic Azad University in Tehran.
Materials & Methodes: This experimental study was carried out on nine units of the Restorative Department. A random sampling was carried out and then the experimental sulfaces were disinfected randomly using one of the 3 following solutions: Septisurface, Anios DDSH, and Biosanitized (activated H2O2). Subsequently, microbial sampling was performed at 3 time points and the bacterial colonies were counted. The bacterial species were identified using the specific tests. The data were analyzed using paired t test and one way analysis of variance at 0.05 levels.
Resultes: The study demonstrated that all surfaced were contaminated before disinfection. Staphylococcus aureus and Streptococcus pyogenes had the highest and the lowest prevalence respectively. There were statistically significant difference between before and after treatment for all of the solutionse (P=0.001). However, no difference between the 3 solutions on their effecs on gram positive bacteria was found.
Conclusion: There were no significant differences between the 3 solutions tested on this study in terms of disinfection effect. However, all solutions significantly reduced surface contamination.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
یکی از مشکلات اساسی که امروزه با آن مواجه هستیم، افزایش روزافزون بیماریهای خاص در میان شاغلین رشته دندانپزشکی است.(2و1) اهمیت این مسئله در این است که به علت تماس حرفه‌ای این افراد با افراد دیگر جامعه (بیماران) ریسک انتشار عفونت در جامعه بالا می‌باشد لذا کنترل عفونت از مباحث مهم در علوم پزشکی است.(4و3) تاکنون ترکیبات و مواد ضدعفونیکننده گوناگونی توسط شرکت‌های مختلف ساخته شده که هر یک دارای معایب و مزایایی می‌باشند و ویژگی‌های متفاوتی دارند. به همین دلیل گاه انتخاب یک ضدعفونیکننده مناسب کار مشکلی است چرا که شرکت‌های سازنده در اغلب موارد در توصیف محصول خود اغراق می‌نمایند و مشکل عمده، نگرانی از عدم کارایی محلولهای ضدعفونی برای کنترل عفونت در سطوح دندانپزشکی می‌باشد که استفاده از این مواد گاهی میتواند خسارتهای جبران ناپذیری ایجاد نماید.(4) لذا ضروری است پیش از استفاده و توصیه این قبیل محصولات جدید آزمایشاتی مبنی بر بررسی صحت نکات ذکر شده توسط شرکت‌های سازنده انجام پذیرد. در سالهای اخیر تحقیقات متعددی در کشورهای مختلف در خصوص ارزیابی تأثیر ضدعفونیکنندهها و آنتیسپتیکها بر عوامل باکتریایی صورت گرفته است. نکته حائز اهمیت اثر محلولهای ضدعفونیکننده به خصوص محصولات تولید شده در ایران، بر سطوح دندانپزشکی است. تاکنون تست کلینیکی مشابه این روش بر روی محصولات جدید بایوسانی تایزر (H2O2) فعال شده، آنیوس دی دی اس اچ (Anius D.D.S.H.) و سپتی سورفیس (Septisurface)، محصول شرکت (SaniSwiss) انجام نشده است. لذا در این تحقیق حاضر اثر ضدباکتری سه نوع محلول ضدعفونیکننده بر روی سطوح کار دندانپزشکی مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روشها
روش تحقیق از نوع تجربی بود. جامعه مورد بررسی در این تحقیق یونیتهای موجود در بخش ترمیمی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران در پایان استفاده از آنها در آن روز بود. تعیین حجم نمونه بر اساس میزان آلودگیهای گزارش شده یونیتهای دندانپزشکی تعیین گردید. برای هر محلول ضدعفونیکننده، 3 یونیت و از هر یونیت 3 سطح انتخاب گردید که از هر سطح در 4 زمان (قبل از ضدعفونی و سه مدت زمانی پس از ضدعفونی) نمونه‌برداری صورت گرفت. یعنی در مجموع برای هر محلول 36 نمونه تعیین شد و چون 3 محلول مورد نظر بود، در کل 108 نمونهگیری در این آزمایش انجام گرفت. نمونه‌برداری پس از پایان کارهای بالینی بخش، نمونهها به صورت کاملاً تصادفی (با قرعهکشی) در محلهای مورد نظر در سه گروه، که هر گروه شامل سه یونیت دندانپزشکی و در هر یونیت از سه سطح شامل پشت سری، سینی نگهداری لوازم کار دندانپزشک و پانل تنظیمکننده ارتفاع دستگاه استفاده شد. از کلیه قسمت‌های انتخاب شده برای نمونه‌برداری در فواصل زمانی مشخص 7 روز از یونیتهای مختلف نمونه‌برداری در 3 نوبت انجام شد. برای نمونه‌برداری از لوله‌های محیط کشت پپتون و‌اتر (مرک-آلمان) با حجم 2 سی‌سی در لوله‌های آزمایش همراه با سوآپ پنبه‌ای استریل استفاده گردید. در این خصوص از سطح مورد نظر انتخاب شده به ابعاد 3×3 میلی‌متر را توسط سواپ استریل در چند جهت نمونه‌برداری انجام شد. در ادامه نمونه‌برداری از سطوح، بعد از گندزدایی توسط محلولهای گندزدای (ضدعفونی) بایوسانی تایزر (H2O2) فعال شده، آنیوس دی دی اس اچ (Anius D.D.S.H.) و سپتی سورفیس (Septisurface)، فعال شده با یکبار اسپری کردن محلولها به صورت عمودی بر روی سطح مورد نظر با فاصله مشخص انجام شد.
بایوسانی تایزر (H2O2)فعال شده: این ترکیب آماده مصرف بوده و تأثیرگذاری آن بسیار سریع و کمتر از 30 ثانیه است. بر روی بسیاری از قارچهای بیماریزا نظیر کاندیدا و آسپرژیلوس و باکتری‌هایی مانند پسودوموناس، کلستریدیوم، استافیلوکوکوس اورئوس، اشریشیاکلی اثر داشته و آنها را از بین می‌برد. بر اساس گزارشات شرکت سازنده ویروس‌هایی نظیر HBV، HCV، HIV و H1N1 را طی 30 ثانیه بعد از مصرف از بین می‌برد.(5)
آنیوس‌دی‌دی‌اس‌اچ (Anios D.D.S.H): این ترکیب دارای دو عامل مؤثره و ضدمیکروبی از مشتقات گوانیدی و آمونیوم کواترنر است. این فرآورده بر انواع باکتری‌ها نظیر سالمونلا، پسودوموناس، آسینتوباکتر، مایکوباکتریوم توبرکلوزیس، قارچها، بدون پوشش (روتاویروس‌‌ها) و ویروس‌های پوشش‌دار (HIV, HBV) مؤثر است.(6)
سپتی سورفیس (Septi Surface): سپتیسورفیس محصولی است که در آن با بهره‌گیری از سه نوع ضدعفونیکننده قدرتمند، قادر به از بین بردن طیف وسیعی از باکتری‌های گرم مثبت، گرم منفی، ویروسها و قارچها می‌باشد. مواد مؤثره این ترکیب هگزا متیلن بیس کلروفنیل بی‌گوانید (کلر هگزیدین)، آلکیل دی متیل بنزیل آمونیوم کلراید و اتانول است. کلر هگزیدین با خواص ماندگار و پایدار خود، با مکانیسم‌هایی متفاوت قادر به از بین بردن انواع عوامل بیماریزا است.(6)
نمونه برداری: نمونه‌برداری در فواصل زمانی پیشنهادی کارخانه سازنده توسط سوآپ انجام گردید. به منظور جلوگیری از رشد و تزاید میکروبها بلافاصله بعد از ارسال نمونهها به آزمایشگاه کشت در سطح محیط پلیت کانت آگار (PCA-مرک- آلمان) به منظور شمارش میکروبهای هوازی مزوفیل (دمای 37-30 درجه سانتیگراد) انجام گرفت. همچنین نمونهها بر روی محیط کشتهای تریپتیکازسویآگار (هایمدیا-هندوستان)، محیط‌های اختصاصی کروموژنیک (مرک-آلمان) اشریشیاکلی، کاندیدا آلبیکنس، پسودوموناس آئروژینوزا به منظور جداسازی کامل باکتری‌ها کشت داده شد.(8و7) بعد از گذشت 24 ساعت کلنیهای رشد یافته بر روی محیط کشت بررسی و با انجام رنگآمیزی گرم و آزمونهای بیوشیمیایی اختصاصی نظیر OF، TSI، سیمون سیترات، SIM، اوره براث (مرک-آلمان) و اکسیداز، کاتالاز، کواگولاز، لستیناز و تخمیر قند مانیتول (هایمدیا-هندوستان) باکتری‌ها شناسایی شدند. برای اطمینان از عملکرد محیط‌های کشت در توانایی رشد میکروبهای مورد انتظار از سوشهای استاندارد کنترل مثبت استافیلوکوکوس اورئوس، اشریشیاکلی، پسودوموناس آئروژینوزا، کاندیدا آلبیکنس، آسپرژیلوس نایجر استفاده شد. جهت ارزیابی اثرات ضدمیکروبی روی جدایه‌های حاصل از مرحله غربالگری آزمون حداقل غلظت ممانعتکننده از رشد (MIC) انجام گرفت و برای انجام آزمون از روش Serial Dilution Method استفاده گردید در ادامه بررسی، حداقل غلظت کشندگی (MBC) نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. در این تحقیق برای آنالیز دادههای حاصل از آزمایش و به منظور بررسی معنیدار یا غیرمعنیدار بودن تاثیر سه محلول ضدعفونیکننده جدید مورد مطالعه در زمانهای مختلف از تحلیل واریانس یکطرفه (One Way ANOVA) استفاده گردید. برای مقایسه بین ضدعفونیکنندهها در هر یک از زمان ها از آنالیز واریانس یکطرفه استفاده شده و جهت مقایسه هر تعداد کلنی‌ها در یک از زمان ها با قبل از ضدعفونی t زوجی به کار برده شد (05/0α=).
یافته ها
نتایج کشت نمونه‌های گرفته شده از قسمت‌های مختلف یونیتهای دندانپزشکی که در روش کار نمونه برداری شرح داده شده است بیانگر این موضوع است که در نمونه‌های بررسی شده قبل از استفاده از محلولهای ضدعفونیکننده، تمامی نمونهها دارای آلودگی باکتریایی بوده که نتایج آزمون، نشان دهنده این است که 100 درصد تمامی نمونهها دارای آلودگی باکتریایی گرم مثبت و 78 درصد نمونهها علاوه بر آلودگی باکتریایی گرم مثبت دارای آلودگی باکتریایی از نوع گرم منفی نیز بوده‌اند. نتایج شمارش میکروبهای هوازی مزوفیل (37 درجه) در مرحله غربالگری قبل و بعد از ضدعفونی با 3 نوع محصول ضدعفونی کننده در جداول 3-1 به تفکیک ذکر گردیده است. در این آزمایش مشخص شد که تعداد باکتری‌های گرم مثبت در هر سه سطح و در سه زمان متفاوت مورد ارزیابی بیشتر از سایر باکتری‌ها بوده است. سه زمان به کار رفته در این آزمون برای H2O2 شامل، زمان اصلی که زمان توصیه شده توسط کارخانه سازنده می‌باشد و بر اساس اطلاعات مندرج بر روی بسته 1 دقیقه بوده است و در این تحقیق زمان کمتر (30 ثانیه) و زمان بیشتر (2 دقیقه) توصیه کارخانه بعد از ضدعفونی نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان میدهد که در زمان توصیه شده کارخانه در سطوح پشت سری و تنظیمکننده ارتفاع صندلی این ماده کارآمد بوده و توانسته باکتری‌های گرم منفی را از بین ببرد، در حالی که در سایر موارد تعدادی کلنی باکتری حتی پس از اعمال ضدعفونی مشاهده گردید. در زمان 2 دقیقه تمامی باکتری‌های گرم مثبت و منفی در تمامی سطوح از بین رفته‌اند (جدول 1). به منظور بررسی اثر ضدعفونیکنندهسپتی سورفیس فعال، این ماده در سه زمان به کار رفته است، زمان اصلی که زمان توصیه شده توسط شرکت سازنده می‌باشد و بر اساس اطلاعات مندرج بر روی آن 3 دقیقه بوده است و در این تحقیق زمانی کمتر (1 دقیقه) و زمانی بیشتر (5 دقیقه) از توصیه کارخانه بعد از ضدعفونی نیز بکار رفت. نتایج نشان میدهد که در زمان توصیه شده کارخانه در هیچکدام از سطوح مورد بررسی این محلول نتوانست به طور کامل عوامل بیماریزا را از بین ببرد، بدیهی است که در زمان کمتر نیز اثر مثبتی نداشته است و تنها از تعداد باکتری‌ها و کلنی‌ها کاسته است. در حالتی که این محلول به مدت بیشتری (5 دقیقه) بر روی سطوح مورد نظر بوده است (جدول 2).
جدول 1 : میانگین تعداد کلنیهای میکروب های جداسازی شده از قسمت‌های مختلف یونیت قبل و بعد از ضدعفونی بوسیله محلول ضدعفونیH2O2
|
سطح نمونه برداری |
نوع باکتری |
تعداد نمونه (تکرار) |
میانگین و انحراف معیار شمارش کلنی (CFU/ml) در زمانهای مختلف |
|||
|
قبل از ضدعفونی |
بعد از ضدعفونی |
|||||
|
30 ثانیه |
60 ثانیه |
2 دقیقه |
||||
|
پشت سری |
استافیلوکوکوس اورئوس-استرپتوکوک پیوژن- باسیلوس سرئوس-باسیلوس سوبتیلیس |
9 |
9/381±3/1346 |
7/157±2/684 |
8/3±3/11 |
0/0 |
|
اشریشیاکلی- سودوموناس آئروژینوزا |
2/177±8/792 |
9/43±9/141 |
0/0 |
0/0 |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
سینی وسایل |
استافیلوکوکوس اورئوس-استرپتوکوک پیوژن- باسیلوس سرئوس-باسیلوس سوبتیلیس |
9 |
8/513±5/1828 |
5/181±9/845 |
5/5±7/19 |
0/0 |
|
اشریشیاکلی- سودوموناس آئروژینوزا |
1/446±8/1604 |
3/146±5/593 |
9/2±6/8 |
0/0 |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
تنظیم کننده ارتفاع صندلی |
استافیلوکوکوس اورئوس-استرپتوکوک پیوژن- باسیلوس سرئوس-باسیلوس سوبتیلیس |
9 |
2/410±0/1631 |
4/168±3/731 |
4/4±2/15 |
0/0 |
|
اشریشیاکلی- سودوموناس آئروژینوزا |
4/190±3/856 |
7/62±4/231 |
0/0 |
0/0 |
||
*) 001/0P< مقایسه نسبت به قبل از ضدعفونی
جدول 2 : میانگین تعداد کلنیهای میکروبهای جدا شده از قسمت‌های مختلف یونیت قبل و بعد از ضدعفونی بوسیله محلول ضدعفونی سپتیسورفیس
|
سطح نمونه برداری |
نوع باکتری |
تعداد نمونه |
میانگین و انحراف معیار شمارش کلنی (CFU/ml) در زمانهای مختلف |
|||
|
قبل از ضدعفونی |
بعد از ضدعفونی |
|||||
|
1 دقیقه |
3 دقیقه |
5 دقیقه |
||||
|
پشت سری |
استافیلوکوکوس اورئوس-استرپتوکوک پیوژن- باسیلوس سرئوس-باسیلوس سوبتیلیس |
9 |
3/390±3/1273 |
6/201±5/841 |
0/17±4/61 |
0/0 |
|
اشریشیاکلی- سودوموناس آئروژینوزا |
2/163±4/765 |
1/119±9/487 |
9/6±9/25 |
0/0 |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
سینی وسایل |
استافیلوکوکوس اورئوس-استرپتوکوک پیوژن- باسیلوس سرئوس-باسیلوس سوبتیلیس |
9 |
7/503±1/1794 |
3/245±2/996 |
1/22±7/89 |
9/1±2/5 |
|
اشریشیاکلی- سودوموناس آئروژینوزا |
2/402±8/1577 |
0/155±6/619 |
3/13±4/48 |
9/0±4/2 |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
تنظیم کننده ارتفاع صندلی |
استافیلوکوکوس اورئوس-استرپتوکوک پیوژن- باسیلوس سرئوس-باسیلوس سوبتیلیس |
9 |
6/419±9/1601 |
9/181±1/795 |
4/20±8/82 |
5/0±8/1 |
|
اشریشیاکلی- سودوموناس آئروژینوزا |
0/224±4/904 |
4/133±7/546 |
7/7±2/31 |
0/0 |
||
*) 001/0P< مقایسه نسبت به قبل از ضدعفونی
به منظور بررسی اثر ضدعفونیکنندهآنیوس (D.D.S.H) سه زمان به کار رفته شامل، زمان اصلی که زمان توصیه شده شرکت سازنده بود و بر اساس اطلاعات مندرج بر روی آن 5 دقیقه بوده است و در این تحقیق زمانی کمتر (3 دقیقه) و زمانی بیشتر (7 دقیقه) از توصیه کارخانه بعد از ضدعفونی نیز مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان میدهد که در زمان توصیه شده کارخانه در هیچکدام از سطوح مورد بررسی این محلول نتوانست به طور کامل عوامل بیماریزا را از بین ببرد. زمانی که این محلول به مدت بیشتری (7 دقیقه) بر روی سطوح مورد نظر بوده است، توانسته در پشت سری بیمار هر دو نوع باکتری گرم مثبت و منفی و در تنظیمکننده ارتفاع صندلی و سینی وسایل باکتری‌های گرم منفی را به طور کامل از بین ببرد (جدول 3). با توجه به نمودار مقایسه میانگین کاهش تعداد کلنی باکتری‌های گرم مثبت و گرم منفی در بین محلولهای ضدعفونیکننده (نمودار 1) و (نمودار 2) درسه زمان متفاوت مورد استفاده در این تحقیق مشخص می‌شود. بیشترین میزان اثر این مواد در زمانی بیشتر از مدت مشخص شده توسط کارخانه می‌باشد، در زمان کمتر میزان کلنیهای رشد یافته بسیار بیشتر است. همانطور که در نمودار مشخص گردیده است بین مواد شیمیایی به کار رفته اختلاف معنی‌داری وجود ندارد، درحالی که در زمان توصیه شده توسط کارخانه و زمان بیشتر از آن اختلاف معنی‌داری بین مواد وجود دارد به طوری که محلول آنیوس (D.D.S.H) نسبت به دو محلول دیگر توانسته کلنیهای بیشتری را از باکتری‌های گرم منفی از بین ببرد. در حالی که بین دو محلول دیگر اختلاف معنیدار وجود ندارد.
جدول 3 : میانگین تعداد میکروبهای جداسازی شده از قسمت‌های مختلف یونیت قبل و بعد از ضدعفونی بوسیله محلول ضدعفونی آنیوس D.D.S.H
|
سطح نمونه برداری |
نوع باکتری |
تعداد نمونه |
میانگین و انحراف معیار شمارش کلنی (CFU/ml) در زمانهای مختلف |
|||
|
قبل از ضدعفونی |
بعد از ضدعفونی |
|||||
|
3 دقیقه |
5 دقیقه |
7 دقیقه |
||||
|
پشت سری |
استافیلوکوکوس اورئوس-استرپتوکوک پیوژن- باسیلوس سرئوس-باسیلوس سوبتیلیس |
9 |
7/368±3/1246 |
1/144±6/732 |
1/11±9/48 |
0/0 |
|
اشریشیاکلی- سودوموناس آئروژینوزا |
1/157±9/724 |
3/103±2/451 |
9/4±3/18 |
0/0 |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
سینی وسایل |
استافیلوکوکوس اورئوس-استرپتوکوک پیوژن- باسیلوس سرئوس-باسیلوس سوبتیلیس |
9 |
9/490±6/1724 |
2/206±1/883 |
7/7±6/34 |
9/0±8/3 |
|
اشریشیاکلی- سودوموناس آئروژینوزا |
2/408±4/1595 |
9/134±3/608 |
3/5±6/21 |
0/0 |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
تنظیم کننده ارتفاع صندلی |
استافیلوکوکوس اورئوس-استرپتوکوک پیوژن- باسیلوس سرئوس-باسیلوس سوبتیلیس |
9 |
5/396±5/1584 |
0/159±8/763 |
9/8±0/39 |
8/0±4/1 |
|
اشریشیاکلی- سودوموناس آئروژینوزا |
0/218±2/896 |
5/111±5/484 |
6/3±7/10 |
0/0 |
||
*) 001/0P< مقایسه نسبت به قبل از ضدعفونی
نمودار 1 : مقایسه میانگین کاهش تعداد کلنی باکتری‌های گرم مثبت بین مواد ضدعفونیکننده بر حسب زمانهای مختلف
T1) بعد 3 دقیقه ؛ T2 بعد 5 دقیقه؛ T3 بعد 7 دقیقه)
نمودار 2 : مقایسه میانگین کاهش تعداد کلنی باکتری‌های گرم منفی بین مواد ضدعفونیکننده بر حسب زمانهای مختلف
T1) بعد 3 دقیقه ؛ T2 بعد 5 دقیقه؛ T3 بعد 7 دقیقه)
نتایج جداسازی و تعیین هویت جدایه‌های به دست آمده در مرحله غربالگری: نتایج جدول 4 به تفکیک هر یک از مواد ضدعفونی مورد استفاده نشان میدهد از بین باکتری‌های یافت شده بر روی سطوح مورد آزمایش قبل از ضدعفونی بیشترین فراوانی مربوط به استافیلوکوکوس ارئوس بوده که فراوانی آن 3/32 درصد بود و کمترین فراوانی مربوط به استرپتوکوک به میزان 1/3 درصد بوده است. بررسی‌های انجام شده بر روی باکتری‌های باقیمانده بر روی سطوح پس از ضدعفونی توسط هریک از محلولها در زمان توصیه شده توسط کارخانه بیان گردیده است.
نتایج حاصل از حداقل غلظت ممانعتکننده از رشد (MIC): بر اساس نتایج حاصل از MIC می‌توان صحت آزمایشات میکروبی را تأیید نمود. نتایج این تحقیق در جدول 5 آمده است بر اساس نتایج هرچه مخرج کسر کوچکتر باشد یعنی مقاومت باکتری بیشتر بوده و محلول در غلظتهای بالا هم توانایی ممانعت از رشد باکتری را نداشته است.
جدول 4 : توزیع فراوانی انواع باکتری‌های یافت شده بعد از ضدعفونی، بر روس سطوح مورد نمونهگیری از یونیتهای بخش ترمیمی دانشگاه آزاد به تفکیک نوع محلول
|
نام باکتری |
قبل از ضدعفونی |
نوع محلول |
H2O2 فعال شده |
آنیوس D.D.S.H |
سپتیسورفیس |
||||
|
درصد |
تعداد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
|
|
استافیلوکوکوس اورئوس |
3/32 |
20 |
بعد از ضدعفونی |
8/42 |
3 |
8/36 |
7 |
3/33 |
7 |
|
باسیلوس سرئوس |
6/24 |
16 |
بعد از ضدعفونی |
6/28 |
2 |
2/26 |
5 |
5/28 |
6 |
|
باسیلوس سوبتیلیس |
0/20 |
13 |
بعد از ضدعفونی |
6/28 |
2 |
1/21 |
4 |
8/23 |
5 |
|
پسودوموناس آئروژینوزا |
3/12 |
8 |
بعد از ضدعفونی |
0/0 |
0 |
5/10 |
2 |
2/14 |
3 |
|
E. coli |
7/7 |
5 |
بعد از ضدعفونی |
0/0 |
0 |
3/5 |
1 |
0/0 |
0 |
|
استرپتوکوکوس پیوژن |
1/3 |
2 |
بعد از ضدعفونی |
0/0 |
0 |
0/0 |
0 |
0/0 |
0 |
جدول 5 : نتایج حاصل از MIC بر حسب µg/ml
|
|
استافیلوکوکوس اورئوس |
باسیلوس سرئوس |
باسیلوس سوبتیلیس |
پسودوموناس آئروژینوزا |
E. coli |
استرپتوکوکوس پیوژن |
|
H2O2 فعال شده |
16/1 |
64/1 |
64/1 |
128/1 |
128/1 |
256/1 |
|
آنیوس D.D.S.H |
8/1 |
32/1 |
32/1 |
64/1 |
128/1 |
128/1 |
|
سپتیسورفیس |
8/1 |
32/1 |
64/1 |
256/1 |
256/1 |
128/1 |
بحث
از بین بردن عوامل بیماریزا، جلوگیری از شیوع آنها و به طور کلی کنترل عفونت از نکات کلیدی در دندانپزشکی است. یکی از مشکلات مهم در دندانپزشکی در پاره‌ای موارد احتمال انتقال بیماری می‌باشد؛ لذا مواد شیمیایی مختلفی جهت ضدعفونی محیط و ابزار دندانپزشکی عرضه می‌گردد. به منظور بررسی اثر سه محلول ضدعفونیکننده جدید بر روی سطوح دندانپزشکی این تحقیق انجام گرفت. در بین سه سطح مورد آزمایش (پشت‌سری، سینی وسایل و تنظیمکننده ارتفاع صندلی) بیشترین میزان آلودگی مربوط به سینی وسایل و کمترین میزان آلودگی مربوط به پشت‌سری می‌باشد. کمتر بودن میزان آلودگی در پشت سری به خاطر استفاده از پوشش پلاستیکی است که دانشجویان قبل از شروع کار مورد استفاده قرار می‌دهند. اما میز وسایل که بیشترین میزان آلودگی را نشان داد در اغلب موارد فاقد پوشش می‌باشد. همچنین این سطح به خاطر وسعت زیاد و قرار گرفتن در معرض آلودگی‌ها میکروبهای بیشتری را به خود می‌گیرد. با بررسی‌های انجام گرفته قبل و بعد از ضدعفونی، شناسایی نوع میکروارگانیسم‌ها و همچنین تفکیک گرم مثبت و منفی مشخص گردید هیچکدام از سه محلول مورد آزمایش در زمان توصیه شده توسط شرکت سازنده از کارایی لازم برخوردار نیستند. در این تحقیق مشخص شد بیشترین نوع آلودگی در سطوح مورد آزمایش در بخش ترمیمی دانشکده دندانپزشکی قبل از ضدعفونی مربوط به استافیلوکوک اورئوس بوده و کمترین میزان مربوط به استرپتوکوک می‌باشد. هر چند که این باکتری‌ها از انواعی است که در بیشتر محیط‌ها یافت می‌شوند و به طور معمول خطر چندانی ایجاد نمی‌کنند ولی در مواردی که فرد ضعیف و مسن باشد یا به بیماریهای قلبی عروقی، کبدی یا کلیوی دچار باشد عوارض شدیدی خواهد داشت.(9) بر اساس تحقیقات انجام گرفته مقاوم‌ترین و فراوان‌ترین باکتری استافیلوکوک اورئوس می‌باشد و ترکیبات شیمیایی گسترده‌ای که در این تحقیقات به کار گرفته نتوانسته است به طور کامل موثر واقع شوند. این باکتری هرچند که اسپور ندارد اما از تمام باکتری‌های بدون اسپور نسبت به عوامل فیزیکی و شیمیایی مقاوم‌تر است. حتی در محیط‌های خشک به مدت چند ماه و یا در دما 60 درجه به مدت یک ساعت زنده می‌ماند. وجود کپسول یا لعاب خارج سلولی یکی از دلایل مقاومت این باکتری محسوب می‌شود. غشاء سیتوپلاسمی سه لایه آن نیز دلیل دیگری بر مقاومت آن محسوب می‌شود. در بین ترکیبات به کار رفته H2O2 فعال شده توانست این باکتری را به میزان بیشتری در مقایسه با سایر محلولهای نابود کند.(12-10) باسیلوس‌ها نیز که از نظر فراوانی در مقام دوم و سوم قرار داشتند از باکتری‌هایی محسوب می‌شوند که در گردوغبار هوا به فراوانی یافت می‌شوند. باسیلوس سرئوس از باکتری‌های هوازی گرم مثبت و اسپوردار است. اسپورها می‌توانند به باسیل تبدیل شده و منجر به بروز مسمومیت گردند. اسپور آنها در برابر عوامل خارجی مقاومت زیادی دارد اسپور میتواند این باکتری را در برابر حرارت، سرما، خشکی، مواد شیمیایی و تشعشعات زنده نگه دارد. علت مقاوم بودن اسپور را به ضخامت جدار، نفوذناپذیری پوشش خارجی اسپور، کم بودن فعالیت متابولیکی و کمی آب آن نسبت می‌دهند. همچنین هنگام ساخته شدن اسپور مواد داخل باکتری متراکم شده تا درون اسپور قرار گیرد. نیروی ناشی از این عمل سبب پایدار شدن اتصالهای سستی می‌شود که قبلاً در باکتری موجود بوده و به آسانی تحت تأثیر عوامل فیزیکی شکسته می‌شود.(13) در تحقیق لاسمی(16) با هدف مقایسه تأثیر محلول نانوسیل و دکونکس بر آلودگی یونیتهای دندانپزشکی در دانشگاه آزاد انجام شد. نتایج نشان داد آلودگی‌ها به ترتیب مربوط به دسته چراغ، کلید بالا و پایین برنده و دسته تابوره بوده است. میزان آلودگی در بخش‌های مختلف بررسی شد که بیشترین میزان آلودگی مربوط به بخش رادیولوژی بوده‌است. در این تحقیق آلودگی قسمت‌های مختلف یونیت ثابت شد اما بیشترین آلودگی به ترتیب مربوط به سینی وسایل کار، تنظیمکننده ارتفاع صندلی و پشت‌سری بیمار بوده است. از مشکلات پژوهش انجام گرفته این بود که آنها نتایج را به صورت کیفی بیان داشتند و میزان کاهش تعداد کلنیهای باکتری همچنین نوع آنها را قبل و بعد از ضدعفونی اشاره نکرده‌اند. همچنین تعداد نمونه‌های بررسی شده برای قسمت‌های مختلف یونیت برای ضدعفونیکنندههای مختلف یکسان نبوده است. در حالی که ما در این تحقیق میزان آلودگی را به صورت کمی بیان کرده و نوع باکتری‌ها را نیز قبل و بعد از ضدعفونی مشخص کردیم. از تحقیقات مشابه در این زمینه می‌توان به تحقیق واحدی و همکاران(15) اشاره کرد در آن تحقیق اثر ضدمیکروبی 4 ترکیب پوویدین 10 درصد، میکروتن 2 درصد، هیپوکلریت سدیم 25/5 درصد و اتانل 70 درصد در سه زمان 1، 2 و 3 دقیقه مورد استفاده قرار گرفت. آنها این ترکیبات را برای ضدعفونی هندپیس‌های آلوده به استافیلوکوک طلایی، پسودوموناس آئروژینوزا و کاندیدا آلبیکنس به کار بردند. نتایج نشان داد که با افزایش زمان تیمار مواد شیمیایی رشد میکروارگانیسم‌ها کاهش می‌یابد. ترکیبات فوق بر کاندیدا آلبیکنس و پسودوموناس مثبت بود؛ در حالی که استافیوکوکوس مقاومت بیشتری به محلول شیمیایی نشان می‌داد. در بین محلولهای فوق اتانل 70 درصد کارایی بیشتری را نشان داده است.(15) نتایج فوق با نتایج حاصل از تحقیق حاضر همسو است. هرچند که محلولهای شیمیایی به کار رفته متفاوت است اما مقاومت استافیلوکوکوس اورئوس در این دو تحقیق بیشتر از سایر میکروارگانیسم‌ها بوده است. معتمدی(19) میزان آلودگی باکتریایی سطوح یونیتهای دندانپزشکی در بخش جراحی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد را مورد برسی قرار داد. یافته‌های حاصل از این تحقیق نشان داد که 8/95 درصد نمونهها دارای رشد باکتریایی بوده که این نتایج مطابق نتایج تحقیق ما می‌باشد. در این تحقیق در بین باکتری‌ها غیربیماریزا باسیلوس سوبتلیس بیشترین فراوانی را داشته و از میان باکتری‌های بیماریزا استرپتوکوک فراوان‌ترین باکتری پیش از انجام ضدعفونی بوده است. آنها علاوه بر نوع باکتری بخش‌های از یونیت را از نظر میزان آلودگی بررسی کردند. وی دریافت کلیدهای تغییر وضعیت یونیت بیشترین میزان آلودگی باکتریایی و دستگیره چراغ کمترین میزان آلودگی را در مقایسه با سایر قسمت‌های مورد نمونهگیری داشت. از نظر میزان آلودگی تحقیق ما با تحقیق انجام یکسان است. اما از نظر میزان آلودگی بر خلاف تحقیق آنها که کلیدهای تغییر وضعیت یونیت را آلوده‌ترین بخش گزارش کرده بودند؛ در تحقیق ما این بخش یونیت در درجه دوم از نظر آلودگی قرار داشت.(17) در تحقیقی که توسط مهدویان و همکاران(1) بر روی آلودگی باکتریایی یونیتهای بخش پروتز دانشکده دندانپزشکی مشهد انجام شد، قسمت‌های زیادی از یونیتها مورد بررسی قرار گرفت و اهمیت استفاده از ماده ضدعفونیکننده جهت از بین بردن میکروارگانیسم‌ها نشان داده شد. نتایج حاصل از این تحقیق تا حدودی با تحقیق ما مطابقت دارد. در هر دو تحقیق درصد بالایی از نمونهها قبل از ضدعفونی آلوده بودند و استافیلوکوک اورئوس بیشتریت درصد فراوانی را در بین باکتری‌های یافت شده داشت. اما تفاوت این تحقیق با تحقیق ما در این است که در تحقیق ما بیشترین درصد آلودگی مربوط به سینی‌وسایل یونیت بود اما آنها آلوده‌ترین بخش را دستگیره چراغ معرفی کردند. این امر به واسطه استفاده از تکنیکها و تجهیزات متفاوت برای کنترل عفونت در مراکز متفاوت می‌باشد.(16) در جمع بندی کلی می‌توان گفت که با وجود اینکه سطوح مورد آزمایش در این تحقیق از سطوح غیربحرانی محسوب می‌شود و نیاز به ضدعفونی با محلولهای بسیار قوی ندارد و محلولهای ضدعفونی استفاده شده در این تحقیق فعالیت ضدباکتریایی لازم برای کاهش جمعیت باکتری‌ها را از خود نشان دادند. ولی از آنجایی که این سطوح در تماس مستقیم با بیمار و دندانپزشک می‌باشند میتواند در روند انتقال عفونت تاثیرگذار باشند. این تحقیق نشان داد که هیچکدام از محلولهای ضدعفونیکننده نتوانستند در زمان پیشنهادی کارخانه تمامی باکتری‌ها را از بین ببرد ولی در مدت زمان بیشتر از آنچه توصیه شده تعداد کلنیهای باکتریایی به طور چشمگیری کاهش یافت و به صفر نزدیک شدند. با توجه به اینکه نوع و فراوانی باکتری‌ها در جوامع مختلف متفاوت است در ایران به واسطه استفاده نادرست از آنتیبیوتیکها گونه‌های مقاوم باکتریایی ایجاد شده است، در نتیجه ضرورت دارد کارایی محلولهای ضدعفونیکنندهای که وارد کشور می‌شوند مجدداً مورد ارزیابی قرار گیرد. همچنین در شرایط کلینیکی عوامل زیادی نظیر میزان رطوبت، دما، فشار اکسیژن، وجود مواد ارگانیک، وجود گونه‌های باکتریایی متفاوت و میتواند بر روی اثر ضدباکتریایی محلولهای ضدعفونیکننده موثر باشد.(18)
نتیجه گیری
مقایسه محلولهای مورد استفاده نشان داد که محلول H2O2 فعال شده میتواند در زمانی بیشتر از زمان پیشنهاد شده کارخانه تمام باکتری‌های گرم مثبت و منفی هوازی را نابود کند و توانایی ضدعفونی کنندگی بیشتری نسبت به دو محلول دیگر، آنیوس (D.D.S.H) و سپتیسورفیس داشته باشد. باز آنجایی که زمان پیشنهادی کارخانه برای محصولات ضدعفونیکننده در شرایط آزمایشگاهی تعیین می‌شود، به نظر می‌رسد این محصولات در زمان توصیه شده کارخانه کارآیی مطلوب را ندارند، لذا ضرورت دارد به صورت عملی در یک محیط واقعی سطوح مورد نظر در دندانپزشکی که امکان انتقال بیماری را فراهم می‌کند مورد ارزیابی قرار داده شود و در غیر این صورت از مدت زمان بیشتری جهت ضدعفونی با هر ترکیبی استفاده گردد.
تشکر و قدردانی
این مقاله منتج از پایان نامه به شماره 17095 از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران می‌باشد. از کلیه کارکنان بخش ترمیمی دانشکده دندانپزشکی آن دانشگاه جهت همکاری بابت جمعآوری نمونهها و دکتر علی قاضیخانی بابت انجام آزمونهای آماری این تحقیق تقدیر به عمل میآید.
)