نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه ارتودنتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران
2 استاد گروه ارتودنتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران
3 استاد گروه پروتزهای دندانی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران
4 استادیار گروه ارتودنتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی لرستان، خرم آباد، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Occlusion stability following orthodontic treatments is a daunting challenge for orthodontists and this stability is maintained using retainer devices after the active phase of treatments. Although Hawley retainer has a wide application in retention objectives, the use of Essix retainers has been on a rise in recent years. The present study aimed to compare occlusal settling in orthodontic patients after using Essix and Hawley retainers using the T-Scan III technique for bite recordings in the retention period.
Materials and Methods: In this observational-analytical trial, 46 orthodontic patients (24 for Hawley and 22 for Essix retainers) were selected at the end of the active phase of the treatment. The patients used Hawley and Essix retainers at both jaws for 1 year, and the occlusal settling (occlusal contacts) was recorded by the T-Scan III technique at the initial time (T0), as well as 6 months (T1) and 1 year (T2) after retention. The intragroup and intergroup changes (percent) that occurred in occlusal contacts in different time intervals were statistically analyzed by paired t-test and student t-test, respectively.
Results: In the Hawley retainer group, the occlusal contacts significantly increased in the posterior teeth (7.708±13.5; P=0.008) and significantly decreased in the anterior teeth (7.416±11.791; P=0.005). On the other hand, in the Essix retainer group, occlusal contacts decreased in the posterior teeth (10.19±14.884; P=0.008) and significantly increased in the anterior teeth (10.381±18.591; P=0.005).
Conclusion: AS evidenced by the obtained results, both Hawley and Essix retainers caused changes in the occlusal contacts and relative vertical movement of posterior teeth in the patients after 6 months and 1 year of retention, compared to the initial time. Nonetheless, Hawley retainer seemed to ring about more posterior changes (settling) than Essix retainer. Due to the increase in posterior tooth contact and the decrease in anterior tooth contact with the use of Holly retainer, this retainer can be a better choice in deep bite cases. Furthermore, due to the reduction of posterior contacts in the first 6 months in the Essix license plate, it is suggested that the full-time use of this retainer be shortened.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
یکی از چالش‌های درمان‌های ارتودنسی، نگهداری و حفظ ثبات اکلوژن پس از درمان فعال با دستگاه‌های ارتودنسی ثابت است. ریتینر یک پلاک متحرک یا اجزای سیمی ثابت است که برای نگهداری عرض قوس و منظم و هم سطح کردن دندان‌ها پس از فاز فعال درمان مورد استفاده قرار می‌گیرند. در واقع، هدف ریتنشن نگهداری ثبات اکلوزالی می‌باشد.(1) از طرف دیگر، ستلینگ (Setling) عبارت از جابجایی نسبی در جهت عمودی در دندان‌های خلفی بعد از درمان‌های ارتودنسی است. یک دستگاه ریتینر ایده‌آل باید اجازه‌ی ستلینگ را به دندان‌ها بدهد.(2)
رایج‌ترین نگهدارنده‌های متحرک به کار رفته تا به امروز نگهدارنده‌ی هالی بوده است (تصویر 1). این نگهدارنده در واقع یک پلاک شامل کلاسپ روی مولرها و یک کمان لبیال از دندان نیش تا نیش حاوی لوپ‌های تنظیم می‌باشد. نگهدارنده‌ی Essix هم یک پلاک متحرک پلاستیکی-پلیمری شفاف بوده که استفاده از آن به خاطر نداشتن اجزای سیمی رو به افزایش است (تصویر 2). این اپلاینس گران نیست، به سرعت ساخته می شود، کم حجم بوده و استحکام مناسبی دارد. این اپلاینس بدون کلاسپ گیر داشته و با فانکشن و صحبت کردن تداخل ندارد. از طرف دیگر، نگهدارنده‌های ثابت یا باندشونده (Bonded) اغلب در مواردی به کار گرفته می‌شوند که پیش‌بینی می‌شود در شرایطی اختصاصی، دندان‌ها بی‌ثبات خواهند بود. از جمله‌ی این شرایط می‌توان به وجود رشد تأخیری، حفظ دیاستم، حفظ فضای ایجاد شده برای پونتیک یا ایمپلنت و حفظ فضای بسته شده‌ی اکسترکشن در بالغین اشاره کرد. ایراد عمده‌ی نگهدارنده های ثابت این است که با وجود نگه داشتن دندان‌ها در وضعیت ثابت، تأمین بهداشت در نواحی بین دندانی به ویژه ناحیه‌ی قدام فک پایین مشکل‌تر خواهد بود.(3)
روش‌های کمی ارزیابی تماس‌های اکلوژن، شامل کاربرد انواع کاغذهای آرتیکولاسیون و موم‌های اکلوزالی می‌باشند.(4) استفاده از اسپری‌های اکلوزالی به دلیل ضخامت بسیار نازک این لایه از دقت بسیار بالایی برخوردار بوده و در برخی موارد، نوارهای سیلک به عنوان بهترین وسیله برای ارزیابی‌های اکلوزال معرفی شده‌اند.(4) روش دیگر در این زمینه سونوگرافی اکلوزال است که در آن، برحسب توزیع صدا و زمان تماس آن، تماس‌های اکلوزالی ارزیابی می‌شوند.(5) ایندکس PAR (Peer assessment rating) نیز اولین ایندکس اکلوزالی کاربردی در این زمینه بود که در آن، مقادیر ایندکس‌های اکلوزالی طبق کست‌های دندانی در قبل و بعد از درمان و به صورت کمی تفسیر می‌گردد.(6) روش دیگر Objective grading system است که در آن، شرایط اکلوزالی با استفاده از کست‌ها و رادیوگرافی‌های پانورامیک قبل و بعد از درمان ارزیابی می‌گردد.(6)
با توجه به اینکه دنیای دیجیتال در تمام زمینه‌های علمی نفوذ کرده است و کارها را به صورت محسوس دقیق‌تر کرده و تکرارپذیری آنها را افزایش داده است و از این طریق، وقت کمتری را از کلینیسین می‌گیرد، لذا استفاده از روش‌های دیجیتال در سال‌های اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. یکی از این حیطه‌ها که جهت ارزیابی‌های کیفی و کمی وارد حیطه‌ی دیجیتال شده است، بحث ارزیابی تماس‌های اکلوزالی بیماران در کلینیک‌های دندانپزشکی است که در درمان‌های پروتز، ترمیمی و ارتودنسی کارآیی دارد.
یکی از سیستم های پیشرفته و دیجیتال برای ارزیابی‌های دینامیک اکلوزالی، T-scan III است که با آن می‌توان با دقت و شبیه‌سازی بسیار بالا، آنالیزهای اکلوزالی را به صورت کیفی و کمی انجام داد. این روش علاوه بر ارزیابی یک قسمت از دندان‌ها، کل سیستم دندانی را پوشش داده و آن را ارزیابی می‌نماید. در ارزیابی‌های کمی، شرایط اکلوزالی از نظر توزیع نیروها در نواحی قدام، پرمولر و مولرها و نیز میان دو سمت چپ و راست فک محاسبه می‌شود. در این روش، بیشترین تماس در هر سمت، تماس‌ها طبق انواع دندان (مولر و پرمولر)، وجود انحرافات فکی، زمان اکلوژن، تماس دندان‌ها در سمت کارگر و غیرکارگر و زمان اکلوژن برحسب انحراف فکی محاسبه می‌گردد. این سیستم تنها سیستم در دسترس برای اندازه‌گیری کمی نیروهای اکلوژن در طول زمان است و در کل، سیستم T-scan اعتبار و تکرارپذیری بیشتری در مقایسه با سایر روش‌ها دارد.(8و7)
در تحقیقات قبلی، تغییرات اکلوزالی متعاقب دوره‌ی ریتنشن درمان‌های ارتودنسی، بخصوص افزایش تعداد تماس‌های اکلوزالی پس از درمان‌های ارتودنسی نشان داده شده است.(2و1) در سال‌های اخیر استفاده از پلاک‌های ریتینر شفاف افزایش یافته و با توجه به پوشش اکلوزالی این اپلاینس، درباره‌ی اثرات آن بر تماس‌های اکلوزالی متعاقب درمان‌های ارتودنسی مقایسه‌ای با دیگر پلاک‌ها انجام نشده است. در این راستا، تحقیق حاضر با هدف ارزیابی تغییرات اکلوزالی میان دو گروه از ریتینرها شامل پلاک‌های Essix و هالی با استفاده از سیستم T-scan انجام شد.
تصویر 1 : نگهدارنده Hawley
تصویر 2 : نگهدارنده Essix
مواد و روش ها
تحقیق حاضر از نوع مقطعی و تحلیلی بود. پس از تصویب پروتکل تحقیق در کمیته‌ی اخلاق شورای پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد (کد طرح: 960997، کد اخلاق: 291. 1394. IRmums. Sel REC)، تعداد 46 بیمار ارتودنسی درمان شده در کلینیک تخصصی دانشکده‌ی دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد که همگی آماده‌ی مرحله‌ی دیباندینگ بودند، انتخاب و ارزیابی اکلوژن برای آنها انجام شد.
شرایط ورود به مطالعه (Inclusion criteria) شامل موارد زیر بود: تمام بیماران با دستگاه ثابت MBT 0.022 درمان شده بودند، سیستم دندانی برای بیماران قبل از درمان کامل بودند، بیماران طی دوره‌ی درمان نیازمند کشیدن چهار دندان پرمولر بودند، اورجت بیماران در انتهای درمان ثابت در حد نرمال (mm3-2) بود، ریتینر با ضخامت پلیت یک میلی متری گسترش یافته تا دندان مولر اول دایمی ادامه داشت، بیماران هیچ علامتی از ناراحتی TMJ در ابتدا و انتهای درمان نداشته و مشکل پریودنتال فعال در آنها مشاهده نگردید، تمام بیماران تا 6 ماه پس از برداشتن دستگاه ثابت از ریتینر به صورت تمام وقت استفاده کرده (به غیر از زمان غذا خوردن) و 6 ماه بعد هم فقط شب‌ها (10-8 ساعت) از دستگاه استفاده می کردند.
شرایط خروج از مطالعه (Exclusion criteria) شامل موارد زیر بود؛ وجود مشکلات ناحیه‌ی TMJ، وجود بیماری‌های عضلانی مانند اسپاسم‌های عضلانی، وجود مشکلات عصبی بیمار مانند استرس شدید یا اختلالاتی که منجر به دریافت دارو شود، وجود فضای بی‌دندانی پس از درمان، بیماران ارتوسرجری، بیماران غیرهمکاری که قبل از رسیدن به نتیجه‌ی قابل قبول درمان از نظر ارتودنتیست، اپلاینس‌های آنها برداشته شود. بیماران به دو گروه ریتینر Essix و هالی تقسیم شدند. انتخاب بیماران برای گروه‌های Essix و هالی تصادفی نبود زیرا هرکدام از ارتودنتیست ها با توجه به تجربه شخصی، ریتنشن بیماران خود را با یک نوع ریتینر انجام می دادند و ما در پروتکل ریتنشن
مداخله ای انجام ندادیم. در ابتدای دوره‌ی ریتنشن تا دو ساعت پس از برداشتن اپلاینس‌های ثابت (T0)، 6 ماه بعد (T1) و 1 سال بعد از پایان درمان (T2)، وضعیت اکلوژن بیماران با استفاده از روش نوین ثبت دیجیتالی T-Scan III (Tekscan, Inc. South Boston, MA, USA) مورد بررسی قرار گرفت (تصویر 3).
تصویر 3 : دستگاه T-Scan III همراه با سنسورها
روش دیجیتالی با دستگاه T-Scan III
در این روش، از یک برگه‌ی دو لایه‌ای Mylar از جنس پلی‌استر با ضخامت 85 میکرون و حاوی 2500 سلول حساس به فشار استفاده شد. این سنسورها جریان الکتریکی را برحسب میزان فشار اعمال شده به نرم‌افزار منتقل می‌کنند. بنابراین نیروهای نسبی و توزیع تماس‌های دندانی را ثبت کرده و شروع و دوره‌ی تماس را هم در 10 میلی‌ثانیه نشان می‌دهند. با وجود اینکه سنسورهای مورد استفاده در دستگاه چند بار مصرف هستند، ولی در این تحقیق برای کاهش میزان خطا برای هر بیمار و در هر دفعه ثبت بایت، از یک ورقه‌ی نو استفاده شد.
در هر بار ثبت بایت، از بیماران خواسته شد که سنسور را گاز گرفته و سنسور هم طوری تنظیم گردید که علامت قسمت قدامی آن روی خط میدساژیتال ورقه و بین دو سانترال قرار بگیرد. بعد از آن، بیماران 3 مرتبه‌ی متوالی دهان خود را در حداکثر تماس اکلوزالی بستند. پس از ثبت، نتایج به دست آمده به کامپیوتر منتقل گردید. برای جلوگیری از بروز خطای خستگی (Fatigue) عضلانی بیمار، بین هر بار بایت 3 دقیقه استراحت به بیمار داده شد (تصویر 4).
اطلاعات ثبت شده در دستگاه به صورت دوبعدی و سه‌بعدی قابل ثبت بوده و محل تماس، شدت تماس‌ها، اندازه‌ی محل تماس و نیز درصد نیروهای اکلوزالی وارده بر هر دندان در کنار همان دندان ثبت گردید. این نرم‌افزار قادر به تعیین مدت زمان سپری شده از اولین تماس تا حداکثر تماس دندانی بوده و مسیر حرکت فکی را طی بستن دهان و حرکات خارج مرکزی نشان می‌داد.
اطلاعات نرم‌افزار به صورت گراف‌هایی نمایش داده شد که در آنها، محور X، زمان (برحسب میلی‌ثانیه) و محور Y، استرس‌های گرفته شده توسط سنسور بوده است (از 0 تا 100 درصد). این گراف‌ها دارای یک فاز افزایشی (از شروع بستن فک تا اولین تماس)، یک فاز پلاتو (Maximum intercuspation) و یک فاز کاهشی (باز شدن دهان) می‌باشند. همچنین، روی تصویر نرم‌افزار یک آیکون الماسی‌شکل و قرمزرنگ، مرکز گرانش نیرو را نشان داده و خط رنگی متصل به آن هم حرکات فکی را طی جابجایی ثبت می‌کند (تصویر 5). متغیرهای ارزیابی شده در این تحقیق در تکنیک Tscan شامل موارد زیر بود:
- توزیع تماس و زمان اکلوژن (Time analyze mode)
- محل و سطح نیرو و زمان اکلوژن (Force analyze mode)
- نسبت توزیع نیرو در قدام سمت راست ( Force distribution ratio at anterior right side)
- نسبت توزیع نیرو در قدام سمت چپ ( Force distribution ratio at anterior left side )
- نسبت توزیع نیرو در خلف سمت راست ( Force distribution ratio at posterior right side )
- نسبت توزیع نیرو در خلف سمت چپ ( Force distribution ratio at posterior left side)
تصویر 4 : طریقه‌ی ثبت اکلوژن بیمار با دستگاه T-Scan III
تصویر 5 : گراف‌های ترسیم شده در نرم‌افزار
تغییرات درصد تماس‌های اکلوزالی در بیماران هنگام استفاده از هر یک از ریتینرهای هالی و Essix در زمان‌های مختلف با آزمون Paired t-test تجزیه و تحلیل شده و تغییرات درصد تماس‌های اکلوزالی در دو گروه از ریتینرها با استفاده از آزمون t-Student مورد قضاوت آماری قرار گرفت. سطح معنی داری برابر 05/0 لحاظ گردید (05/0=α).
یافته ها
تحقیق بر روی 46 بیمار ارتودنسی انجام شد. تعداد 14 نفر (4/30 درصد) از این بیماران مرد و بقیه زن بودند. میانگین سنی مردان 3/7±36/17 سال و میانگین سنی زنان هم 4/2±22/19 سال بود. همچنین، میانگین سنی در گروه هالی برابر 4/2±67/18 سال و در گروه Essix برابر 3/8±64/18 سال برآورد گردید.
میانگین و انحراف معیار درصد تماس ها در ریتینرهای Essix و هالی در دندان‌های خلفی، قدامی در زمان‌های مختلف در جدول 1 ارایه گردیده است.
نتایج نشان داد که هنگام کاربرد ریتینر هالی با ثبت
T-Scan III (جدول 2) بتدریج تا یکسال پس از اتمام درمان، درصد تماس های دندان های خلفی در 6 ماه اول افزایش معنی دار، سپس کاهش غیر معنی دار داشت و در کل یکسال بصورت معنی داری افزایش یافته بود (008/0=P) و درصد تماس ها در دندان های قدامی روند کاهشی معنی داری طی 6 ماه اول، سپس افزایش غیر معنی دار و در کل یکسال کاهش معنی داری داشت (005/0=P). اما با کاربرد ریتینر Essix دندان های خلفی هرچند کاهشی اما روند تغییرات قابل توجهی را طی 6 ماه اول و 6 ماه دوم نشان ندادند. با این وجود در کل یکسال درصد تماس ها بصورت معنی داری کاهش یافته بود (005/0=P) و در دندان های قدامی افزایش درصد تماس ها دیده شد (019/0=P).
جدول 1 : میانگین و انحراف معیار درصد تماس‌ها در روش ثبت بایت از طریق T-Scan III در ریتینرهای Essix و هالی در دندان‌های خلفی، قدامی و مجموع در زمان‌های مختلف
|
نوع ریتینر تماس |
T0 |
T1-T0 |
P-value |
T2-T1 |
P-value |
T2-T0 |
P-value |
|
|
Hawley |
خلفی |
616/11±916/82 |
376/9±458/9 |
001/0* |
951/10±75/1- |
442/0 |
05/13±708/7 |
008/0* |
|
قدامی |
28/11±708/16 |
505/8±541/8- |
001/0* |
987/10±125/1 |
621/0 |
791/11±416/7- |
005/0* |
|
|
Essix |
خلفی |
955/15±727/80 |
914/7±818/1- |
12/0 |
019/17±619/7- |
054/0 |
884/14±19/10- |
005/0* |
|
قدامی |
0/17±5/20 |
993/6±954/1 |
171/0 |
434/17±19/8 |
044/0* |
591/18±381/10 |
019/0* |
|
* Significance level was <0.05
تغییرات تا 6 ماه اول P1: و تغییرات بین 6 ماه اول و دوم P2: و تغییرات تا 6 ماه دوم P3:
جدول 2 : مقایسه میانگین، انحراف معیار، حداقل و حداکثر درصد تماس‌های اکلوزالی در روش ثبت بایت از طریق سیستم T-Scan III در ریتینرهای Essix و هالی به تفکیک نوع دندان‌ها
|
نوع دندان |
گروه |
میانگین تفاوت‌ها |
انحراف معیار تفاوت‌ها |
حداقل |
حداکثر |
P-value |
|
مولرهای دوم |
ریتینر Hawley ریتینر Essix |
79/0- 0/3- |
24/11 94/15 |
0/24- 0/38- |
0/22 0/26 |
001/0* |
|
مولرهای اول |
ریتینر Hawley ریتینر Essix |
79/2 42/8- |
44/9 38/11 |
0/13- 0/25- |
0/20 0/12 |
512/0 |
|
پرمولرها |
ریتینر Hawley ریتینر Essix |
7/5 23/1 |
25/8 88/10 |
0/5- 0/20- |
0/25 0/22 |
686/0 |
|
کانین‌ها |
ریتینر Hawley ریتینر Essix |
29/1- 57/6 |
78/7 99/10 |
0/15- 0/10- |
0/14 0/27 |
01/0* |
|
لترال‌ها |
ریتینر Hawley ریتینر Essix |
45/2- 14/1 |
46/3 04/6 |
0/11- 0/7- |
0/2 0/17 |
001/0* |
|
سانترال‌ها |
ریتینر Hawley ریتینر Essix |
54/6- 0/1 |
17/6 52/8 |
0/23- 0/12- |
0/7 0/17 |
01/0* |
*Significance level was <0.05
نمودار 1 : میانگین اختلاف درصد تغییرات تماس های دندانی به تفکیک دندان ها پس از یکسال دوره ریتنشن
بحث
تماس‌های اکلوزالی دقیق و فانکشنال در وضعیت ثبات ارتوپدیک هدف نهایی درمان ارتودنسی است که به ثبات دندان‌ها پس از جابجایی طی درمان نیز کمک می‌کند. ریتینرهای مختلفی که برای حفظ شرایط ایجاد شده طی درمان ارتودنسی به بیماران داده می‌شود، گاهی ممکن است مانع تماس کامل برخی دندان‌ها شوند. از این جهت، بسیار مهم است که ارتودنتیست‌ها از کارآیی تمام ریتینرها آگاه بوده و برای رسیدن به این هدف تلاش کنند.
در تحقیق حاضر، تغییرات تماس‌های اکلوزالی در دوره یک سال بعد از ریتنشن نسبت به ابتدای دوره در کاربرد دو ریتینر هالی و Essix با T-Scan III ارزیابی گردید. در تحقیقات قبل، هیچ گونه توافقی درباره‌ی پروتکل‌های استفاده از ریتنشن در اپلاینس‌های متحرک وجود نداشت ولی اغلب محققان پیشنهاد کرده‌اند که این اپلاینس‌ها باید حداقل به مدت 1 سال توسط بیماران مورد استفاده قرار بگیرند.(10و9)
سیستم T-Scan III امکان اندازه‌گیری مقادیر مطلق نیروهای اکلوزال را ندارد (که می‌توانند در زمان‌های مختلف و برحسب میزان نیروهای جویدن فرد و یا برحسب موقعیت تماس‌های اکلوزالی متفاوت باشند) و تنها نیروها را به صورت کیفی نشان می دهد. از این جهت، نتایج سیستم T-Scan III که امکان شناسایی مراکز توزیع غیرمساوی یا اکلوژن نسبی را دارد، نشان می‌دهد در کدام نواحی نیروهای اضافی تمرکز یافته و اینکه از نظر کلینیکی، تغییرات اکلوژن در طول زمان چطور اتفاق می افتد. وقتی نیروهای اکلوزالی در یک نقطه کوچک مثل نوک کاسپ متمرکز شوند ممکن است سنسور دچار تغییر شکل شود و در صورتی که بیش از 3 مرتبه از یک برگه استفاده شود حساسیت آن کاهش می یابد.
Wang و همکاران(11) نشان دادند ثبت بایت توسط سیستم T-Scan III در شرایط بالینی و از نظر دقت و تکرارپذیری و نیز هنگام ارزیابی تماس‌های اکلوزال در شرایط حرکت لترال مفید بوده و از اعتبار لازم برخوردار بود. Garrido Garcia و همکاران(12) بیان نمودند که نقش مخرب بزاق موجود در حفره‌ی دهان هیچ تأثیری در فرآیند ثبت بایت توسط سیستم T-Scan III نداشته و همزمان، حساسیت، دقت و ثبات نیروهای نسبی و تکرارپذیری نتایج به دست آمده نیز مورد تأیید قرار گرفته است. Kerstein و Wright(13) مزیت سیستم T-Scan III را شامل تکرارپذیری و عینی بودن آن عنوان کردند و اینکه، این سیستم توانایی شناسایی تغییرات اکلوزال در طول زمان را دارد. از طرف دیگر، این سیستم تنها روش موجود برای ارزیابی خصوصیات دینامیک اکلوژن در شرایط امروزی می‌باشد.
Mizui و همکاران(14) از سیستم T-Scan III برای تعیین تفاوت تعادل اکلوژن بین بیماران دارای اختلالات مفصل گیجگاهی-فکی و بیماران دارای فانکشن نرمال TMJ استفاده کردند. در بررسی Lee و Lee(6) هم مشخص شد سیستم T-Scan III روش معتبر و عینی (Objective) بوده و امکان استفاده از آن برای بررسی ایندکس‌های اکلوزال وجود دارد.
در بررسی Razdolsky و همکاران(15) که از ترکیب چند نوع ریتینر استفاده شد (شامل ریتینر هالی بالا و پایین، هالی بالا و فیکس پایین و فقط هالی بالا) نتایج نشان داد که افزایش معنی‌داری در تماس‌های خلفی ایجاد شد. نحوه ارزیابی آن ها از روش ثبت سیلیکون بود که در نتایج مطالعه حاضر نیز افزایش معنی دار تماس دندان های خلفی طی زمان با ریتینر هالی و البته با روش T-Scan III مشاهده شد. به دلیل اینکه ریتینر هالی از جنس آکریلیک سخت و بدون پوشش اینتراکلوزالی ساخته شده و به جز حرکات عمودی دندان، سایر حرکات آن را محدود می‌نماید، افزایش در تعداد تماس‌های اکلوزالی در این ریتینر می‌تواند با ستلینگ عمودی دندان‌ها مرتبط باشد. از طرف دیگر، به دلیل استفاده‌ی تمام وقت از ریتینر هالی، بایت پلن قدامی و سیم لبیال آن ممکن است دندان‌های قدامی را نگهداشته و منجر به اکسترود شدن دندان‌های خلفی گردد. در روش T-Scan و در ریتینر هالی ، درصد تماس‌های اکلوزالی بعد از دوره‌ی ریتنشن 1 ساله نسبت به ابتدای دوره در
دندان های قدامی کاهشی و در دندان‌های مولر اول و نیز پرمولرها افزایشی بود که افزایش تعداد تماس‌های اکلوزالی منجر به بهبود شرایط جفت شدن دندان‌ها(16) و همچنین منجر به کاهش توزیع استرس در دندان‌ها گردید.(17)
Dincer و Isik Aslan(1) تعداد تماس‌های در اکلوژن مرکزی در فاز ریتنشن و با ریتینرهای ترموپلاستیک را (ریتینرهای Essix) طی 9 ماه و 5/2 سال بررسی کردند. پروتکل استفاده از ریتینر در مطالعه آن ها به صورت 6 ماه تمام وقت و 3 ماه فقط شب ها بود. آنها جهت بررسی تماس های اکلوزالی از قالب های گچی با ثبت سیلیکون نرم استفاده کردند و نشان دادند افزایش تعداد تماس‌ها در دندان‌های پرمولر در انتهای فاز ریتنشن بیشتر از گروه کنترل بوده و تعداد کل تماس‌های اکلوزالی خلفی هم در دوره‌ی طولانی‌مدت افزایش پیدا کرده بود. در مطالعه حاضر پس از یکسال استفاده از ریتینر Essix با وجود افزایش
تماس های پره مولری، این میزان از نظر آماری قابل توجه نبود که این موضوع می تواند به این علت باشد که نوع ثبت بایت در دو مطالعه با هم متفاوت بود. در روش ثبت سیلیکون نتایج بصورت تعداد و در ثبت تی اسکن بصورت درصد تغییرات گزارش می شود . همچنین دوره مطالعه
آن ها 9 ماهه و در مطالعه ما 12 ماهه بود که افزایش دوره مشاهده ممکن است در تغییرات اکلوزالی تاثیر مشخصی داشته باشد.
Basciftci و همکاران(18) هم تعداد تماس‌های اکلوژن مرکزی در دوره‌ی 1 ساله‌ی ریتنشن (6 ماه تمام وقت و 6 ماه پاره وقت) در بیماران تحت درمان با رتینر هالی تغییر یافته و نیز پلیت‌های فک بالای Jensen به همراه ریتینرهای ثابت فک پائین را با روش ثبت سیلیکونی بررسی کرده و نشان دادند در ریتینر هالی، کل تماس‌ها در دندان‌های مولر اول و پرمولرها افزایش معنی‌داری پیدا کرده بود و در کل، فرآیندهای ریتنشن منجر به حرکات عمودی نسبی در دندان‌های خلفی بیماران شده بود. پروتکل استفاده از ریتینر در مطالعه فعلی مشابه با آن ها بود. در بررسی ما نیز در گروه هالی در انتهای دوره ریتنشن، کل تماس های اکلوزالی در دندان های مولر و دندان پره مولر افزایش پیدا کرده بود که از نظر آماری معنی دار بود و نتایج این مطالعه با مطالعه فوق هم خوانی داشت.
در بررسی Sari و همکاران(2) با کاربرد هالی بالا و پایین و هالی بالا / ثابت پایین ، تعداد تماس‌ها در دندان‌های مولر دوم و اول افزایش معنی‌داری پیدا کرده بود. در بیشتر موارد نتایج مشابه مطالعه ما بود.
Haydar و همکاران(19) که از ریتینر هالی و Tooth Positioner استفاده کردند افزایش معنی‌داری از نظر تعداد تماس‌ها در دندان‌های پرمولر دوم بعد از دوره‌ی ریتنشن 3 ماهه دستگاه هالی گزارش کردند. در مطالعه ما این افزایش معنی دار در استفاده 6 ماهه از ریتینر هالی مشابه با مطالعه فوق بود.
در طول دوره‌ی ریتنشن، افزایش تعداد تماس‌های اکلوزالی در موقعیت‌های ایده‌آل ممکن است ارتباط خوبی بین کیفیت اکلوژن خلفی و سلامت، فانکشن و نیز ثبات سیستم دندانی نشان دهد.(20) اما تغییرات تعداد تماس‌ها در طول درمان در موقعیت‌های غیرایده‌آل نشان می‌دهد که بیشتر ستلینگ باید در فاز انتهای درمان فعال انجام شود و نه در دوره‌ی ریتنشن.(21)
فاکتورهای متعددی مانند رشد و تکامل صورت بعد از درمان‌های ارتودنسی و نیز نیروهای اعمال شده از بافت‌های پریودنتال، بافت‌های نرم اوروفاسیال، فاکتورهای اکلوزالی و نیروهای اکلوزال در ثبات درمان‌های ارتودنسی تأثیرگذار هستند.(22) اثرات نوع ابزار ریتینر در ثبات درمان‌ها همچنان مورد بحث بوده و هیچ گونه قطعیتی در این باره وجود ندارد. در کل باید کلینسین‌ها درباره‌ی احتمال بروز ریلاپس به دلیل تطابق طبیعی دندان‌ها بعد از برداشت اپلاینس اطلاع‌رسانی کنند. هر دو ریتینر هالی و Essix در دوره‌ی ریتنشن بعد از درمان‌های ارتودنسی مفید بوده ولی فاکتورهایی مانند هزینه، ترجیح بیمار، میزان همکاری بیمار، میزان رضایت‌مندی وی و نیز الگوهای تماس اکلوزالی ممکن است در انتخاب نوع ریتینر تعیین کننده باشد. Manzon و همکاران(23) میزان پذیرش بیماران نسبت به ریتینرهای Essix و هالی را در طول مدت 6 ماه ارزیابی و نشان دادند، ریتینرهای Essix از نظر خصوصیات زیبایی و راحتی میزان پذیرش بیشتری در میان بیماران داشته ولی استفاده از این ریتینرها احتمالاً منجر به تجمع پلاک بیشتر در دندان و ریتینر شده بود. از طرف دیگر، در تحقیقات آینده می‌توان از گروه کنترل برای مقایسه‌ی تغییرات تماس‌های اکلوزالی در ریتینرهای مختلف با روش TScan III نیز استفاده نمود.
نتیجه گیری
در مجموع، استفاده از هر دو ریتینر هالی و Essix منجر به تغییرات تماس‌های اکلوزالی و حرکت عمودی نسبی دندان‌های خلفی در بیماران در دوره‌های زمانی 6 ماه و 1 سال در دوره‌ی ریتنشن نسبت به ابتدای دوره شده بود ولی به نظر می‌رسد میزان تغییرات عمودی در ریتینر هالی بیشتر از ریتینر Essix باشد. با توجه به افزایش تماس های دندانی خلفی و کاهش تماس دندان های قدامی با استفاده از ریتینر هالیشاید بتوان این ریتینر را بیشتر در موارد دیپ بایت استفاده کرد. همچنین با توجه به کاهش تماس های خلفی در 6 ماهه اول در پلاک Essix پیشنهاد می شود مدت استفاده تمام وقت این ریتینر کوتاه تر شود.
تشکر و قدردانی
این مقاله برگرفته از پایان نامه تخصصی به شماره ثبت 960997 می باشد. بدین وسیله از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد که پشتیبان مالی این مطالعه بودند، تقدیر و تشکر می گردد.
)