نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه پریودانتیکس دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی بابل
2 استادیار گروه رادیولوژی دهان، فک و صورت دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی بابل
3 استاد گروه فارماکولوژی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی بابل
4 دندانپزشک
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Periodontal disease is a chronic inflammatory condition characterized by loss of connective tissue attachment and alveolar bone. The prevention of bone loss may be enhanced by modulating the host response. So, methods which are able to change the host response can be used as adjunction in treatment of periodontitis. One of the medicaments used for this purpose is sodium alendronate(ALN). The aim of this study was to evaluate the effect of alendronate on alveolar bone loss in treatment of periodontitis
Materials & Methods: In this double blind clinical trial, 22 patients (11female, 11male)with moderate periodontitis and average age of 35-50 were selected and divided into two groups. Group I received one capsule of sodium alendronate once a week for 6 month. Group II received placebo during the study period. All the patients received phase I treatment. In order to evaluate alveolar bone height, a periapical radiograph was taken in parallel method at first visit and after 6 months, in the same position. The radiographs were obtained from mandibular second premolar and first molar area and were evaluated with adobe photoshop CS version. The periodontal parameters of the same area(probing pocket depth, clinical attachment level)were measured in initial visit and after 6 months. Data were analysed using Independent Sample t-test, Paired t-test and Mann-Withney U test.
Results: Probing pocket depth in groups I and II showed significant reduction after 6 months(P=0.043,0.003 respectively), but clinical attachment level decreased significantly only in groupI(P=0.013). Alveolar bone height did not show significant differences in both groups after 6 months(P>O.05).
Conclusion: Using sodium alendronate for six months was more effective than scaling and root planning (SRP) alone, but this effect was not significant.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
پریودنتیت بیماری التهابی بافتهای حمایت کننده دندان میباشد که توسط میکروارگانیسمهای خاص و یا گروهی از میکروارگانیسمهای خاص ایجاد میگردد و با تخریب لیگامان پریودنتال و استخوان آلوئول به همراه تشکیل پاکت، تحلیل لثه و یا هر دو مشخص میشود. این بیماری معمولاً همراه با تشکیل پاکت و تغییرات در دانستیه و استخوان آلوئول مجاور میباشد. پریودنتیت مزمن، شایعترین فرم این بیماریست که بیشتر در بالغین شایع بوده ولی در کودکان هم دیده میشود. پریودنتیت مزمن همراه با جرم و پلاک بوده و معمولاً سرعت پیشرفت بیماری کند تا متوسط میباشد، البته دوره های تخریبی با سرعت بیشتر نیز دیده میشود.(1) جلوگیری از تحلیل استخوان توسط تنظیم کردن پاسخ میزبان به باکتری شاید روش کمکی مفیدی در درمان پریودنتیت باشد. آلندرونات سدیم مهارکننده قوی تحلیل استخوان است که به طور موثری برای کنترل استئولیز و درمان استئوپروز استفاده میشود و اثر مثبت بر روی دانستیه استخوان دارد. این دارو از فعالیت استئوکلاستها در بیماریهای استئولیتیک جلوگیری میکند.(2) براساس یافتههای Mitsuta و همکارانش در سال 2002، بیس فسفوناتها بصورت قوی از عملکرد استئوکلاستها توسط مهار کردن آنزیمهای لیزوزومال H+AT pase تیروزین فسفاتاز جلوگیری میکنند. همچنین تجویز موضعی بیس فسفاناتها بصورت قابل توجهی از تحلیل استخوان آلوئول جلوگیری میکند.(3) بر اساس یافتههای Rocha و همکارانش مصرف سیستمیک آلندرونات سدیم، دانستیه استخوان را از طریق کاهش فعالیت استئوکلاستها و افزایش فعالیت استئوبلاستها افزایش میدهد.(4) براساس مطالعهL-ShinawiٍE و همکاران مصرف آلندرونات سدیم به مدت شش ماه تاثیر بارزی در دانسیته استخوان داشته اما در پـارامترهای کـلینیکی مثل عمق پاکت، سطح
چسبندگی و ایندکس لثه ای تاثیر چندانی نداشته است.(5)
Meneze و همکاران پس از ایجاد پریودنتیت تجربی در موش ها نشان دادند که آلندرونات سدیم مانع از تحلیل استخوان آلوئول شده و تاثیر ضدالتهاب و ضدباکتریال هم داشته و اثر آن بستگی به میزان مصرف دارد (dose dependent).(6) Lane و همکاران هم در مطالعهای به این نتیجه رسیدند که بیس فسفونات ها میتوانند شرایط پریودنتال را بهبودی بخشیده و به عنوان یک داروی کمکی برای حفظ توده استخوانی مناسب باشند.(7) در مقابل Jeffcoat و همکاران در مطالعهای نشان دادند که مصرف آلندورنات سدیم mg70 هفتهای یکبار به غیر از بیمارانی که در بدو امر BMD(Bone Mineral Density) فک پایین آنها پایین بود در بقیه موارد تاثیر چندانی بر روی تحلیل استخوان آلوئول نداشت.(8)
از آنجایی که در رابطه با اثر آلندرونات سدیم در درمان بیماری پریودنتال بر روی تحلیل استخوان، مطالعات، نتایج مختلفی را نشان دادهاند، این مطالعه با هدف بررسی تاثیر آلندرونات سدیم بر روی تحلیل استخوان آلوئول در درمان بیماریهای پریودنتال طراحی و اجرا شد.
مواد و روش ها
این مطالعه، تجربی از نوع کارآزمایی بالینی دوسوکور (Randomized doudle-blind clinical trial) میباشد که مسائل اخلاقی آن مورد تصویب و تائید کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی بابل قرار گرفته است. نمونههای مورد مطالعه شامل 22 بیمار (11 مرد، 11 زن) مبتلا به پریودنتیت مزمن متوسط از میان بیماران مراجعه کننده به بخش پریودنتولوژی دانشکده دندان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی بابل بصورت غیرتصادفی ساده انتخاب شدند و دامنه سنی بیماران 50-35 بود.
معیارهای ورود به مطالعه عبارت بودند از عدم وجود بیماری سیستمیک، عدم درمان پریودنتال طی 6 ماه اخیر، وجود حداقل یک پاکت 4 میلی متری در هر کوادرانت که دارای خونریزی باشد. بعد از تکمیل رضایتنامه کتبی توسط بیماران، عمق پاکت و سطح چسبندگی (CAL)Clinical attachment level برای هر بیمار بر روی دندانهای پرهمولر دوم و مولر اول فک پایین اندازه گیری شد، سپس بیماران با استفاده از دستگاه اولتراسونیک جویا و سر قلم و کورت های گریسی Hu-friedy طی 2 الی 3 جلسه تحت جرمگیری و Root planing قرار گرفتند. به تمام بیماران آموزش بهداشت داده شد که شامل مسواک زدن به روش Bass و استفاده از نخ دندان بود و خواسته شد روزانه 3 بار مسواک زده و 2 بار از نخ دندان استفاده کنند. سپس بیماران به طور تصادفی به دو گروه مورد و شاهد تقسیم شدند. بیماران دریافت کننده دارو (گروه مورد) هفتهای یک بار، یک کپسول 70 میلیگرمی آلندرونات سدیم و بیماران گروه شاهد هفته ای یک بار یک کپسول مشابه پلاسبو به مدت 6 ماه دریافت نمودند. برای اندازه گیری ارتفاع استخوان آلوئول از هر بیمار در بدو امر یک رادیوگرافی پری آپیکال به روش موازی و توسط فیلمنگهدار از ناحیه دندانهای پرمولار دوم و مولار اول فک پایین گرفته شد. دستگاه رادیوگرافی مورد استفاده Planmeca مدل Perestyle، Helsinki-Finland بود. جهت ثابت ماندن وضعیت فیلمنگهدار در دهان، جهت انجام رادیوگرافی پری آپیکال ثانویه در 6 ماه بعد، با استفاده از اکریل Duraly که بر روی قسمت Bite فیلمنگهدار گذاشته شد، رابطه فکی بیمار بر روی فیلمنگهدار ثبت گردید. 6 ماه بعد دقیقاً در همان وضعیت قبلی بیمار در فیلمنگهدار جاگذاری شده و رادیوگرافی پری آپیکال از ناحیه مورد نظر گرفته شد.رادیوگرافیها توسط متخصص رادیولوژی فک خوانذه شد. 6 ماه بعد از مصرف دارو، عمق پاکت و CALمجدداً در دندانهای پرمولر دوم و مولر اول فک پایین اندازه گیری و ثبت گردید. برای تعیین اختلاف ارتفاع استخوان آلوئول، کلیشهها تحت شرایط یکسان ظهور ثبوت شده و اسکن شدند و سپس توسط Adobe photoshopo CS بصورت
دیجیتالی تفریق (Subtract)گردید.
اطلاعات جمع آوری شده با آزمون های آماریIndependent Sample t.test، Mann-Whitney U Test و Paired t.testتحت پردازش آماری قرار گرفتند.
یافته ها
این مطالعه برروی 22 بیمار (11 مرد و 11 زن) با دامنه سنی 50-35 انجام شد. تعداد مردان و زنان در هر دو گروه کنترل و تجربی با هم برابر بوده و میانگین سنی در گروه مورد 81/41 و در گروه شاهد 36/43 بود.
نتایج این مطالعه دال بر این است که در کلیه پارامترها گروه تجربی و گروه کنترل اختلاف معنیداری را به نسبت قبل از درمان نشان دادند که این اختلاف (05/0P<) در گروه مورد بیشتر بود. اگرچه اختلاف بین دو گروه از نظر آماری معنیدار نبود. میانگین عمق پاکت (PPD) در دو گروه قبل و بعد از درمان در جدول 1 آمده است. میانگین عمق پاکت بین دو گروه چه قبل و چه بعد از درمان معنیدار نبود ولی در هر گروه پس از درمان میانگین عمق پاکت کاهش معنیداری پیدا کرد (05/0P<).
میانگین CALدر گروه مورد پس از 6 ماه کاهش معنیداری پیدا کرد (013/0P=) اما اختلاف بین دو گروه معنیدار نبود (جدول 2).
پس از دوره مطالعه افراد از نظر وضعیت ارتفاع استخوان آلوئول نسبت به قبل خود مورد مقایسه قرار گرفتند. 6 نفر در گروه پلاسبو افزایش ارتفاع نشان دادند. همچنین 4 نفر در هر دو گروه تغییری به نسبت قبل از درمان نشان ندادند. ضمناً کاهش ارتفاع در گروه کنترل سه برابر گروه تجربی بود (نمودار 1).
از نظر رادیوگرافیک علیرغم اینکه میزان تحلیل ارتفاع استخوان در گروه آلندرونات سدیم کاهش محسوسی نسبت به گروه Placebo داشت تفاوت آن از نظر آماری معنی داری نبود (تصاویر 1 و 2 و 3).
جدول 1 : مقایسه میانگین و انحراف معیار عمق پاکت (PPD) در دندانهای مورد مطالعه در دو گروه تجربی و کنترل طى یک دوره 6 ماهه.
|
گروه های درمانی |
قبل از درمان mean±SD |
بعد از درمان mean±SD |
P-value within group* |
|
پلاسبو (شاهد) |
(81/0±) 80/2 |
(71/0±) 64/2 |
043/0 |
|
آلندرونات سدیم (مورد) |
(83/0±) 75/2 |
(92/0±) 39/2 |
003/0 |
* Paired-t test
جدول 2 : مقایسه میانگین و انحراف معیار سطح چسبندگی (CAL) در دندانهای مورد مطالعه در دو گروه تجربی و کنترل
طى یک دوره 6 ماهه
|
P-value within group* |
بعد از درمان mean±SD |
قبل از درمان mean±SD |
گروه های درمانی |
|
104/0 (NS**) |
(09/1±)52/3 |
(16/1±)70/3 |
پلاسبو(شاهد) |
|
013/0 |
(22/1±)5/3 |
(3/1±)93/3 |
آلندرونات سدیم (مورد) |
* Paired- t test
** Not-Significant
نمودار1:وضعیتارتفاعاستخوانآلوئولدردوگروهنسبتبهوضعیتاولیه
تصویر 1 : قبل از تجویز آلندرونات سدیم
تصویر 2 : پایان درمان با آلندرونات سدیم
نتایج بدست آمده از این مطالعه حاکی از آن است که در هر دو گروه پارامترهای مورد بررسی نسبت به جلسه اول درمان روند رو به بهبود را داشتند. در گروه مورد کاهش عمق پاکت و افزایش CAL مشاهده شد در حالیکه در گروه کنترل علیرغم اینکه عمق پاکت کاهش یافت CAL کاهش بارزی نشان نداد که این امر میتواند به این دلیل باشد که انجام SRP به تنهایی با اثر بر روی بافت نرم و جمع شدن بافتی تاثیر بیشتری بر روی عمق پاکت به نسبت CAL داشته باشد.
کاهش تحلیل استخوان هم در هر دو گروه دیده شد ولی در گروه مورد روند کاهش بیشتر بود. در کلیه پارامترها تفاوت بارز آماری بین دو گروه دیده نشد که شاید این امر به دلیل انجام فاز یک درمان برای هر دو گروه بوده باشد.
بر طبق یافته های Reddy و همکارانش در سال 1995 آلندرونات از تحلیل استخوان جلوگیری میکند و اختلاف معنیداری در میزان تحلیل استخوان بین گروه آلندرونات و Placebo در طی 6 ماه مصرف مشاهده شد.(2)
Yaffe و همکاران در سال 2000 و Binderman و همکاران در همان سال نشان دادند آلندرونات زمانی که بصورت موضعی در نواحی جراحی استفاده می شود، در کاهش تحلیل استخوان، موثر میباشد.(10و9) نتایج مشابهی توسط Menez و همکاران (2005) و Lane و همکاران ارائه شد (2003)(7و6) که با یافته های این مطالعه چندان همخوانی ندارد این میتواند به دلیل عدم انجام درمان فاز یک در بعضی از این مطالعات و یا پایین بودن BMD موارد مطالعه در بدو امر باشد.
Jefccoat و همکاران (2007) نشان دادند که استفاده از آلندورنات سدیم تاثیر چندانی بر روی تحلیل استخوان آلوئول ندارد مگر در افرادی که بدو امر BMD فک پایین آنها پایین باشد.(8)
Buduneli eralp و همکارانش (2005)، گزارش کردند. استفاده از آلندرونات به تنهایی یا همراه با داکسیسایکلین،باعثجلوگیریازتحلیلاستخوانمیشود.(11)
Kaynak و همکارانش در سال 2003، در یک بررسی بر روی حیوانات، به بررسی اثر آلندرونیت سدیم به صورت سیستمیک بعد از فلپهای جراحی موکوپریوستئال در جلوگیری از تحلیل استخوان آلوئول پرداختند، نتایج آنها حاکی از موثر بودن آلندرونیت سدیم در جلوگیری از تحلیل استخوان آلوئول بوده است.(12)
Elshinawi و همکاران (2003) نشان دادند که پس از 6 ماه مصرف آلندورونات سدیم اگرچه دانسیته استخوان بهبودی نشان داد اما در پارامترهای کلینیکی مثل PPD، CAL و GI تاثیر چندانی نداشت(5) که این نتیجه با نتایج مطالعه حاضر همخوانی دارد. با توجه به نتایج بدست آمده در این مطالعه می توان چنین فرض کرد که هر چند
از لحاظ آماری این دارو تاثیری بیش از Scaling و
Root planing به تنهایی نداشت. ولی با توجه به اثر مختصر دارو و همینطور نتایج سایر مطالعات انجام شده در خصوص آلندرونات، شاید با افزایش مدت زمان مصرف، استفاده از آلندرونات بتواند به همراه درمان های مکانیکال و یا استفاده از آلندرونات به صورت موضعی در درمان پریودنتیت موثر باشد.
نتیجه گیری
استفاده از آلندرونات بر روی پارامترهای مورد
بررسی نسبت به (SRP) Scaling & Root planing به تنهایی موثرتر بود ولی میزان تاثیر ناچیز بود.
تشکر و قدردانی
بدین وسیله از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی بابل و همکار گرامیآقای دکتر خانیان، سرکار خانم گیل چینی و سرکار خانم محمدی پرستاران بخش پریودنتولوژی و رادیولوژی فک و صورت و پرسنل آزمایشگاه فارماکولوژی تشکر به عمل میآید.
)