نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه اندودانتیکس دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد خوراسگان اصفهان
2 استادیار گروه آسیب شناسی دهان، فک و صورت دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
3 استادیار گروه پریودانتیکس دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد خوراسگان اصفهان
4 استادیار آسیب شناسی دهان، فک و صورت، مرکز تحقیقات دندانپزشکی و دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد
5 استادیار گروه آسیب شناسی دهان، فک و صورت دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی همدان
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: In root canal therapy, perforation of furca, when preparing access cavity, may happen, which can affect tooth prognosis. The kind of material is important in control of repair of periodontal tissues. The aim of this study was evaluation of the effect of pro-root and Iranian MTA in repair of periodontal tissue after scaling furcal perforation of dog's teeth by histology.
Materials & Methods: In this experimental study, 36 teeth of dogs were used, access cavity was prepared and root canal therapy was performed. Then the furca was perforated and randomly sealed by pro-root and Iranian MTA. 2 dogs after one month and 2 dogs after two months were sacrificed by vital perfusion. After laboratory procedures, decalcification and H&E staining, the samples were observed by pathologist. Mann-Whitney test was used for statistical analysis.
Results: There was no significant difference between the two materials after one and two months but in the same condition, pro-root may reveal more repair.
Conclusion: Because there was no significant difference between pro-root and Iranian MTA after one and two months, and the Root MTA is cheep and accessible, Iranian MTA can be used for sealing furcal perforation as an alternative material.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
در درمان ریشه نیز همانند سایر اعمال پیچیده دندانپزشکی احتمال ایجاد خطر یا وضعیتهای پیش بینی نشده که می توانند بر پیش آگهی درمان تأثیر گذارند وجود دارد. آگاهی از علل ایجاد حوادث حین درمان میتواند در جلوگیری از بروز حوادث مؤثر باشد.(1)
از جمله حوادث حین درمان ریشه میتوان به پرفوراسیون کف پالپ چمبر توسط فرز حین تهیه حفره دسترسی اشاره کرد که در پیش آگهی طولانی مدت دندان تأثیر منفی خواهد گذاشت.(2)
عوامل متعددی در پیش آگهی پرفوراسیون فورکا مؤثر می باشد؛ این عوامل عبارتند از: نوع ماده به کار رفته جهت سیل ناحیه پرفوره، محل بروز پرفوراسیون و تبحر فرد عمل کنند.(2)
با توجه به اینکه نوع ماده به کار رفته در بستن پرفوراسیون فورکا تأثیر بسزایی در کنترل التهاب ناحیه و ترمیم انساج پریودنتال تخریب شده ناشی از پرفوراسیون دارد انتخاب مادهای که واکنش بافتی مناسب داشته و بتواند سیل کافی ایجاد نماید، همچنین به راحتی و با قیمت مناسب در دسترس باشد، ضروری به نظر میرسد. ماده ProRoot در سال 1993 توسط ترابی نژاد در دانشگاه لومالیندا معرفی گردید. ترکیب اصلی آن شامل کلسیم سیلیکات، تری کلسیم آلومینات، تری کلسیم اکسید و اکسی سیلیکات میباشد(3) این ماده به شکل پودر بوده و از ذرات بسیار آب دوست تشکیل شده است و پس از ترکیب پودر با آب یک ژل کلوییدال ایجاد میشود.(4)
مطالعات متعددی در مورد کاربردهای این ماده در زمینههای مختلف انجام گرفته است.
Silveira و همکارانش در سال 2008، 2 مورد از پرفوراسیونهای فورکا را توسط MTA سیل نمودند و به این نتیجه رسیدند که این ماده جهت سیل پرفوراسیون فورکا مناسب بوده و دارای پروگنوز خوب می باشد.(5)
Holland و Bisco در سال 2007 سی عدد دندان سگ را که دارای پرفوراسیون کناری ریشه بود به سه گروه تقسیم کردند. گروه اول را سریعاً با MTA سیل نمودند. پرفوراسیون در گروه دوم به مدت 7 روز باز بود و سپس توسط MTA سیل شد. در زیرگروه سوم پرفوراسیون پس از اینکه به مدت 7 روز باز بود به طور موقت با کلسیم هیدروکسید به مدت 14 روز پر شد و سپس با MTA سیل گردید. پس از ارزیابی هیستومورفولوژیک گروه اول ترمیم بهتری را نسبت به گروه دوم و سوم نشان داد. گروه دوم و سوم ترمیم مشابهی داشتند.(6)
در سال 2006 Tsai و Lan 2 مورد از پرفوراسیون کف پالپ چمبر و پرفوراسیون نواری یک کانال ریشه به شکل c را با MTA سیل نمودند؛ و به این نتیجه رسیدند که MTA یک ماده پرکننده مناسب در درمان پرفوراسیون می باشد.(7)
Yildirim و Gencoglu در سال 2005، 90 دندان پرمولر و مولر 9 سگ را که دارای پرفوراسیون فورکا بودند توسط Super EBA (36 عدد) و MTA (36 عدد) سیل نمودند و 18 دندان را به عنوان کنترل منفی در نظر گرفتند. نتایج این مطالعه نشان داد که التهاب ناحیه سیل شده توسط MTA نسبت به Super EBA کمتر میباشد. همچنین نمونههای سیل شده توسط MTA فرآیند ترمیم را با تشکیل سمان جدید طی نمودند اما در گروه
Super EBA این فرایند توسط ایجاد بافت همبند صورت گرفت.(8)
طی تحقیق دیگری Thomson و همکارانش در سال 2003 اثر ProRoot در رشد سمنتوبلاست و تولید استئوکلسین در ساختمان بافتی را مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد ProRoot می تواند در فعالیت سمنتوکانداکتیو و تولید ماتریکس مینرالیزه مؤثر باشد.(9)
با توجه به مطالعات انجام شده کاربرد درمانی ProRoot در موارد زیر مورد تأیید قرار گرفته است:
1. به عنوان ماده رتروفیل و ماده پرکننده انتهای ریشه
2. به عنوان پلاگ اپیکالی
3. بستن پرفوراسیون نواحی مختلف ریشه
4. Direct-pulp capping
اما با توجه به اینکه این ماده گران بوده و به راحتی در دسترس نمیباشد بنابراین لزوم جایگزینی ماده مشابهی که در داخل کشور تهیه شده ارزان بوده و به راحتی در دسترس باشد منطقی به نظر میرسد. اخیراً لطفی در دانشکده دندان پزشکی تبریز اقدام به ساخت مادهای به نام ام.تی.ای ایرانی نموده است. طبق بروشور، این ماده از ذرات آب دوست تشکیل شده است و در مجاورت با آب سخت می شود. از هیدراته شدن ذرات این ماده ژل کلوییدی حاصل میشود که پس از سخت شدن سد نفوذ ناپذیری را ایجاد میکند.
ام.تی.ای ایرانی ماده ای است که ذرات آبدوست تشکیل شده است و از هیدراته شدن ذرات این ماده ژل کلوییدی حاصل می شود. این ماده از سیلیکات کلسیم، اکسید بیسموت، آلومینات کلسیم، آلومینو فریت کلسیم و سولفات کلسیم تشکیل شده است.
ام.تی.ای ایرانی مانند دیگر سمانهای دندان پزشکی به سرعت سخت نمیشود و دقت در مخلوط کردن ماده کاربرد آن را آسانتر میسازد. این ماده به صورت پودر سفید رنگی میباشد که با آب مقطر مخلوط میشود تا قوام خامه به دست آید و به مدت یک دقیقه عمل مخلوط کردن را ادامه داده تا مطمئن شویم اجزاء پودر کاملاً هیدراته شده اند.
با توجه به مشابهت این ماده با ProRoot و قیمت پایینتر و در دسترس بودن آن امروزه در موارد زیر به کار
برده می شود.
1) به عنوان ماده پوشاننده مستقیم پالپ
2) به عنوان ماده پوشاننده مستقیم پالپ در درمانهای پالپو تومی کم عمق
3) به عنوان ماده پوشاننده پالپ ریشهها هنگام درمانهای اپکسوژنز
4) به عنوان ماده ترمیمکننده پرفوراسیون ریشه که در هنگام درمانهای اندودنتیک یا هنگام تهیه فضای پست ایجاد میشود.
5) ترمیم پرفوراسیونهای ریشه که به دنبال بروز تحلیل داخل ایجاد میشود.
6) ایجاد سد مصنوعی در انتهای ریشههای باز در دندانهای غیرزنده
7) ماده پرکننده انتهای ریشه در جراحی اندودنتیک
اثنی عشر و همکاران در سال 1382 مقایسه ای بین دو ماده ام.تی.ای ایرانی و نوع خارجی آن در بافت همبند انجام دادند. هدف از این مطالعه بررسی و مقایسه واکنش نسجی دو ماده ام.تی.ای ایرانی و خارجی بود. با توجه به خصوصیات نزدیک ام.تی.ای ایرانی به نوع خارجی آن در صورت تأیید سایر آزمایشات ام.تی.ای ایرانی میتواند جایگزین ام.تی.ای خارجی گردد. با انجام این تحقیق مشخص شد که ام.تی.ای خارجی از مشابه ایرانی آن التهاب کمتری در نسج ایجاد می کند ولی اختلافات آنها از نظر آماری قابل ملاحظه نبود.(10)
هدف از این مطالعه بررسی اثر دو ماده ProRoot و
ام. تی. ای ایرانی در ترمیم انساج پریودنتال پس از بستن پرفوراسیون فورکای دندانهای سگ به روش هیستولوژیک بود.
مواد و روشها
این مـطالعـه تـجربی در مدل حیوانی با طرح مـوازی
انجام گرفت. در این مطالعه از 36 دندان پرمولر 4 سگ بالغ یک ساله و سالم با وزن حدود 30 کیلوگرم که همگی از تغذیه و محل زندگی یکسان برخوردار بودند و در آزمایشگاه تحقیقاتی پرفسور ترابی نژاد دانشکده دندانپزشکی اصفهان نگهداری میشدند استفاده گردید.
نمونههای حیوانی زیر نظر دامپزشک در قفسهای
مجزا نگهداری و به مدت 10 روز قرنطینه شدند. یک هفته پس از واکسیناسیون و استفاده از داروهای ضد انگل نمونهها آماده شدند. به منظور بی هوشی عمومی به روش استنشاقی از mg/kg 10 کتامین همراه با mg/kg 5/0 کتامین و mg/kg 04/0 رامپان به صورت وریدی همراه با گازهای هالوتان و N20 استفاده شد. به منظور جلوگیری از خشک شدن قرنیه حیوانات از قطره سولفونامید 20% استفاده شد. ترکیب دو داروی بیهوشی حدوداً بیش از یک ساعت بیهوشی به دنبال داشت. در صورت بازگشت رفلکسهای حیوان 2 میلی لیتر کتامین مجدداً تزریق میگردید. پس از بیهوشی کامل، یک دهان باز کن روی دندانهای مولر طرف مقابل محل کار قرار داده شد. پس از معاینه بالینی دندانهای پرمولر در صورت سالم بودن تاج دندانها و اطمینان یافتن از سلامتی انساج پریودنتال رادیوگرافی اولیه از آنها به عمل می آمد. لازم به ذکر است در فک بالا به دلیل تک ریشهای بودن دندان پرمولر اول، تنها از دو عدد از پرمولرها استفاده شد. ناحیه مورد نظر قبل از شروع به کار جهت کنترل فلور میکروبی با دهانشویه کلرهگزیدین شستشو داده شد. به منظور بیحسی موضعی از تزریق نصف کارپول لیدوکایین 2% همراه آدرنالین 80000/1 به صورت انفیلتراسیون استفاده شد. سپس با استفاده از فرز فیشور کار باید توربین شماره 2 به همراه اسپری آب تاج دندانها در فاصله mm3-2 از لبه لثه قطع گردید. به منظور دسترسی بیشتر به مدخل کانالها با استفاده از فرز فیشور الماسی ریز و توربین، توأم با اسپری آب و هوا حفره دسترسی گشادتر گردید. سپس این حفره توسط سرم فیزیولوژی شستشو داده شد و دندانهای مورد نظر آماده درمان ریشه شدند. ابتدا با استفاده از فایل کانالهای ریشه جستجو و پس از فایلگذاری از دندانها رادیوگرافی به عمل آمد. کانالهای هر دندان تا شماره 25 فایل شدند. در بین مراحل کار از سرم فیزیولوژی به منظور شستشوی کانالها استفاده میشد. سپس از فرزهای گیتس گلیدن و پیزو ریمر 2 و 3 جهت گشاد سازی بیشتر کانال استفاده شد. پس از انجام شستشو کانالها با کن کاغذی خشک شدند. سپس هر کانال با استفاده از روش تراکم جانبی و کاربرد گوتاپرکا و سیلر AH26 پر شد. پس از پر شدن کانالها، با استفاده از فرز فیشور همراه اسپری آب و هوا کف دندانها به ابعاد تقریبی mm3×3 پرفوره شدند. نواحی پرفوره توسط سرم فیزیولوژی به منظور کنترل خونریزی شستشو داده شدند. سپس نواحی مورد نظر توسط پنبه خشک شدند. در 14 عدد از دندانها نواحی پرفوره به صورت تصادفی در هر کوادرانت توسط ProRoot ساخت کشور آمریکا و 16 عدد دیگر توسط ام.تی.ای ایرانی سیل شدند. 6 دندان باقیمانده به عنوان کنترل مثبت و منفی در نظر گرفته شدند. لازم به ذکر است که ProRoot و ام.تی.ای ایرانی به شکل پودر و مایع بوده و با مخلوط کردن این دو به صورت جداگانه روی اسلب شیشه ای خمیری با قوام بتونه ای به دست آمد که قابلیت پک کردن در کف حفره را داراست. ماده به وسیله آمالگام کریر به ناحیه مورد نظر حمل شده و با قرار دادن پنبه روی آن عمل پک کردن انجام گرفت. به دنبال پک کردن حفره دسترسی توسط آمالگام پر شد. در انتها برای اطمینان از سیل نواحی پرفوره شده رادیوگرافی به عمل آمد. نمونه کنترل مثبت شامل دو دندان پرمولر سگ بالغ بود که تاج آنها تا mm3 از لبه لثه قطع شده، پس از درمان ریشه به روش ذکر شده و پرفوراسیون فورکا محل پرفوراسیون سیل نشده، تنها تاج دندانها توسط آمالگام ترمیم شدند. نمونه کنترل منفی شامل چهار دندان سالم و بدون مداخله از سگهای بالغ یک ساله بودند. حیوانها پس از به هوش آمدن به قفسها منتقل شدند دو عدد از سگها پس از یک ماه و دو عدد پس از دو ماه به روش وایتال پرفیوژن کشته شدند. طی این روش فیکساسیون سریع و فوری بافتها و تخلیه کامل خون از عروق قبل از بروز هر گونه تغییرات اتولیز و نکروز بافتی پس از مرگ حیوان انجام میگیرد و به این ترتیب نمای طبیعی بافت حفظ شده و بررسی سلولی راحتتر و دقیقتر صورت میپذیرد پس از کشته شدن سگها توسط روش وایتال پرفیوژن بلوکهای استخوانی شامل بافتهای دندانی پرمولر و بافتهای اطراف توسط دستگاه اتوماتیک از بقیه فک جدا شده و در داخل ظروف حاوی فرمالین 10% که کدگذاری شده بودند قرار گرفته، جهت تهیه مقاطع هیستولوژیک به لابراتور منتقل شدند. پس از انجام مراحل لابراتوری و رنگآمیزی هماتوکسیلین ائوزین و تهیه مقاطع هیستولوژیک لامهای آماده شده جهت بررسی میکروسکوپی به پاتولوژیست تحویل داده شدند. لازم به ذکر است کلیه نمونهها پس از دکلسیفیکاسیون در محلول اسید فرمیک 10% به مدت 10 روز، در جهت محور طولی دندان با ضخامت 5-3 میکرون برش داده شدند به گونه ای که علاوه بر مقطع طولی دندان نسوج پریودنشیوم شامل PDL سمان، استخوان آلوئور در مقاطع هیستولوژی قابل بررسی بودند. پاتولوژیست با استفاده از میکروسکوپ زایس ساخت آلمان با بزرگنمایی 100 و 400 بر اساس معیارهای هیستولوژیک و ارزیابی درجه ترمیم انساج پریودنتال نتایج
تمامی نمونهها را ثبت نمود (جدول 1).(12و11)
لازم به تـوضیح است پاتولوژیـست با بـررسـی
میکروسکوپی مقاطع هیستولوژیک واکنشهای بافتی در محل پرفوراسیون و روند ترمیم و درجه آن را مطابق با جدول ارزیابی درجه ترمیم بررسی نمود. حداکثر میزان ترمیم شامل تشکیل سمان، استخوان، وجود فیبروبلاستهای بالغ و رژنراسیون PDL و حداقل میزان ترمیم شامل تشکیل آبسه و نواحی نکروتیک و دژنراسیون PDL بود. پاتولوژیست از نحوه گروه بندی نمونهها اطلاعی نداشت. نتایج حاصل از ارزیابی هیستولوژیک توسط آزمون Mann-Whitney مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.
اخلاق پژوهشی:
بر اساس بیانیه هلسینکی در مطالعه بر روی حیوانات بایستی به حفظ محیط زیست و آسایش حیوانات آزمایشگاهی توجه خاصی معطوف شود. بر همین اساس در این مطالعه سعی شد:
1- حداقل نمونهای که جهت اجرا و نتیجهگیری صحیح مطالعه لازم است گزینش گردد.
2- در طی مدت مطالعه و همچنین قبل و بعد از مطالعه سعی در ایجاد شرایط مناسب تغذیه و زندگی
نمونهها شده است.
3- کلیه مراحل کار و شرایط زندگی سگ ها زیر نظر دامپزشک مشاور انجام پذیرفت.
یافتهها
نتایج حاصل از ارزیابی هیستولوژیک گروههای مورد مطالعه در طی یک و دو ماه در جدول 3 و 2 تنظیم گردیده است و بر اساس اطلاعات موجود و با استفاده از آزمون Mann-Whitney میزان ترمیم ناحیه پرفوراسیون در گروهها مقایسه گردید (جدول 2 و 3).
طی مطالعه یک ماهه حداکثر میزان ترمیم در گروه کنترل منفی (تصویر 1) که اصلاً پرفوراسیونی در آن صورت نگرفته بود و حداقل میزان ترمیم در گروه کنترل مـثبت (تـصویر 2) که در آن ناحیه پـرفوره شده با هـیچ مادهای سیل نشده بود مشاهده شد (جدول 2).
جدول 1 : معیارهای هیستولوژیک درجه ترمیم انساج پریودنتال
|
Stage IV |
Stage III |
Stage II |
Stage I |
|
<25 macrophage &plasma cell &lymphocyte |
10-25 macrophage &plasma cell &lymphocyte |
>10 macrophage &plasma cell &lymphocyte |
No inflammatory cells |
|
|
|
|
|
|
1-4 fibroblast |
5-9 fibroblast |
10-30 fibroblast |
<30 fibroblast |
|
|
|
|
|
|
Focal area of necrosis |
Granulation tissue |
Immature fibrous tissue with little collagen |
Mature fibrous tissue with many collagen |
|
|
|
|
|
|
PDL degeneration |
PDL degeneration |
PDL regeneration |
PDL regeneration* |
|
|
|
|
|
|
Abscess |
Cement resorption |
Cement formation |
Cement formation |
|
|
|
|
|
|
Abscess |
Bone resorption |
Bone formation |
Bone formation** |
* PDL regeneration بر اساس تشکیل الیاف پریودنتال، فیبروبلاست و عروق خونی می باشد.
**افتراق استخوان جدید از قدیمی بر اساس خطوط Reverse line و عدم حضور سلول های آماسی و وجود استئوبلاست در محل بررسی گردید.
جدول 2 : نتایج ارزیابی هیستولوژیک یک ماهه در نمونهها
بر اساس نوع ماده
|
ردیف |
نوع ماده |
تعداد |
درجه |
|||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
|||
|
1 |
ProRoot |
7 |
4 |
1 |
2 |
0 |
|
2 |
ام.تی.ای ایرانی |
7 |
1 |
3 |
3 |
0 |
|
3 |
کنترل مثبت |
2 |
0 |
0 |
0 |
2 |
|
4 |
کنترل منفی |
4 |
3 |
1 |
0 |
0 |
جدول 3 : نتایج ارزیابی هیستولوژیک دو ماهه در نمونهها
بر اساس نوع ماده
|
ردیف |
نوع ماده |
تعداد |
درجه |
|||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
|||
|
1 |
ProRoot |
7 |
2 |
4 |
1 |
0 |
|
2 |
ام.تی. ای ایرانی |
9 |
2 |
6 |
1 |
0 |
|
3 |
کنترل مثبت |
2 |
0 |
0 |
0 |
2 |
|
4 |
کنترل منفی |
4 |
3 |
1 |
0 |
0 |
طی مطالعه یک ماهه بین دو ماده ProRoot و ام.تی.ای ایرانی اختلاف مشاهده شده اما این اختلاف از نظر آماری معنی دار نبود (223/0(P=.
در مطالعه یک ماهه بین ام.تی.ای ایرانی و نمونههای کنترل منفی (تصویر 1 و 3) اختلاف معنیدار بود (045/0(P=.
این نتیجه در مقایسه با نمونههای کنترل مثبت نیز دیده شد (033/0(P=.
در مقایسه ProRoot (تصویر 4) با کروه کنترل منفی اختلاف معنیداری دیده نشد (441/0(P=. ولی با گروه کنترل مثبت اختلاف معنیدار بود. (031/0(P= و این وضعیت مناسب تر ProRoot را از نظر ترمیم در مقابل ام.تی.ای ایرانی در مطالعه یک ماهه نشان می دهد
(نمودار 1).
در مطالعه 2 ماهه نیز حداقل ترمیم به گروه کنترل مثبت و حداکثر آن به کنترل منفی مربوط بود. در مطالعه 2 ماهه بین ProRoot و ام.تی.ای ایرانی اختلاف معنیداری مشاهده نشد (237/0(P=.
|
نمودار 1 : مقایسه میانگین درجه ترمیم بین دو ماده ام.تی آ ایرانی و ProRoot و نمونههای کنترل منفی و مثبت در مطالعه یک ماهه
در این مطالعه پس از بررسی نتایج پاتولوژی مشخص شد که بین نمونههای ام.تی.ای ایرانی و گروه کنترل منفی اختلاف در مرز میباشد و بین نمونههای ام.تی.ای ایرانی و گروه کنترل مثبت طی مطالعه دو ماهه اختلاف معنیداری مشاهده شد (033/0(P=. که این مسأله از بهبود وضعیت ترمیم در کاربرد ام.تی.ای ایرانی با افزایش زمان مطالعه حکایت دارد.
در مقایسه ProRoot با نمونههای کنترل مثبت یا منفی نتایج مشابه مطالعه یک ماهه بود (نمودار 2).
در مقایسه بین نمونههای کنترل مثبت و منفی در طی دو دوره زمانی اختلاف معنی دار بود (05/0(P<.
طی آزمون دیگری نمونهها در دو زمان مطالعه با هم مقایسه شدند در این آزمون مشاهده شد که ام.تی.ای ایرانی یکماهه و دوماهه اختلاف معنیداری را نشان نمیدهد (237/0(P=.
ProRoot یک ماهه و دو ماهه نیز اختلاف معنیداری را نشان ندادند (632/0(P=.
نمودار 2 : مقایسه میانگین درجه ترمیم بین دو ماده ام.تی ای ایرانی و ProRoot و نمونههای کنترل منفی و مثبت در مطالعه دو ماهه
تصویر 1 : نمای میکروسکوپی نمونه کنترل منفی ×40 (درجه 1)
تصویر 2 : نمای میکروسکوپی نمونه کنترل مثبت ×40 (درجه 4)
تصویر 3 : نمای میکروسکوپی ام. تی ای ایرانی×100 (درجه 2)
تصویر 4 : نمای میکروسکوپی ProRoot×40 (درجه 1)
بحث
در درمان ریشه اولین هدف از تهیه حفره دسترسی ایجاد یک مسیر بدون مانع و مستقیم به ناحیه اپیکال است. حوادثی نظیر برداشتن بیش از حد نسج دندان و پرفوراسیون تاج هنگام تلاش برای یافتن دهانه کانالها اتفاق می افتند.(1)
عواملی که بر پیش آگهی طولانی مدت درمان پرفوراسیونهای فورکا اثر می گذارند شامل محل پرفوراسیون، زمان بستن پرفوراسیون اندازه آسیب وارده، طول تنه ریشه و نوع ماده سیل کننده ناحیه می باشند.(1)
با توجه به اینکه نوع ماده ای که جهت بستن پرفوراسیون استفاده می شود تأثیر مهمی در ترمیم انساج پریودنتال و در نهایت تأثیر بسزایی در نگهداری دندان پرفوره شده دارد، در این مطالعه تأثیر دو ماده ProRoot و ام.تی.ای ایرانی ساخته شده در داخل کشور بر ترمیم انساج پریودنتال در فواصل زمانی یک و دو ماهه در دندانهای سگ بررسی شد. در این تحقیق به علت اینکه دندانهای پرمولر سگ از نظر تکاملی تا حد زیادی شبیه به دندانهای انسان می باشند از این دندانها استفاده شد. علت انتخاب فواصل زمانی 1 و 2 ماهه آن بود که انساج پریودنتال برای ترمیم به این زمان حداقل نیاز دارند.
نتایج حاصل از نمونههای ام.تی.ای ایرانی و ProRoot در فواصل زمانی یک و دو ماهه نشان میدهد که انساج پریودنتال مجاور این دو ماده هر دو دچار التهاب میشوند. اما شدت التهاب در گروه ام.تی.ای ایرانی بیشتر است که شدت این التهاب با گذشت زمان در نمونههای ام.تی.ای ایرانی در مقایسه با ProRoot رو به کاهش است. نتایج این مطالعه با نتایج اثنی عشر و همکاران در سال 1382 مطابقت دارد. شاید علت این همخوانی شباهت دو
ماده مورد مطالعه از نظر ساخت باشد.(10)
از طرف دیگر مطالعهای که توسط Holland در سال 2007 انجام شد موید نتایج تحقیق حاضر مبنی بر مناسب بودن ProRoot جهت سیل پرفوراسیونهاست که علت مشابهت این دو تحقیق را شاید بتوان به مشابهت نمونههای حیوانی نسبت داد.(6)
این تحقیقات با یافتههای سایر محققین Camila و همکارانش در سال 2008، Tsai و همکارانش در سال 2006 ، Yildirim و همکارانش در سال 2005 و Thomson و همکارانش در سال 2003 که همگی نشاندهنده نقش مؤثر ProRoot در ترمیم نواحی پرفوره میباشند مطابقت دارد.(9-7و5)
نتیجه گیری
با انجام این تحقیق مشخص شد که ProRoot نسبت به ام.تی.ای ایرانی میزان ترمیم بیشتر را نشان میدهد ولی اختلاف آنها از لحاظ آماری معنیدار نبود. همچنین با توجه به بهتر شدن وضعیت ترمیم در نمونههای ام.تی.ای ایرانی دو ماهه نسبت به یک ماهه، هزینه کمتر و در دسترس بودن ام.تی.ای ایرانی در صورت تأیید سایر آزمایشات نظیر تحمل بافتی، سیتوتوکسیسیتی، لیکیج، سرطانزایی و توانایی ساخت استخوان این ماده میتواند جایگزین مناسبی برای ProRoot باشد.
پیشنهاد می شود که مطالعات بعدی با پیشبینی یک دوره طولانی مدت با استناد به نمونههای بیشتر انجام شود.
تشکر و قدردانی
از مرکز تحقیقات پرفسور ترابینژاد دانشکده دندانپزشکی اصفهان که ما را در انجام این تحقیق یاری نمودند کمال تشکر را داریم.
)