بررسی یک ساله رادیواپسیته‏های بافت نرم در رادیوگرافی پانورامیک مراجعین به بخش رادیولوژی دانشکده دندانپزشکی مشهد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار رادیولوژی دهان، فک و صورت، مرکز تحقیقات دندانپزشکی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد

2 دانشیار گروه بیماری‏های دهان، فک و صورت دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد

3 مربی گروه رادیولوژی دهان، فک و صورت دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد

4 دستیار تخصصی گروه اندودانتیکس دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد

چکیده

مقدمه: اپسیته‏های بافت نرم از جمله موارد نسبتاً شایعی هستند که در رادیوگرافی پانورامیک مشاهده می‌شود. این اپسیته‏ها شامل کلسیفیکاسیون‏ گره‌های لنفاوی و  استخوانی شدن کمپلکس استیلوهیویید،  کلسیفیکاسیون لوزه‏ها،  رینولیت، آنترولیت و  کلسیفیکاسیون ناحیه دو شاخه شدن کاروتید، سیالولیت، میوزیت اسیفیکان و استئوماکوتیس می‏باشد. هدف این مطالعه بررسی میزان فراوانی این اپسیته‏هادر رادیوگرافی پانورامیک و تشخیص افتراقی آنها، عوامل و بیماری های زمینه ساز، و همچنین ثبت و بررسی علا ئم بیمار در صورت مشاهده بود.
مواد و روش ها: در این مطالعه توصیفی، رادیو گرافی‏های پانورامیک 671 بیمار مراجعه کننده به بخش رادیولوژی دانشکده دندانپزشکی مشهد به مدت یک سال مورد بررسی قرار گرفت، و شیوع انواع رادیواپسیته، محل آنها و برخی عوامل مرتبط مثل سن، جنس، تعداد، عوامل زمینه‏ای، علائم و نشانه‏های آن ارزیابی شد. کلسیفیکاسیون کمپلکس استیلوئید اندازه‏گیری شد. سپس اطلاعات بدست آمده توسط آزمون‏های Chi-square و Fisher Exact Test آنالیز شدند.
یافته‏ها: فراوانی رادیواپسیته‏های بافت نرم به صورت: تونسیلولیت 66/39%، گره لنفاوی کلسیفیه 86/25%، کلسیفیکاسیون ناحیه دو شاخه شدن کاروتید 62/8%، اوستوما کوتیس 90/6%، سیالولیت 17/5%، کلسیفیکاسیون غضروف حنجره 45/3%، آنترولیت 72/1% و کلسیفیکاسیون کمپلکس استیلوهیوئید 58% بدست آمد. بین کلسیفیکاسیون کمپلکس استیلوهیوئید و سن ارتباط معنی‏داری وجود داشت (001/0>P).
نتیجه گیری: این مطالعه نشان داد کلسیفیکاسیون کمپلکس استیلوئید با طول بیشتر از 45 میلی‏متر باید به عنوان مورد مشکوک یا پاتولوژیک مطرح گردد. همچنین مشاهده پلاک آترواسکلروتیک کلسیفیه به طور تصادفی در رادیوگرافی پانورامیک بایستی به عنوان زنگ خطری جهت پیشگیری از حملات مغزی عروقی تلقی شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A One Year Prevalence Study on Soft Tissue Opacities in Panorarnic Radiography in Patients Referred to Radiology Department of Mashhad Dental School

نویسندگان [English]

  • Mahrokh ImaniMoghaddam 1
  • Abbas JavadzadehBluori 2
  • Aazam AhmadianYazdi 3
  • Farzaneh Daneshvar 4
1 Associate Professor of Oral & Maxillofacial Radiology, Dental Research Center, Dental School, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
2 Associate Professor, Dept of Oral Medicine, Dental School, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
3 Instructor, Dept of Oral & Maxillofacial Radiology, Dental School, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
4 Postgraduate Student, Dept of Endodontics, Dental School, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Introduction: Soft tissue opacities are almost common findings seen in panoramic radiography. These opacities include calcification of stylohyoid complex, tonsilolith, calcification of lymph nodes, carotid biforcation calcification, sialolith, rhinolith, antrolith, and myositis ossificant and osteoma cutis. The aim of the study was to report the prevalence of soft tissue calcifications in panoramic radiographs, their differential diagnosis, to determine risk factors and also to record and examine any symptoms observed.
Materials & Methods: In this descriptive study, panoramic radiographs of 671 patients referring to the radiology department of Mashhad dental school were examined for one year and soft tissue calcification prevalence, their locations and some associated factors such as age, sex, marital status, risk factors and signs and symptoms were determined. The calcification of stylohyoid complex was measured. The data were analysed by chi-square and Fisher's exact tests.
Results: The pervalence of soft tissue calcifications was 58% for elongated stylohyoid process, 39.66% for tonsilolith, 25.86% for calcified lymph node, 8.62% for calcification for carotid bifbrcation, 6.90% for osteoma cutis, 5.17% for sialolith, 3.45% for calcified thyroid cartilage and 1.72% for antrolith. A significant correlation between the length of stylohyoid complex calcification and age was found (P<0.001).
Conclusion: The study showed that styloid process greater than 45 mm should be considered as pathologic or suspicious calcification of stylohyoid complex. In addition, detection of calcified atherosclerotic plaque on panoramic radiographs should be regarded as an alarming factor for neurovascular accidents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Soft tissue calcification
  • Panoramic Radiography
  • soft tissue radiopacities

مقدمه

اپسیته‏های بافت نرم از جمله موارد نسبتاً شایعی هستند که در رادیوگرافی پانورامیک مشاهده می‌شوند. این اپسیته‏ها شامل کلسیفیکاسیون‏های گره‌های لنفاوی و استخوانی شدن کمپلکلس استیلوهیویید، کلسیفیکاسیون لوزه‏ها، رینولیت، آنترولیت، کلسفیکاسیون ناحیه دو شاخه شدن کاروتید، سیالولیت، میوزیت اسیفیکان و استئوماکوتیس می‏باشد. نواحی کلسیفیکاسیون معمولاً علائم و سمپتوم‏های خاصی ایجاد نمی‏کنند و در اغلب موارد به صورت یافته‏های تصادفی در حین معاینات رادیوگرافی شناسایی می‏شوند.(1)ساختارهای آناتومیک و ضایعات دیگر هم می‏توانند نمایی مشابه ایجاد کنند که شناخت یافته‏های بالینی و نمای رادیوگرافیک آنها برای تشخیص افتراقی لازم است زیرا ممکن است نیاز به درمان و برخورد متفاوتی داشته باشند.(2)

 Rodlan-chicano در مطالعه‏ای مروری به بررسی کلسیفیکاسیون شریان کاروتید در رادیوگرافی پانورامیک پرداخت و کلیه ویژگی‏های بالینی و رادیوگرافیک آن را مورد بررسی قرار داد. وی میزان شیوع این کلسیفیکاسیون را که نزدیک به تصویرمهره‏هایC3-C4، بر روی بافت نرم دوراین مهره‏ها مشاهده می‏شود، در مطالعات متعدد بین  5-3% ذکر کرد.(3)

Mesolella و همکارانش در مطالعه‏ای بیان داشتند اگرچه تونسیلولیت‏های کوچک یافته شایعی می‏باشد اما تونسیلولیت‏های بزرگ به ندرت دیده می‏شود. بیماران دارای تونسیلولیت‏های بزرگ از درد، تورم در ناحیه Tonsilar fossa و مثلث ساب ماگزیلاری، دیسفاژی، گوش‏درد، آبسه پری تونسیلار و مزه بد دهان شکایت داشتند.(4)

 Okabe و هـمکارانش در مـطالعه‏ای تـنوع کمپلکس

استیلوهیوئید و نحوه اندازه‏گیری آن را در رادیوگرافی پانورامیک افراد 80 ساله مورد بررسی قرار دادند. براساس مطالعه آنها طول کمپلکس استیلوهیوئید در افراد 80 ساله می‏تواند پیشگویی‏کننده بالا بودن سطح کلسیم سرم و دانسیته استخوانی باشد.(5)

از آنجایی که رادیوگرافی پانورامیک به علت دوز اندک اشعه، هزینه کم و گستردگی دامنه بررسی فک و دندان‏ها در اکثر درمان‏های دندانپزشکی از جمله ارتودنسی، پروتز، جراحی و... تکنیک انتخابی می‏باشد و با توجه به استفاده زیاد دندانپزشکان از این تکنیک لازم است این گروه با یافته‏های طبیعی و غیرطبیعی که بعضاً نیاز به بررسی و پیگیری و حتی درمان اضافی دارند، در این رادیوگرافی آشنا گردند.

با توجه به مطالعات متعددی که تاکنون در سایر کشورها در مورد رادیواپسیته‏های بافت نرم، فراوانی، فاکتورهای زمینه‏ای و اهمیت آن انجام شده است و عدم انجام مطالعه‏ای مشابه در ایران و نیز اندک و محدود بودن مطالعات موجود بر آن شدیم تا در این مطالعه موارد مذکور را مورد بررسی قرار دهیم.

مواد و روش ها

در این مطالعه توصیفی، 671 رادیوگرافی پانورامیک مربوط به بیماران معرفی شده به بخش رادیولوژی دانشکده دندانپزشکی مشهد طی یک سال (مهر 1385 تا مهر 1386) که به دلایل مختلف تهیه شده بود، مورد بررسی قرار گرفت. در این میان کلسیفیکاسیون کمپلکس استیلوهیوئید تنها در 136 نفراز 671 بیمار مراجعه‏ کننده اندازه‏گیری شد و افزایش طول بیشتر از 30 میلی‏متر به عنوان کلسیفیکاسیون این کمپلکس ثبت گردید.(6) همه رادیوگرافی‏ها با استفاده از دستگاه پانورامیک پلان مکا (PLANMECA 2002 cc) ساخت فنلاند مدل cc و توسط دستگاه پروسسور اتوماتیک پروتک (PROTEC) ساخت آلمان تهیه شد. برای کسب دانسیته و کنتراست یکسان در کلیه رادیوگرافی­ها از ترکیب فیلم پانورامیک AGFA (ساخت آلمان) و اسکرین KODAK (Lanex, Regular Speed)استفاده شد و فاقد آرتیفکت‏های تکنیکی و تاریکخانه‏ای بودند. ظهور و ثبوت تمام فیلم­ها به طور اتوماتیک به وسیله پروسسور نوع PROTEC (ساخت آلمان)، انجام گردید.

برای هر فرد دارای کلسیفیکاسیون پرسشنامه‏ای جداگانه شامل جنس، سن، علائم بالینی و عوامل زمینه‏ای تکمیل شد. همه رادیوگرافی‏ها از نظر وجود رادیواپسیته بافت نرم توسط رادیولوژیست دهان و فک و صورت مورد بررسی قرار گرفت و بیمار جهت معاینه بالینی به متخصص بیماری‏های دهان ارجاع شد. در صورت حضور این رادیواپسیته‏ها، خصوصیات آن‏ها شامل نوع، محل، تعداد، یک‏طرفه یا دوطرفه بودن و سمت مبتلا ثبت گردید. مواردی که امکان تشخیص نوع و محل کلسیفیکاسیون وجود نداشت تحت عنوان موارد نامعلوم به ثبت رسید. معیار تشخیص کلسیفیکاسیون‏ها براساس نمای رادیوگرافیک آنها و حضور یا عدم حضور علائم بالینی بود. جهت افتراق موارد مشکوک به ضایعات رادیوپک داخل استخوانی از تکنیک‏های رادیوگرافی دیگر  مانند اکلوزال و پری اپیکال استفاده شد. هم چنین در صورت احتمال کلسیفیکاسیون ناحیه دو شاخه شدن شریان کاروتید، بیمار جهت انجام داپلر اولترا سونوگرافی رنگی ارجاع داده می‏شد. تصاویر 1 و 2 نمونه‏ای از تصاویر رادیوگرافیک بیماران می‏باشد.

سپس اطلاعات جمع‏آوری شده کدگذاری و نتایج به دست آمده توسط روش‏های آمار توصیفی و جداول توافقی هـمراه با آزمـون نسبت‏ها (Chi-square) و آزمون

دقیـق فیشر (Fisher exact test) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

 

 

 

تصویر 1 : پلاک کاروتید کلسیفیه در یک مرد 65 ساله

 

 

 

 

تصویر 2 : کلسیفیکاسیون کمپلکس استیلوهیوئید در یک

خانم 25 ساله

 

 

 

یافته‏ها

از 671 بیمار مراجعه کننده به بخش رادیولوژی 325 نفر مرد (48%) و 346 (6/51%) نفر زن بودند. میانگین و انحراف معیار سن کل مراجعه کنندگان 63/15±35/32 سال بـود که حداقل سن مـراجعین 8 سال و حـداکثر 73

سال بود.

فراوانی رادیواپسیته‏های بافت نرم 671 رادیوگرافی پانورامیک که در طی یک سال مورد بررسی قرار گرفت در جدول 1 آورده شده است. کلسیفیکاسیون کمپلکس استیلوهیوئید تنها در 136 بیمار اندازه‏گیری گردید که 58% این موارد طولی بیش از 30 میلی‏متر داشتند. هیچ موردی از دیگر کلسیفیکاسیون‏ها شامل سیستی سرکوزیس، فلبولیت، میوزیت اوسیفیکان و رینولیت مشاهده نشد.در میان رادیواپسیته‏های بافت نرم بیشترین فراوانی مربوط به کلسیفیکاسیون لیگامان استیلوهیوئید (58%) بود و پس از آن به ترتیب تونسیلولیت (66/39%) و غدد لنفاوی کلسیفیه (86/25%) قرار داشت.

با توجه به آزمون کای-دو (Chi-square)، اختلاف بین کلسیفیکاسیون کمپلکس استیلوهیوئید و رده‏های سنی تعیین شده، معنی‏دار بود (001/0P<). اما در مورد سایر کلسیفیکاسیون‏ها این اختلاف معنی‏دار نبود (05/0P>) (جداول 2 و 3). در میان بیماران یک خانم 20 ساله با تشخیص احتمالی آنترولیت وجود داشت.

در میان رادیواپسیته‏های بافت نرم تونسیلولیت 56/69%، لنف نود کلسیفیه 60%، اوستئوما کوتیس 75% و کلسیفیکاسیون کمپلکس استیلوهیوئید 7/64% با فراوانی بیشتری در خانم‏ها دیده شد. اما پلاک آترواسکلروتیک کلسیفیه کاروتید 80% و سیالولیت 7/66% بیشتر در مردان وجود داشت (جدول 4). بر اساس آزمون دقیق فیشر (Fisher exact test) ارتباط بین هیچ کدام از کلسیفیکاسیون‏ها با جنس معنی‏دار نبود.

تونسیلولیت 2/78% و گره لنفاوی کلسیفیه 80% به صورت متعدد و پلاک آترواسکلروتیک کلسیفیه کاروتید 60% و کلسیفیکاسیون کمپلکس استیلوهیوئید 5/57% به صورت منفرد دیده شد.

در بیماران دارای تونسیلولیت شایع‏ترین عامل زمینه‏ای

سابقه عفونت‏های مکرر گلو (4/43 درصد) بود. در تاریخچه بیماران دارای گره لنفاوی کلسیفیه شایع‏ترین عامل زمینه‏ای احتمالی سابقه واکسیناسیون BCG (6/86 درصد) بود.شایع‏ترین شکایت بیماران دارای کلسیفیکاسیون کمپلکس استیلوهیوئید سرگیجه و درد در هنگام چرخاندن سر بود که در 7/8% بیماران با این نوع کلیسیفیکاسیون مشاهده گردید.از 5 مورد پلاک آترواسکلروتیک کلسیفیه کاروتید بدون علامت، دو مورد تنگی 69-50% مشاهده شد.


 

 

 

 

جدول 1 : توزیع فراوانی انواع رادیواپسیته‏های بافت نرم در بیماران مراجعه کننده

نوع رادیواپسیته

فراوانی

نوع رادیواپسیته

فراوانی

درصد

تعداد

درصد

تعداد

تونسیلولیت

66/39

23

سیالولیت

17/5

3

غدد لنفاوی کلسیفیه

86/25

15

آنترولیت

72/1

1

پلاک اترواسکلوتیک کلسیفیهکاروتید

62/8

5

موارد نامعلوم

62/8

5

کلسیفیکاسیون غضروف حنجره

45/3

2

سایر کلسیفیکاسیون‏ها

0/0

0

اوستئوماکوتیس

90/6

4

کل

0/100

58

 

 

 

 

 

جدول 2 : توزیع فراوانی کلسیفیکاسیون کمپلکس استیلوهیوئید به تفکیک سن در 136 بیمار مراجعه کننده

 

دهه سنی(سال)

نوع رادیواپسیته

کلسیفیکاسیون کمپلکس استیلوهیوئید

درصد

تعداد

20>

8/8

7

30-20

0/25

20

40-30

3/21

17

50-40

0/25

20

< 50

0/20

16

کل

0/100

80

جدول 3 : توزیع فراوانی انواع رادیواپسیته‏های بافت نرم به تفکیک سن در بیماران مراجعه کننده

 

دهه سنی

(سال)

نوع رادیواپسیته

تونسیلولیت

لنف نود کلسیفیه

پلاک آترواسکلروتیک کلسیفیه کاروتید

سیالولیت

اوستئوما کوتیس

کلسیفیکاسیون غضروف حنجره

(درصد)

تعداد

(درصد)

تعداد

(درصد)

تعداد

(درصد)

تعداد

(درصد)

تعداد

(درصد)

تعداد

20>

(3/4)

1

(3/13)

2

(0/0)

0

(0/0)

0

(0/0)

0

(0/0)

0

30-20

(7/8)

2

(0/40)

6

)0/0)

0

)0/0)

0

)0/0)

0

)0/0)

0

40-30

(8/34)

8

(7/26)

4

)0/0(

0

)0/0(

0

(0/25)

1

)0/0(

0

50-40

(1/26)

6

(7/6)

1

(0/20)

1

(0/0)

0

(0/0)

0

(0/50)

1

<50

(1/26)

6

(3/13)

2

(0/80)

4

(4/0)

3

)0/0)

3

(0/50)

1

کل

(0/100)

23

(0/100)

15

(0/100)

5

(0/100)

3

(0/100)

4

(0/100)

2

 

 

 

جدول 4 : توزیع فراوانی انواع رادیواپسیته‏های بافت نرم به تفکیک جنس

جنس

فراوانی (درصد)

مرد

زن

کل

درصد

تعداد

درصد

تعداد

درصد

تعداد

تونسیلولیت

43/30

7

56/69

16

0/100

23

لنف نود کلسیفیه

0/40

6

0/60

9

0/100

15

پلاک آترواسکلروتیک کلسیفیه کاروتید

0/80

4

0/20

1

0/100

5

سیالولیت

7/66

2

3/33

1

0/100

3

اوستئوما کوتیس

0/25

1

0/75

3

0/100

4

کلسیفیکاسیون غضروف حنجره

0/50

1

0/50

1

0/100

2

آنترولیت

0/0

0

0/100

1

0/100

1

 

 

 


بحث

در مورد حد آستانه برای بلند بودن زائده استیلوئید و قرار دادن آن در گروه  ESP(Elongated styloid process) نظرات متفاوتی وجود دارد. Bozkir حد آستانه 30 میلی‏متر را برای بلند بودن کمپلکس استیلو‏هایوئید ذکر کرده است. در مطالعات زیادی نیز از حد آستانه 30 میلی‏متر استفاده شده است.(7و6) ما نیز با توجه به این مطالعات حد آستانه 30 میلی‏متر را به عنوان ایندکس کلسیفیکاسیون کمپلکس استیلوهیوئید در نظر گرفتیم. به نظر می‏رسد حد آستانه 30 میلی‏متر حد پایینی برای بلند بودن این زائده باشد. زیرا در 58% از افراد مورد مطالعه ما طول کمپلکس بیشتر از این مقدار بوده است. Rizzati نیز شیوع ESP را بالا و 40% ذکر می‏کند.(8) رجبی و همکاران در مطالعه خود گزارش کردند که طول 30 میلی‏متر حد پایینی برای این زائده می‏باشد(7) Jung طول 45 میلی‏متر را به عنوان حد آستانه برای بلندبودن زائده پیشنهاد کرده است.(9) Scaf و همکاران معتقدند نتایج مطالعات توصیف‏کننده شیوع، قابل قیاس با یکدیگر نیستند. زیرا تفاوت‏های جوامع آماری موردنظر از نظر سن، نژاد، تعداد و ... و همچنین تفاوت در معیارهای رادیوگرافیک موجب اختلاف در نتایج می‏شود. اختلاف در دستگاه‏های پانورامیک و تفاوت در زاویه تابش دستگاه از عوامل دیگر متفاوت بودن نتایج می‏باشد.(10)

از نظر توزیع سنی Monsour در مطالعه خود افزایش طول لیگامان استیلوهیوئید را تا سن 30 سالگی و افزایش دیگری را در 60 سالگی گزارش نمودند که با نتایج حاصل از مطالعه ما تقریباً مشابه است. در مطالعه ما بین سن و کلسیفیکاسیون کمپلکس استیلوهیوئید اختلاف معنی‏داری مشاهده شد. مطالعات دیگر نیز ارتباط بین سن و طول زائده را تایید می‏کند.(11) در بررسی حاضر کلسیفیکاسیون کمپلکس استیلوهیوئید با فراوانی بیشتری در زنان نسبت به مردان مشاهده شد. اما اختلاف آن معنی‏دار نبود. که با با یافته‏های Bozkir  که معتقد است هیج ارتباطی بین این دو وجود ندارد مشابهت داشت.(6) Ilguy گزارش کرد که ESP در زنان بیشتر مشاهده می‏شود.(12) در مطالعه ما 58 درصد کمپلکس‏های مورد بررسی طولی بزرگ‏تر یا مساوی 30 میلی‏متر داشتند که اکثراً دوطرفه (5/42%) بودند. در مطالعات زیادی نیز ESP بیشتر به صورت دو طرفه گزارش شده است.(9و2) در حالی که Scaf بلندی زائده را بیشتر به صورت یک‏طرفه ذکر نموده است که با نتایج ما مشابه نمی‏باشد.(10)

در مطالعه حاضر 66/39% رادیواپسیته‏های بافت نرم را تونسیلولیت به خود اختصاص داده و بیشترین دهه سنی دهه چهارم و بعد پنجم و ششم با شیوع برابر بود. در حالی که Mesolella و همکاران بیشترین دهه ابتلا را دهه پنجم ذکر کرده‏اند.(4) از نظر شیوع جنسی Aspestrand  و همکاران شیوع تونسیلولیت را با فراوانی بیشتری در زنان نسبت به مردان گزارش نمودند.(13) ولی در مطالعه Cooper هیچ گرایش جنسی برای تونسیلولیت ذکر نشده است.(14) در مطالعه ما اگرچه فراوانی این کلسیفیکاسیون در زنان بیشتر بود اما ارتباط بین تونسیلولیت و جنس معنی‏دار نبود.

در مطالعه حاضر 2/78% تونسیلولیت‏ها به صورت متعدد بودند. Mesolella نیز تونسیلولیت‏ها را با فراوانی بیشتر به صورت خوشه‏ای و متعدد گزارش کرده است.(10)

 Neshatو عده زیادی از محققین بر این عقیده‏اند که اتیولوژی ایجاد این کلسیفیکاسیون در بسیاری از موارد عوامل عفونی مثل باکتری‏ها، قارچ‏ها و اکتینومایسس می‏باشد.(15) White از تجمع خرده‏های غذایی در کریپت‏های عمیق لوزه‏ای به عنوان عامل دیگری نام می‏برد.(1) اگرچه Cooper و همکارانش استاز بزاق در مجاری بزاقی فرعی بعد از جراحی تونسیلکتومی یا عفونت مکرر را به عنوان عامل نام می‏برد.(14) در مطالعه ما نیز 43% افراد دارای تونسیلولیت عفونت‏های مکرر گلو و 4% سابقه جراحی لوزه را در تاریخچه خود ذکر نمودند و 21% دارای کریپت‏های لوزه‏ای عمیق بودند. در مطالعه انجام شده توسط Gadgill در 27% موارد سابقه عفونت‏های مکرر گلو ذکر شده است. این تفاوت می‏تواند مربوط به تفاوت در تعداد نمونه‏ها و جمعیت مورد نظر باشد.(16)

در تحقیق حاضر 86/25% رادیواپسیته‏های بافت نرم را غدد لنفاوی کلسیفیه به خود اختصاص داد. White از سارکوئیدوز، توبرکلوز، واکسیناسیون BCG به عنوان عوامل اتیولوژیک نام برده است.(1) از آنجا که در کشور ما از سال 1342 واکسیناسیون BCG به صورت همگانی انجام شده است می‏توانیم آن را به عنوان یکی از دلایل احتمالی افزایش این کلسیفیکاسیون در بیماران دهه سوم و چهارم سنی در نظر بگیریم. ضمناً یکی از موارد کلسیفیکاسیون غدد لنفاوی در مطالعه ما فردی با سابقه بیماری سل درمان شده بود. Aydin نیز در مطالعه خود از از عفونت توسط شیر آلوده به مایکوباکتریوم بوویس، تاخیر در تشخیص زودهنگام عفونت و نهایتاً درمان موفقیت‏آمیز، به عنوان عوامل ایجاد کلسیفیکاسیون غدد لنفاوی نام برده است.(17)

در مطالعه حاضر 62/8% رادیواپسیته‏های بافت نرم را پلاک کاروتید کلسیفیه شامل می‏شد.  Friedlanderمیزان شیوع کلسیفیکاسیون ناحیه دو شاخه شدن کاروتید را 2% در رادیوگرافی پانورامیک مراجعین به کلینیک دندانپزشکی دانشگاه نیویورک گزارش نموده است.(18) در حالی که Rodlan این میزان را 5-3% مطرح کرده است.(3) اختلاف در نتایج به دست آمده می‏تواند به دلیل تفاوت در تعداد نمونه‏ها و پایین بودن میانگین سنی جمعیت مورد مطالعه ما باشد.  Tamouraو همکارانش میانگین سنی افراد دارای کلسیفیکاسیون کاروتید را 62 سال ذکر نموده است. در بررسی حاضر بیشترین میزان ابتلا از نظر سنی در دهه ششم و بالاتر بود. از نظر شیوع جنسی، Tamoura  و همکاران نسبت زنان به مردان را 3/1 به 7/0 ذکر نموده‏اند.(19) در حالی که Friedlander نسبت ابتلای مردان نسبت به زنان را 1/3 گزارش کرده‏ است.(20) در بررسی ما نیز فراوانی کلسیفیکاسیون ناحیه دو شاخه شدن کاروتید در مردان نسبت به زنان بیشتر بود.

Rodlan و همکارانش از فشار خون بالا، دیابت ملیتوس، چاقی، بالا بودن تری گلیسیرید و کلسترول، مصرف سیگار و زندگی بدون تحرک، به عنوان عوامل افزایش‏دهنده تشکیل آترواسکلروزیس نام برده‏اند.(3) در مطالعه حاضر تنها 3 بیمار از 5 بیمار، دارای این عوامل در تاریخچه خود بودند. (یک مورد سیگار کشیدن، یک مورد افزایش فشار خون و یک مورد چاقی). در این تحقیق، در دو نفر از بیماران دارای پلاک آترواسکلروتیک کلسیفیه کاروتید پس ازانجام داپلراولترا سونوگرافی رنگی، تنگی شریان کاروتید داخلی به میزان 69-50٪ مشاهده شد که به لحاظ پیشگیری از حوادث مغزی عروقی تحت درمان دارویی قرار گرفتند.

 در مطالعه ما 4 مورد (90/6%) استئوماکوتیس دیده شد که در تمامی موارد تغییر رنگ در روی پوست ناحیه مورد نظر قابل مشاهده بود که در 3 مورد مربوط به اثار آکنه و 1 مورد اثر باقیمانده از سوختگی قبلی بود.  Withe نیز از آکنه و درماتوزهای التهابی طولانی مدت و اسکار ناشی از زخم‏ها به عنوان عوامل اتیولوژیک ضایعه نام می‏برد.(1)

در مطالعه ما 3 مورد سیالولیت (17/5%) مشاهده شد. Lee در بررسی خود شیوع سیالولیت در رادیوگرافی پانورامیک را 1/0% گزارش کرده‏ است.(21) که تقریباً مشابه مطالعه ما می‏باشند. از نظر توزیع سنی Millro بیشترین زمان احتمال سیالولیت را بین 30 تا 50 سالگی ذکر کرده است(22) در حالی که تمامی 3 مورد سیالولیت مشاهده شده در بررسی ما در افراد بالای 50 سال بوده است. اختـلاف در نـتایج احـتمالاً به دلـیـل کـم بـودن

نمونه‏های مورد بررسی در مطالعه ما می‏باشد.

نتیجه گیری

1- با توجه به یافته‏های مطالعه ما و شیوع 58% کلسیفیکاسیون کمپلکس استیلوهیوئید و بدون علامت بودن تمامی بیماران با زائده بیش از 30 میلی‏متر پیشنهاد می‏شود که اطلاق زائده استیلوئید بلند که وضعیتی پاتولوژیک و دارای علائم بالینی و حتی نیازمند به درمان تلقی می‏شود برای اندازه‏های بیش از 45 میلی‏متر مطرح گردد.

2- با توجه به مشاهده دو مورد تنگی 69-50% از 5 مورد پلاک آترواسکلروتیک کلسیفیه کاروتید و بدون علامت بودن آن‏ها در این مطالعه، مشاهده کلسیفیکاسیون شریان کاروتید بایستی همیشه با توصیه برای مشاوره و انجام داپلرسونوگرافی رنگی برای پیشگیری از حملات مغزی-عروقی همراه باشد.

تشکر و قدردانی

از همکاری معاونت پژوهشی دانشگاه جهت تامین و تصویب بودجه این طرح کمال تشکر را داریم.

  1. White SC, Pharoah MJ. Oral Radiology: Principles and Interpretation. 6th ed. St. Louis: Mosby Co; 2009. P. 526-40.
  2. Wood NK, Goaz PW. Differential Diagnosis of Oral and Maxillofacial Lesions. 5th ed. St. Louis: Mosby Co; 1997. P. 627-48.
  3. Rodlan-Chicano R, Onate-Sanchez RE, Lopez-Castano F, Cabrerizo-Merino MC, Martinez-Lopez F. Panoramic radiograph as a method for detecting calcified atheroma plaques. Review of literature. Med Oral Pathol Oral Cir Bucal 2006; 11(3): 261-6.
  4. Mesolella M, Cimmino M, Di Martino M, Criscuoli G, Albanese L, Galli V. Tonsillolith. Case report and review of the literature.Acta Otorhinolaryngol Ital 2004; 24(5): 302-7.
  5. Okabe S, Morimoto Y, Ansai T, Yamada K, Tanaka T, Awano S, et al. Clinical significance and variation of the advanced calcified stylohyoid complex detected by panoramic radiographs among 80-year-old subjects. Dentomaxillofac Radiol 2006; 35(3): 191-9.
  6. Bozkir MG, Boga H, Dere F. The evaluation of elongated styloid process in panoramic radiographs in edentulous patients. Tr J Med Sci 1999; 29(4): 481-5.
  7. Rajabi H. Evaluation of variation of size and morphology of stylohyoid complex on panoramic radiography and relationship with clinical symptoms in patient's reffering to radiology department of Mashhad Iran [Doctorate Thesis]. Iran. Dental School of Mashhad University of Medical Sciences; 2002. (Persian)
  8. Rizzatti-Barbosa CM, Ribeiro MC, Silva Concilio LR, Di Hipolito O, Ambrosano GM. Is an elongated stylohyoid process pervalent in the elderly? A radiographic study in Brazilian population. Gerodontology 2005; 22(2): 112-5.
  9. Jung T, Tschernitschek H, Hippen H, Schneider B, Borchers L. Elongated styloid process: When is it really elongated?. Dentomaxillofac Radiol 2004; 33(2): 119-24.
  10. Scaf G, ide Freitas DQ, de Castro Monteiro Loffredo L. Diagnostic reproducibility of elongated styloid process. J Appl Oral Sic 2003; 11(2): 120-4.
  11. Monsour PA, Young WG. Variability of the styloid process and the stylohyoid ligament in panoramic radiographs. Oral Surge Oral Med Oral Pathol 1986; 61(5): 522-6.
  12. Ilguy M, Ilguy D, Guler N, Bayirli G. Incidence of the type and calcification patterns in patients with elongated styloid process. J Int Med Res 2005; 33(1): 96-102.
  13. Aspestrand F, Kolbenstvedt A. Calcification of the palatine tonsillary regino: CT demonstration. Radiology 1987; 165(2): 475-80.
  14. Cooper MM, Steinberg JJ, Lastra M, Antopol S. Tonsillar Caculi. Report of a case and review of the literature. Oral Surge Oral Med Oral Pathol 1983; 55(3): 239-43.
  15. Neshat K, Penna KJ, Shah DH. Tonsillolith: A case report. J Oral Maxillofac Surg 2001; 59(6): 692-3.
  16. Gadgill RM. An unusually large tonsillolith. Oral Surge Oral Med Oral Pathol 1984: 58(2); 237.
  17. Aydin U. Tuberculous lymph node calcification detected on routine panoramic radiography: A case report. Dentomaxillofac Radiol 2003; 32(4): 252-4.
  18. Freidlander AH, Landeh A. Panoramic radiographic identification of carotid arterial palques. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1981; 52(1): 102-4.
  19. Tamura T, Inui M, Nakase M, Nakamura S, Okumura K, Tagawa T. Clinicostatistical study of carotid calcification on panoramic radiographs. Oral Dis 2005: 11(5): 314-7.
  20. Friedlander AH, Friedlandex IK. Identification of stroke prone patients by panoramic radiography. Aust Dent J 1998; 43(l): 51-4.
  21. Lee JS, Kang BC. Screening panoramic radiographs in a group of patients visiting a Health Promotion Center. Korean J Oral Maxillofac Radiol 2005; 35(4): 199-202.
  22. Milro M, Gali GE, Larsen PE, Waite PD. Peterson’s Principles of oral and maxillofacial surgery. 2nd ed. Hamilton: B.C. Deker Inc; 2004; P. 674-7.